LEKI PRZECIWPSYCHOTYCZNE

1         Schizofrenia

Na schizofrenię choruje około 1% populacji. Ma większy wpływ na mieszkańców miast niż wsi. Na schizofrenię w jednakowym stopniu chorują kobiety i mężczyźni. Jest chorobą mózgu.

Diagnoza: średni wiek pacjentów po raz pierwszy zdiagnozowanych to 25 lat; według danych WHO schizofrenie należy do grupy 10 chorób najbardziej upośledzających życie pacjenta.

Objawy osiowe:

·         autyzm - chory tworzy własny, wyimaginowany świat w którym żyje;

·         zaburzenia myślenia (wprowadzenie myśli: przekonanie że myśli zostały wprowadzone do mózgu z zewnątrz);

·         usunięcie myśli to przekonanie, że myśli zostały usunięcie/wykradzione z mózgu;

·         "nadawanie myśli" - przekonanie, że myśli są przekazywane innym osobom, tak jak np. program radiowy;

·         rozszczepienie osobowości - ja i nie ja; stępienie uczuciowe;

·         omamy (słuchowe - najczęstsze, zwykle głosy komentujące zachowanie lub namawiające do zrobienia czegoś;

·         somatoczuciowe - zmiany w odczuwaniu własnego ciała;

o       depersonalizacja - chory czuje się oddzielony od swojego ciała;

o       omamy/urojenia (często o charakterze paranoidalnym - mania wielkości, mania prześladowcza, "przylepność tematyczna" - powracanie chorego do tego samego tematu)

2         Pierwszorzędowe objawy schizofrenii:

·         - głosy komentujące (to są omamy głosowe)

·         - głosy: dyskutujące lub sprzeczające się

·         - ugłośnienie (echo) myśli

·         - nasyłanie myśli

·         - zabieranie myśli

·         - rozgłaśnianie (przesyłanie myśli)

·         - doznania zewnętrznego wpływu na wolę lub działanie

·         - doznanie zewnętrznego wpływu na efekt?

·         - oddziaływania somatyczne

2.1       Objawy pozytywne, czyli wytwórcze:

·         - halucynacje

·         - urojenia, omamy

·         - zaburzenia myślenia

·         - zaburzenia postrzegania

·         - emocje nieadekwatne do sytuacji

·         - agresywność

2.2       Objawy negatywne, czyli bierne:

·         - wycofanie się z życia w grupie

·         - utrata napędu życiowego

·         - apatia

·         - chłód emocjonalny (pacjent za szybą)

·         - utrata kontaktów międzyludzkich

·         - zaniedbywanie higieny osobistej

2.3       Zaburzenia nastroju

·         - utrata motywacji

·         - chłód emocjonalny (pacjent skierowany do siebie)

·         - myśli samobójcze

2.4       Zaburzenia poznawcze

·         - zaburzenia uczenia się

3         Rokowania w schizofrenii:

- 10% stała hospitalizacja

- ≤ 30% brak objawów przez okres 5 lat

- 60% objawy występujące okresowo lub stale

4         Uszkodzenie mózgu a schizofrenia:

·         - mózgi schizofreników ważą ok 94% mózgu osób zdrowych

·         - powiększone komory mózgu

·         - obniżenie gęstości neuronów w korze mózgowej, jądrze ogoniastym, wzgórzu, hipokampie, jądrze półleżącym, przegrody

·         - ale rozmiar uszkodzeń mózgu koreluje tylko z objawami negatywnymi

4.1       Schizofrenia - hipoteza dopaminowa:

Silna korelacja między zdolnością leków p/psychotycznych do blokowania receptorów dopaminowych a ich działaniem terapeutycznym.

4.2       Schizofrenia - hipoteza serotoninowa:

Leki psychodeliczne wywołują zmiany psychotyczne typu schizoidalnego, np. halucynacje, omamy, urojenia.

- LSD, fencyklidyna blokują receptor 5-HT2

- atypowe leki p/psychotyczne działają na układ serotoninowy i znoszą objawy negatywne

- badania post-mordem i nowoczesne badanie biochemicznego "skanowania mózgu" wykazały zmiany ośrodkowej transmisji 5-HT w mózgu schizofreników

- sugeruje się, że u podstaw złożonej patogenezy leżą także zaburzenia w transmisji 5-HT

5         Leki p/psychotyczne:

5.1       1. przed latami 90-tymi

·         - klasyczne leki p/psychotyczne

·         - ukierunkowane na blokowanie receptorów D2-dopaminowych

·         - receptory D2, D3, D4 - silne uboczne działanie pozapiramidowe, w tym późne dyskinezy

5.2       2. era nowych leków

·         - leki atypowe, 2 generacja leków p/psychotycznych - ukierunkowane na blokowanie receptora 5-HT2 / D2-dopaminergiczne

·         - mniej działań pozapiramidowych i neuroendokrynnych

·         - przyrost masy ciała, senność, cukrzyca

5.3       Zastosowanie leków p/psychotycznych:

·         - psychozy, głównie psychozy schizofreniczne, psychozy starcze, alkoholowe, polekowe (amfetamina, kokaina, marihuana, metamfetamina); stany maniakalne psychozy okresowej (głównie neuroleptyki o działaniu uspokajającym psychozy egzogenne, których dominującym objawem jest niepokój)

·         - depresja - rzadko np. sulpiryd

·         - działanie p/wymiotne w leczeniu nudności i wymiotów spowodowanych przez naświetlanie, leki cytostatyczne, leki p/bólowe, narkotyczne, w ciąży lub przy niewydolności nerek

