LEKI CHEMIOTERAPEUTYCZNE
SULFONAMIDY
Sulfonamidami nazywamy pochodne kwasu sulfanilowego
Zakres działania
Sulfonamidy działają przeciwbakteryjnie głównie na następujące drobnoustroje
1. Ziarenkowce Gram-dodatnie (paciorkowce, dwoinki zapalenia płuc, słabiej gronkowce) i Gram-ujemne (dwoinki rzeżączki, dwoinki zapalenia opon mózgowych)
2. Pałeczki - czerwonki, dżumy, okrężnicy (słabo)
3. Laseczki - zgorzeli gazowej, wąglika, tężca, przecinkowca cholery
4. Bedsonie (neonketsje) - ziammiaka wenerycznego, choroby papuziej
5. Promieniowce promienicy, nokardie
Mechanizm działania
Ø W stężeniach stosowanych leczniczo nie działają bakteriobójczo, lecz działają tylko baktenostatycznie, tzn. hamują rozwój i rozmnażanie się bakterii
Ø Mechanizm baktenostatycznego działania polega głównie na tym, ze zajmują w bakteriach miejsce witaminy bakteryjnej - kwasu para-ammobenzoesowego, który staje się wówczas nieprzyswajalny Działanie to zależy od obecności wolnej grupy aminowej przy pierścieniu benzenowym cząsteczki sulfonamidu
Ø Poza tym sulfonamidy zmniejszają przepuszczalność otoczki komórek bakterii dla kwasu glutaminowego, który jest niezbędny do syntezy kwasów nukleinowych Drobnoustroje przestają się wówczas rozmnażać i wytwarzać toksyny
Farmakokinetyka
Ø Wchłanianie sulfonamidów z jelit jest rożne, zależnie od preparatu Możemy wyróżnić sulfonamidy
1. łatwo wchłaniające się z jelit (sulfadiazyna, sulfametazyna, sulfizomidyna, sulfafurazol, sutfafenazol)
2. słabo wchłaniające się z jelit (sulfaguanidyna, ftalilosulfatiazol, sukcynylosulfatiazol, salazosulfapirydyna)
Ø Sulfonamidy wydalają się z moczem, częściowo nie zmienione, częściowo zaś w nieczynnej postaci zmetabolizowanej (głownie jako acetylopochodne)
Wśród sulfonamidów wyróżnia się 3 podstawowe grupy
1. Sulfonamidy krótko działające, szybko wchłaniane i wydalane - sulfafurazol, sulfakarbamid
2. Sulfonamidy o długim działaniu - sulfafenazol, sulfalen
3. Sulfonamidy słabo wchłaniające się z przewodu pokarmowego - ftalilosulfatiazol, salazosulfapirydyna, sulfaguanidyna
Toksyczność
Ø Sulfonamidy są względnie mało toksyczne Niekiedy mogą powooować nudności, wymioty i bolę głowy
Ø Mogą ter, zwłaszcza w dużych dawkach, powodować uszkodzenie miąższu wątroby
Ø W przypadku wykrystalizowania w cewkach krętych nerek mogą powodować krwiomocz, czasem bezmocz
Ø U niektórych osób z enzymopatiami mogą prowadzić do methemoglobinemn i hemolizy z uszkodzeniem nerek
Ø Wszystkie inne powikłania, pojawiające się podczas leczenia, są wywołane głownie uczuleniem. Objawia się ono wysypkami skórnymi i zapaleniem skory
Przeciwwskazania
Ø Sulfonamidów nie można stosować u osób uczulonych, u osób z niedoborem dehydrogenazy glukozo-6-fosforanowej, u chorych z uszkodzeniem nerek i wątroby, u wcześniaków i noworodków (do 3-go miesiąca życia).
Ø Nie należy stosować sulfonamidów łącznie z antybiotykami beta-laktamowymi oraz z mefenammą
Zasady leczenia
Ø Sulfonamidy stosuje się najczęściej doustnie (rozpuszczalne w wodzie sole sodowe można wstrzykiwać dożylnie).
