Wyłaczniki Różnicowoprądowe w Świetle Przepisów.pdf

Stosowanie wyþĢcznikw rŇnicowoprĢdowych w Ļwietle przepisw - Publikacja w I...

Strona 1 z 8

Stosowanie wyþĢcznikw rŇnicowoprĢdowych w Ļwietle

przepisw

Publikacja w ISE.pl: 2004-01-12 23:23:56, WyĻwietleı: 13340

ńrdþo: Janusz, Wojnarski

WyþĢczniki rŇnicowoprĢdowe sĢ jednym z czħĻciej opisywanych urzĢdzeı, a

przyczyny ich zadziaþania pobudzajĢ wyobraŅniħ niejednego elektryka.

WyþĢczniki rŇnicowoprĢdowe stosuje siħ powszechne; ich uŇycie jest niekiedy zbyteczne,

nawet niepoŇĢdane, a czasami brak ich tam, gdzie powinny "staę na straŇy" bezpieczeıstwa

nierozwaŇnego uŇytkownika. Co na ich temat mwiĢ przepisy i jak siħ to ma do

rzeczywistoĻci?

Na podstawie delegacji w Ustawie Prawo budowlane wydano RozporzĢdzenie Ministra

Infrastruktury z dnia 12 kwietnia 2002 r. w sprawie warunkw technicznych, jakim powinny

odpowiadaę budynki i ich usytuowanie [1]. Przepisy tego rozporzĢdzenia stosuje siħ nie

tylko przy budowie, lecz takŇe przy przebudowie, rozbudowie, modernizacji i zmianie

sposobu uŇytkowania budynku lub pomieszczeı, a wiħc w tym zakresie dotyczĢ rwnieŇ

instalacji elektrycznych zwiĢzanych z obiektem. OkreĻlajĢ one w sposb oglny wymagania

stawiane instalacjom elektrycznym pod wzglħdem:

bezpieczeıstwa uŇytkowania, czyli zapewnienia ochrony przeciwpoŇarowej, ochrony

przed poraŇeniem, skutkami wydzielania ciepþa i jego wpþywu na otoczenie

(poparzeniem, powstaniem poŇaru, wybuchu), ochrony przed oddziaþywaniem pl

elektromagnetycznych, przed przepiħciami atmosferycznymi i þĢczeniowymi;

wyposaŇenia instalacji elektrycznych, ich prowadzenia i usytuowania w budynku;

wyposaŇenia obiektw lub ich czħĻci w instalacje elektryczne z uwzglħdnieniem ich

rodzaju, np. do oĻwietlenia podstawowego, oĻwietlenia awaryjnego;

zabezpieczenia przed drganiami, haþasem, a takŇe zapewnienia oszczħdnoĻci energii

elektrycznej

Wymagania podstawowe

W instalacjach elektrycznych Îzgodnie z £183.1 rozporzĢdzenia [1] - naleŇy stosowaę:

1. zþĢcza instalacji elektrycznej budynku, umoŇliwiajĢce odþĢczenie od sieci zasilajĢcej i

usytuowane w miejscu dostħpnym dla dozoru i obsþugi oraz zabezpieczone przed

uszkodzeniami, wpþywami atmosferycznymi, a takŇe ingerencjĢ osb niepowoþanych,

2. oddzielny przewd ochronny i neutralny w obwodach rozdzielczych i odbiorczych,

3. urzĢdzenia ochronne rŇnicowoprĢdowe lub odpowiednie do rodzaju i przeznaczenia

budynku bĢdŅ jego czħĻci, inne Ļrodki ochrony przeciwporaŇeniowej,

4. wyþĢczniki nadprĢdowe w obwodach odbiorczych,

5. zasadħ selektywnoĻci (wybirczoĻci) zabezpieczeı,

6. przeciwpoŇarowe wyþĢczniki prĢdu,

http://ise.pl/info/index.php?pid=241&print=1

04-11-25

Stosowanie wyþĢcznikw rŇnicowoprĢdowych w Ļwietle przepisw - Publikacja w I...

Strona 2 z 8

7. poþĢczenia wyrwnawcze gþwne i miejscowe, þĢczĢce przewody ochronne z

czħĻciami przewodzĢcymi innych instalacji i konstrukcji budynku,

8. zasadħ prowadzenia tras przewodw elektrycznych w liniach prostych, rwnolegþych

do krawħdzi Ļcian i stropw,

9. przewody elektryczne z Ňyþami wykonanymi wyþĢcznie z miedzi, jeŇeli ich przekrj

nie przekracza 10 mm2,

10. urzĢdzenia ochrony przeciwprzepiħciowej.

Jak wynika z przytoczonych punktw z £183.1 rozporzĢdzenia, przepisy jednoznacznie

okreĻlajĢ, w co powinna byę wyposaŇona instalacja elektryczna. SĢ to jednoczeĻnie

podstawowe wymagania. NaleŇy zwrcię uwagħ, Ňe wszystkie elementy w instalacji podane

w pkt 1-10 (w tym przypadku wybrane i zastosowane odpowiednie Ļrodki techniczne oraz

przyjħte rozwiĢzania) skþadajĢ siħ bezpoĻrednio i poĻrednio na zapewnienie warunkw

wymienionych w pkt. 1. stanowiĢ bowiem o bezpieczeıstwie uŇytkowania, czyli zapewnieniu

ochrony przed poraŇeniem oraz innymi zagroŇeniami.

