Wprowadzenie do rpawnej ochrony środowiska

Konstytucyjne podstawy ochrony środowiska

1.       Nowoczesne prawo ochrony środowiska zaczęło się kształtować w połowie lat sześćdziesiątych XX wieku.

-         1969r. z inicjatywy Sekretarza Generalnego ONZ raport „Człowiek i Środowisko”

·         przedstawiono w nim zagrożenia w konsekwencji rozwoju gospodarczego

-         wynikiem raportu – zwołanie konferencji międzynarodowej Sztokholm 1972 Þ Deklaracja Sztokholmska zawiera ona 26 zasad – podwalin prawa ochrony środowiska, m in.:

1)       konieczność wspólnego działania wszystkich państw na rzecz ochrony i poprawy stanu środowiska

2)       nowe rozumienie prawa do życia (składnikiem – właściwy stan środowiska)

3)       ochrona środowiska obowiązkiem wszystkich państw

4)       ochrona środowiska w interesie przyszłych pokoleń Þ potrzeba racjonalnej gospodarki zasobami

5)       konieczność ograniczenia emisji zanieczyszczeń

6)       planowanie podstawowym instrumentem równowagi między potrzebami rozwoju i ochroną środowiska

7)       suwerenność w korzystaniu z zasobów ≠ prawo do wyrządzania szkód poza obszarem suwerenności

8)       odpowiedzialność wszystkich państw za stan środowiska

-         Deklaracja Sztokholmska to tylko soft law ale była dokumentem przełomowym

2.       Art. 5 konstytucji – zapewnienie ochrony środowiska, zgodnie z zasada zrównoważonego rozwoju

3.       Obowiązkiem władz publicznych jest także:

1)       Zapobieganie negatywnej dla zdrowia degradacji środowiska

2)       Tworzenie warunków ochrony środowiska

3)       Prowadzenie polityki zapewniającej bezpieczeństwo ekologiczne (na dziś i na jutro)

4)       Udzielanie informacji o stanie środowiska

-         Realizowane przez działalność wszystkich organów na etapie tworzenia i stosowania prawa a także przez działania niewładcze (organizatorskie, edukacyjne)

4.       Konstytucja przewiduje, że potrzeby ochrony środowiska mogą uzasadniać ograniczenia praw i wolności (art. 31 ust. 3)

-         Ograniczający wpływ norm prawa ochrony środowiska na prawo własności nieruchomości

-         Czasem przez reglamentację pewnej działalności (najczęściej gospodarczej)

·         Np. górnictwo

-         Ograniczenia nie mogą jednak naruszać istoty wolności i praw

5.       Art. 86 Konstytucji – powszechny obowiązek dbałości o stan środowiska

-         Adresowany do wszystkich osób fizycznych, prawnych i ułomnych osób prawnych; niezależnie od ich charakteru oraz prowadzenia lub nie działalności

-         Podmiot, który doprowadził do pogorszenia stanu środowiska ponosi odpowiedzialność za jego skutki

1

by Jakub Kowalski 2007

Źródła prawa ochrony środowiska

1.       Źródła prawa ochrony środowiska można podzielić na:

1)       Źródła wewnętrzne (stanowione przez organy państwa) i

2)       Źródło zewnętrzne (przeważnie są to umowy międzynarodowe przyjęte przez Rzeczpospolitą)

-         Nie jest to podział rozłączny bo umowy międzynarodowe mogą być stosowane jako źródło prawa wewnętrznego

2.       Źródła prawa powszechnie obowiązującego określa art. 87 konstytucji

1)       Konstytucja

2)       Umowa międzynarodowa

-         Ratyfikowana przez Prezydenta lub zatwierdzana przez Radę Ministrów

-         Gdy dotyczy praw i wolności obywatelskich określonych w konstytucji to wymaga zgody parlamentu w ustawie na ratyfikację

-         Stanowi część prawa krajowego po ratyfikowaniu i opublikowaniu w Dzienniku Ustaw

-         Może wymagać mechanizmów implementacyjnych

3)       Ustawa

4)       Rozporządzenie (wydane na podstawie delegacji ustawowej)

-         Zakaz subdelegacji

5)       Na obszarze działania poszczególnych jednostek podziału terytorialnego także prawo miejscowe:

-         Akty generalne organów administracji rządowej:

·                     rozporządzenie wojewody o utworzeniu rezerwatu przyrody

·                     rozporządzenie dyrektora regionalnego zarządu gospodarki wodnej w sprawie utworzenia strefy ochronnej ujęcia wody