Ø Dawkowanie sulfonamidów krótko działających -najczęściej co 4-6 godz po 0,5-1,5 g Sulfonamidy słabo wchłaniające się lub nie wchłaniające się z jelit podaje się najczęściej pierwszego dnia 6,0 g, w następnych dniach po 3,0-4,0 g w równych porgach co 6-8 godz (3-4 razy dziennie)
Ø Sulfonamidy podaje się po jedzeniu, ponieważ drażnią błonę śluzową żołądka. Zażywa się je z dużą ilością, płynów i z zasadami, jak soda oczyszczona, tlenek magnezowy, co zapobiega wykrystalizowaniu ich w drogach moczowych
Preparaty
1. Urenil- sulfakarbamid, tabletki 0,5 g; co 6-8 godz. 0,5-1,5 g.
2. Amidoxal - sulfafurazol, tabletki 0,5 g, zawiesina; 0,5-1,5 g co 4-6 godz
3. Sulfafenazol- tabletki 0,5 g, co 12 godz
4. Madroxin - sulfadimetoksyna; tabletki 0,5 g, pierwszego dnia w jednej dawce 1,0 g (2 tabletki), przez następne 3 dni co 12 godz, 0,375 g, później co 12 godz 0,25 g
5. Sulfaguanidmum - sulfaguanidyna, tabletki 0,5 g; stosuje się 2-4 tabl co 4 godz.
6. Merafin - sulfaproksyhna + sulfamerazyna, tabletki, zawiesina; przez pierwsze trzy dni l tabl. co 8 godz , następnie l tabl co 12 godz
7. Biseptol 120, 480 i 960 (Groseptol, Bactnm, Duoseptol, Septnn, Apo-Sulfatnm) - kotnmoksazol; ampułki 0,96 g/3 ml i 0,48 g/5 ml podawane r v lub r m w dawcrO,96 g co 12 godz oraz tabl 0,12, 0,48, 0,96 g i zawiesina, doustnie w dawce 30 mg/kg/dobę
8. Sulfasalazm, -EN - salazosulfapirydyna, tabletki 0,5 g • stosuje się we wrzodziejącym zapaleniu jelita grubego, chorobie Lesniowskiego-Crohna i zapaleniu odbytnicy, początkowo 1,0 g co 4-6 godz , a po uzyskaniu poprawy 0,5 g co 6 8 godz
9. Sulfacetamidum Natrium - sulfacetamid, krople do oczu 10%
10. Irgamid - sulfadykramid, maść do oczu 15%
11. Dermazm (Flammazme) - sól srebrowa sulfadiazyny, l % krem do stosowania miejscowego - zwłaszcza w oparzeniach
12. Ultrax - sulfametoksydiazyna, tabletki 0,5 g oraz ampułki 0,5 g/5 ml, stosuje się doustnie lub we wlewie dożylnym pierwszego dnia 1,0 g, a następnie 0,5 g l raz dziennie.
13. Plisulfan - sulfafenazol, tabletki 0,5 g; stosuje aę początkowo 1,0 g, a następnie 0,5 g co 12 godz, miejscowo maść 5%
14. Argosulfan - sól srebrowa sulfatiazolu, krem 2%, stosuje się zewnętrznie w oparzeniach wszystkich stopni oraz ownodzeniach podudzi 1-2 razy dziennie
POCHODNE NITROFURANU
Ø Związki pochodne nitrofuranu działają baktenostatyanie (częściowo również baktenobojao) w stosunku do wielu drobnoustrojów Gram-dodatnich i Granr-Tjjemnycri, poza tym na pierwotniaki i niektóre grzyby
Ø Mechanizm działania nie jest znany
Ø Są stosowane szczególnie w zakażeniach bakteryjnych dróg moczowych, w rzęsistkowicy i kandydiozie pochwy, w lambliozie oraz niekjedy w zakażeniach skory
Ø Pochodnych nitrofuranu nie można stosować z lekami sympatykomimetycznymi i probenecydem (hamuje wydalanie)
Ø Nie wolno stosować u kobiet w ciąży, u niemowląt, u chorych z uszkodzeniem wątroby
Najczęściej stosowane pochodne nitrofuranu
Ø Nitrofurantoma
Siraliden (Nitrofurantom, Nifurantm) - nitrofurantoma, stosuje się p o (po jedzeniu) w tabletkach i kapsułkach Olg oraz zawiesina 0,05g/5 ml średnio 4 razy dziennie po l tabl lub 5 7 mg/kg m c /dobę w 4 dawkach Levantm - nitrofumol, stosuje się p o tabl 0,04 g, 2 tabl co 12 godz
Furaginum (Furagin) furazydyna. stosuje się p.o. w tabletkach 0,05 g, pierwszego dnia 0,4 g w 4 dawkach (co 6 godz}, następnie 0,3 g dziennie w 3 dawkach (co 8 godz )