·         - aby był efekt muszą być stosowane minimum 2-3 tygodnie

5.4       Leki w leczeniu psychoz:

·         klasyczne p/psychotyczne blokują receptory D2-dopaminergiczne w układzie mezolimbicznym (objawy pozytywne) i w prążkowiu (działania pozapiramidowe)

o       - mało skuteczne wobec objawów negatywnych i zaburzeń funkcji poznawczych

o       - duże różnice w zdolności do blokowania receptorów D2-dopaminergicznych; dla skuteczności terapeutycznych konieczna blokada 60-75% receptorów

o       - działania niepożądane: objawy pozapiramidowe, działanie cholinolityczne i adrenolityczne, senność

·         2. atypowe p/psychotyczne lub 2 generacji

o       - bardziej skuteczne w leczeniu objawów negatywnych i zaburzeń funkcji poznawczych oraz u pacjentów opornych na klasyczne neuroleptyki

o       - słabo blokują receptory D2-dopaminergiczne (małe ryzyko późnych dyskinez)

o       - blokują receptory D3 i D4 oraz 5-HT2

o       - działania niepożądane: najpoważniejsze - agranulozytoza

5.5       Klasyfikacja leków p/psychotycznych:

o       -klasyczne leki p/psychotyczne (neuroleptyki)

o       - pochodne fenotiazyny (chloropromazyna, tiorydazyna)

o       - pochodne tioksantenu

o       - pochodne butyrofenonu (haloperidol, droperidol).

o       - atypowe leki p/psychotyczne:

o       - pochodne benzamidowe (remoksyprid, sulpiryd)

o       - pochodne difenylobutylopiperazyny  (pimozyd)

o       - pochodne dibenzodiazepiny (klozapina)

6         Neuroleptyki fenotiazynowe:

o       - pochodne alifatyczne: lewomepromazyna, promazyna, chloropromazyna (Fenactil); mają komponentę uspokajającą, dużo działań obwodowych mało działań pozapiramidowych, blokują receptory obwodowe α1-adrenergiczne (hipotonia ortostatyczna) i muskarynowe;

o       - pochodne piperydynowe : tiorydazyna (wywołuje nadwrażliwość na słońce)

o       - pochodne piperazynowe: perazyna, flufenazyna, acetofenazyna, trifluoroperazyna (?), tioproperazyna; działają aktywizująco, mają bardzo silne działania pozapiramidowe (blokują receptory D2-dopamiergiczne w prążkowiu), hiperprolaktynemia (blokowanie D2 w ?? )

7         Neuroleptyki pochodne tioksantenu:

o       - chlorprotiksen

o       - klopentiksol;

o       - flupentiksol;

o       -Tiotiksen.

8         Pochodne butyrofenonu:

o       - haloperidol (najsilniejszy lek w ataku szału, może powodować depresję, silnie sedatywne działanie, silne działanie pozapiramidowe, działa na objawy wytwórcze);

o       - dają głębokie zahamowanie ruchowe;

o       - trifluperidol;

o       - droperidol (neuroleptoanalgezja z fentanylem – narkotyczny lek p/bólowy, nasila działania p/bólowe – możemy zmniejszyć dawkę fenatylu).

9         Szlaki dopaminergiczne w mózgu a schizofrenia:

o       - układ mezokortykalny – objawy negatywne, początek w polu brzusznym nakrywki;

o       - układ mezolimbicznym – objawy pozytywne;

o       - układ guzowo-lejkowy – objawy neuroendokrynne;

o       - układ nigrostriatalny – objawy pozapiramidowe.

Mózgowe szlaki dopaminergiczne a leki neuroleptyczne:

Jeżeli klasyczny neuroleptyk zablokuje:

o       - szlak mezolimbicznym – zmniejszenie objawów pozytywnych;

o       - szlak nigrostriatalnby (istota czarna – prążkowie) – objawy pozapiramidowe;

o       - szlak mezokortykalny (receptory D1) – pogorszenie objawów negatywnych, istotną rolę odgrywa pobudzenie receptorów D1 (tak działają atypowe leki p/psychotyczne);

o       - szlak guzowo-lejkowy (układ podwzgórze – przysadka) – nadmierne uwalnianie prolaktyny (ginekomastia, zaburzenia miesiączkowania, bezpłodność).

10   Klasyczne neuroleptyki:

·         - blokada receptorów D2- dopaminowych w układzie nigrostriatalnym prowadzi do wystąpienia objawów pozapiramidowych;

·         - objawy pozapiramidowe występują 60-90% pacjentów:

o       - parkinsonizm polekowy (zespół hipertoniczno-hipokinetyczny);

o       - ostre i późne dyskinezy;

o       - akatyzja (zespół przymuszonego niepokoju).

10.1 Objawy pozapiramidowe neuroleptyków – parkinsonim polekowy (TRAP):

·         - drżenie spoczynkowe;

·         - sztywność mięśniowa (hipertonia);

·         - hipokinezja;

·         - niestabilność postawy;

·         - blokada receptorów D2 w prążkowiu;

·         - charakterystyczne stawianie stóp – najpierw palce, później pięty;

·         - wzmożony łojotok, maskowatość twarzy;

·         - ostre dyskinezy.

10.2 Objawy ośrodkowe neuroleptyków:

Þ ostre dyskinezy

-          mimowolne ruchy mięśni mimicznych twarzy, języka

-...