-         uchwały organów stanowiących jednostek samorządu terytorialnego

-         są publikowane w wojewódzkich dziennikach urzędowych

-         kontrolę zgodności z prawem sprawuje sądownictwo administracyjne

-         bardzo ważne źródło ale obciążone wadami:

  ograniczony dostęp

  opóźnienie w publikowaniu dzienników

  mało staranna legislacja

3.       Wewnętrzne źródła prawa:

1)       Uchwały RM

2)       Zarządzenia ministrów i innych organów administracji publicznej

-         Wiążą wyłącznie podległe jednostki organizacyjne i nie mogą stanowić podstawy rozstrzygnięć kierowanych na zewnątrz

·         W praktyce w prawie ochrony środowiska bywa przeciwnie np. ustawa o ochronie przyrody stwierdza, że niektóre zarządzenia (ministra ds. środowiska, wojewody lub dyrektora PN) mogą stanowić źródło prawa powszechnie obowiązującego

4.       Prawo Unii Europejskiej

-         W traktacie stowarzyszeniowym z 1991r. Polska zobowiązała się do dostosowania prawa krajowego do ustawodawstwa unijnego

·         Dotyczyło to przede wszystkim wymagań związanych z ochroną środowiska

-         Od dnia wstąpienia do UE związanie RP postanowieniami traktatów założycielskich i innych aktów przyjętych przez instytucje wspólnot

-         Problemy bo nie wszystkie akty prawa europejskiego publikowane a niewiele przetłumaczono na język polski

5.       System prawa wspólnotowego:

1)       Dyrektywy – wytyczają kierunki przyszłej regulacji i przyczyniają się standaryzacji wymagań dotyczących ochrony środowiska

-         Wymagają implementacji

2)       Rozporządzenia, - nie wymagają implementacji i mogą być bezpośrednio stosowane

3)       Decyzje – akty skierowane do indywidualnego adresata i są stosowane bezpośrednio

4)       zalecenia i opinie – nie są wiążące

5)       Wspólne polityki UE i programy działania –

-         dążą do realizacji celów przez działania niewładcze:

·                     Edukacja

·                     Popieranie czystych technologii

·                     Badania naukowe

-         Obecnie realizowany jest szósty program (na 10 lat) – np. redukcja efektu cieplarnianego

6.       Polskie prawo ochrony środowiska:

-         Kilkadziesiąt ustaw + liczne umowy międzynarodowe i akty wykonawcze

-         Podstawowe znaczenie – ustawa prawo ochrony środowiska

·         Często odsyła do ustaw szczegółowych

·         Niektóre aspekty ochrony środowiska w całości w innych ustawach (np. prawo atomowe)

-         System wyjątkowo niespójny, nieczytelny i ocierający się o niekonstytucyjność, a akty wykonawcze rzadko ukazują się terminowo

-         Większość norm ma charakter administracyjnoprawny (stosują je organy administracji publicznej)

ß

                            osoby stosujące prawo ochrony środowiska znają się lepiej na środowisku niż na prawie

                                                                                    ß

potencjalna wadliwość większości rozstrzygnięć (zwłaszcza decyzji administracyjnych)

-         Kiepska technika legislacyjna – nawet w słowniczkach ustawowych terminy niedookreślone + brak synchronizacji (te same terminy w różnych ustawach znaczą co innego)

-         Przesadna wiara w omnipotencję prawa

7.       Czy prawo ochrony środowiska to osobna gałąź prawa?

-         Na pewno jest to gałąź prawa w znaczeniu dydaktycznym

-         Ale nie ma osobnej metody regulacji, co pozwalałoby na nazwanie go gałęzią w pełnym znaczeniu

Planowanie (programowanie) ochrony środowiska

1.       Ustawy dotyczące ochrony środowiska przewidują sporządzanie różnego rodzaju planów, polityk bądź strategii.

2.       Polityka ekologiczna państwa:

-         Ma tworzyć warunki niezbędne dla realizacji ochrony środowiska

-         Minister właściwy ds. środowiska (zapewniony udział społeczeństwa) → RM → uchwała Sejmu

-         Na 4 lata (ale przedstawione działania obejmują kolejne 4 lata)

-         Co 4 lata RM przedstawia Sejmowi raport z realizacji polityki ekologicznej państwa

-         Wspomniana polityka ma m.in. określać:

1)       Cele ekologiczne

2)       Priorytety ekologiczne

3)       Poziomy celów długoterminowych

4)       Rodzaj i harmonogram działań proekologicznych

5)       Środki...