Ø Furazohdon
Furazolidon - stosuje się w zakażeniach przewodu pokarmowego p o w postaci zawiesiny 0,33% (4 razy dziennie po 1-2 łyżki), w leczeniu rzęsistkowicy oraz w leczeniu kandydiozy odbytu
Ø Nifuroksazyd
Nifuroksazyd (Ercefuryl) - stosuje się po w tabletkach 0,1 g lub w zawiesinie (0,2 g/5 mi) w dawce do 0,8 g dziennie co 4-6 godzin
Ø Nitrofural
Nitrofurazon - tabletki do ssania 5 mg maść 0,2%, zasypka 0,2%
POCHODNE NITROIMIDAZOLU
Ø Mechanizm działania przeciwbakteryjnego polega na uszkodzeniu DNA przez wytwarzane w komórce metabolity nitroimidazoli
Ø Pochodne nitroimidazolu działają baktenobojao głownie na Gram ujemne bakterie beztlenowe jak Bacteroides, Clostndium, Fusobactenum i m
Ø Nitroimidazole wchłaniają się dobrze z przewodu pokarmowego (pokarm upośledza wchłanianie) gorzej z odbytnicy i złe z pochwy
Ø Metronidazol jako lek przeawbakteryjny w groźnych zakażeniach beztlenowcami jest stosowany jednak najczęściej dożylnie Przenika łatwo do tkanek, a wydala się głownie w postaci nie zmienionej przez nerki z moczem Czas połtrwania metronidazolu wynosi ok 8 godz, tymdazolu -10 13 godz
Działanie niepożądane
Ø Nitroimidazole są związkami dość toksycznymi
Ø Wywołują zaburzenia gastryczne, zaburzenia czynności oun i nerwów obwodowych (ataksja, parestezje, niekiedy drgawki)
Ø Metronidazol wywołuje nietolerangę na alkohol
Ø Nie należy stosować pochodnych nitroimidazolu u kobiet w ciąży, karmiących i u noworodków
1. Metronidazol (Flagyl, Efloran, Deflamen, Gynalgm, Metronidazol 1% krem) - tabletki 0,25 g, ampułki i flakony roztworu 0,5% do wstrzyknięć i wlewów / v, tabletki dopocnwowe 0,5 g, czopki 0,5 i 1,0 g, stosuje się doustnie 0,25-0,75 g co 8-12 godz następnie 0.5 g 3 razy dziennie, dożylnie 0,25-0,5 g co 6-12 godz, miejscowo krem i żel 1% oraz maść 10%
2. Tmidazolum (Tinidazolum 0;2% in glucosi 5%, Fasigyn) tynidazol, flakon 400 ml, tabl 0,5 g, stosuje się doustnie w dawce do 2,0 g dziennie, l raz dziennie lub w dawce podzielonej co 12 godz oraz / v 0,8 g w dwóch dawkach
3. Tiberal - omidazol, tabletki 0,125 i 0,5 g, ampułki O 5 g/3 ml, stosuje się w zakażeniach ostrych 1,5 g jednorazowo, w przewlekłych 0,5 g rano i wieczorem
CHINOLONY
Podział
I generacja - kwas nalidyksowy, kwas oksohnowy, kwas pipemidowy rozoksacyna
II generacja - (chmolony l-fluorowane) • norfloksacyna, enoksacyna, pefloksacyna, cyprofloksacyna, efloksacyna
III generaga (chmolony wielo fluorowane) -lomefloksacyna, fleroksacyna, temofloksacyna, tosulofloksacyna
Chmolony mają unikatowy mechanizm działania przeciwbakteryjnego - hamują mianowicie aktywność topoizomerazy (gyrazy) odgrywającą istotną rolę w procesie replikaci transkrypgi i rekombinagi DNA Są to zatem inhibitory gyrazy
Działania niepożądane
Ø Wywołują najczęściej zaburzenia czynności przewodu pokarmowego, oun, niekiedy odczyny alergiczne
Ø Wywierają również działanie chondrotoksyczne, tzn uszkadzają chrząstki nasadowe w organizmach rozwijających się Z tego powodu fluorochmolonów II generagi nie należy podawać dzieciom i młodzieży
I generacja
Wszystkie chmolony tej generacji są chemioterapeutykami o działaniu baktenostatycznym, głownie na drobnoustroje Gram-ujemne Są stosowane przede wszystkim w zakażeniach dróg moczowych, poza tym w zakażeniach przewodu pokarmowego
1. Nevigramon - kwas nahdyksowy, stosuje się w kapsułkach 0,5 g, po 2 kapsułki co 6 godz przez 7 dni
2. Gramunn - kwas oksolmowy, stosuje się w tabl 0,25 g, co 8 godz 0,5 g
3. Palm (Urolin, Pipram) - kwas pipemidowy działa silniej przeciwbakteryjnie niż kwas oksolmowy i kwas nalidyksowy, w tym także na Pseudomonas aerug/nosa, stosuje się w kapsułkach i czopkach dopochwowych 0,2 g oraz tabletkach powlekanych 0,4 g w dawce 0,4 g co 12 godz
4. Eradacm rozoksacyna, kapsułki 0,15 g. stosuje się doustnie w rzezączce niepowikłanej i zakażeniach jelitowych l kapsułkę co 12 godz
II generacja
Ø Fluorochmolony II generagi charakteryzują się wysoką aktywnością przeciwbakteryjną i szerokim spektrum działania przeawbakteryjnego
Ø Z powyższych powodów stosuje się je nie tylko w zakażeniach dróg moczowych, ale również w zakażeniach dróg oddechowych , w zakażeniach skory i tkanek miękkich, dróg żółciowych i narządów rodnych (wrzód miękki, rzezączka -enoksacyna)
1. Tanvid, -200 (Zanoon) - onoksacyna, tabletki powlekane 0,1 i 0,2 g oraz ampułki 0,2 g/100 ml, stosuje się doustnie 0,2 0,6 g dziennie w 2 dawkach podzielonych co 12 godz lub i v 0,1-0,2 g co 12 godz
2. Cipronex (Gpropol, Oprobay 100, 200, 250, 500, Opnnol) • cyprofloksacyna, tabletki 0,25 i 0,5 g, ampułki 0,1 g/10 ml oraz fiolki 0,1 g/50 ml, 0,1 g/100 mi i 0,2g/100 ml, stosuje się doustnie co 12 godz 0,25-0 5 g lub dożylnie 0,1 0,2 g co 12 godz
3. Pefloksacyna (Abaktal, Peflacine) - pefloksacyna, tabletki powlekane 0,4 g oraz ampułki 0,4 g/5 ml, stosuje się najczęściej co 12 godz 0,4 g p o lub / v
4. Nolicm (Norbactm) - norfloksacyna, tabletki 0,4 i 0,8 g, stosuje się co 12 godz l tabl
III generacja
Ø Wielofluorowane chmolony odznaczają się lepszą tolerancją, dobrą wchłanialnoscią z przewodu pokarmowego i bardzo dobrym przenikaniem do tkanek
Ø Wywierają znacznie słabsze działanie chondrotoksyczne
Ø Mają szersze spektrum - działają również na drobnoustroje Gram-dodatnie (w tym na pneumokoki oporne na penicyliny i cefalosporyny) oraz na beztlenowce (Pseudomonas aenjgmosa),
1. Avelox • moksyfloksacyna, tabl powlekane 400 mg, tabl l raz dziennie
ANTYBIOTYKI
Ø Antybiotyki są to substange wytwarzane przez żywy organizm, mające w małych stężeniach właściwość hamowania rozwoju drobnoustrojów Wielu specjalistów zalicza fluorochinolony - związki syntetyczne oraz inne syntetyczne chemioterapeutyki - również do antybiotyków.
Ø Zdolność wytwarzania antybiotyków mają zresztą nie tylko drobnoustroje, ale również większość organizmów wielokomórkowych zwierzęcych i roślinnych, m m człowiek
Ø Obecnie wiele antybiotyków jest otrzymywanych syntetycznie lub połsyntetycznie
Ø Wszystkie antybiotyki wykazują jedną wspólną właściwość mają zdolność hamowania rozwoju drobnoustrojów
Ø Antybiotyki mogą działać na drobnoustroje baktenostatycznie lub bakteriobójczo
Ø Działanie baktenostatyczne polega na hamowaniu zdolność podziału komórki bakteryjnej bez upośledzenia innych jej czynności
Ø Nie rozmnażający się drobnoustrój ulega zniszczeniu przez siły obronne organizmu - fagocyty i przeciwciała
Antybiotyki, określając ogólnie, hamują procesy przemiany matem i upośledzają przyswajanie niektórych substancji niezbędnych do życia i rozmnażania się drob...
Agoland