Istotne jest rwnieŇ to, Ňe ŇĢdania te stawia siħ wszystkim instalacjom elektrycznym, gdyŇ

zapis rozporzĢdzenia nie wyrŇnia instalacji elektroenergetycznych, gniazd wtyczkowych ani

oĻwietleniowych miejsc i czħĻci budynkw, w ktrych siħ znajdujĢ np. piwnice, þazienki,

pomieszczenia biurowe lub mieszkalne. Przepis ten nie zwalnia zatem np. od stosowania

wyþĢcznikw rŇnicowoprĢdowych w instalacjach oĻwietleniowych, doprowadzenia

przewodw ochronnych do opraw (przewody trj- i piħcioŇyþowe), wykonania poþĢczeı

wyrwnawczych. I chociaŇ jest to niezgodne z przepisami, jeszcze czħsto wystħpuje

zarwno w projektach, jak i w wykonywanych instalacjach.

Doprowadzenie przewodu ochronnego do gniazd, wypustw oĻwietleniowych i innych

odbiornikw jest obowiĢzkowe. Dla osb wykonujĢcych badania oznacza to koniecznoĻę

sprawdzenia ciĢgþoĻci tego przewodu i poprawnego przyþĢczenia. ObowiĢzek ten jest

wymieniony w normie PN-IEC 60364-6-61 Instalacje elektryczne w obiektach budowlanych.

Sprawdzanie. Sprawdzanie odbiorcze.

Odrħbnym tematem sĢ z kolei niektre zasady podane w rozporzĢdzeniu jako oglnie

obowiĢzujĢce, jak np. stosowanie wyþĢcznikw nadprĢdowych w obwodach odbiorczych lub

oddzielnych przewodw ochronnych i neutralnych w obwodach rozdzielczych.

Wprowadzenie piħcioŇyþowych kabli we wszystkich obwodach rozdzielczych budzi

wĢtpliwoĻci co do podstawy merytorycznej, a takŇe ma swj wymiar ekonomiczny. Ta

szeroka tematyka, obejmuje m.in. zgodnoĻę wydanych warunkw technicznych z

wymaganiami przedstawionymi w normach, poprawne wykorzystanie aktualnej wiedzy

technicznej do okreĻlenia wymagaı technicznych oraz inne zagadnienia, np. zgodnoĻę

uŇywanej terminologii.

Ostatnia zmiana wprowadzona w warunkach technicznych [1] rozszerzyþa wymagania o pkt

5 oraz 6, a takŇe zmieniþa brzmienie pkt. 3. Co prawda wymaganie dotyczĢce wyposaŇenia

obiektu o kubaturze wiħkszej niŇ 1000 m3 w przeciwpoŇarowy wyþĢcznik prĢdu nie jest

nowe, gdyŇ byþo powoþane w RozporzĢdzeniu Ministra Spraw Wewnħtrznych w sprawie

ochrony przeciwpoŇarowej budynkw, innych obiektw budowlanych i terenw. Podobnie

byþ jednoznaczny nakaz stosowania wyþĢcznikw rŇnicowoprĢdowych. Zmiana polega na

dodaniu - po sþowach: urzĢdzenia ochronne rŇnicowoprĢdowe - drugiej czħĻci zdania: lub

odpowiednie do rodzaju i przeznaczenia budynku bĢdŅ jego czħĻci, inne Ļrodki ochrony

przeciwporaŇeniowej, czyli dopuszczono miejsca oraz czħĻci instalacji elektrycznej, w

http://ise.pl/info/index.php?pid=241&print=1

04-11-25

Stosowanie wyþĢcznikw rŇnicowoprĢdowych w Ļwietle przepisw - Publikacja w I...

Strona 3 z 8

ktrych uŇycie tych wyþĢcznikw nie jest obowiĢzkowe po zastosowaniu innych Ļrodkw.

Przykþady, gdzie nie naleŇy stosowaę tego Ļrodka ochrony podano na koıcu artykuþu.

Rozszerzeniem warunkw dotyczĢcych instalacji elektrycznych, podanych w RozporzĢdzeniu

Ministra Infrastruktury, sĢ postanowienia zawarte w wieloczħĻciowej normie PN-IEC 60364 -

w niektrych dziaþach czħĻci 1 do 6 i jej czħĻci 7, przy czym norma ta obejmuje obwody

elektryczne zasilane napiħciem przemiennym do 1 kV oraz staþym do 1,5 kV. Wymagania

podstawowe zawarte w czħĻci 1 sĢ zgodne z podanymi w rozporzĢdzeniu. W normie dodano

kolejne warunki i reguþy techniczne konieczne do speþnienia w ochronie przed prĢdami

przetħŇeniowymi i zwarciowymi oraz prĢdami spowodowanymi uszkodzeniem. W dalszym

rozwiniħciu tego wĢtku wskazano na inne czynniki i wþaĻciwoĻci fizyczne, jak np. asymetriħ

obciĢŇenia, wspþczynnik mocy, wyŇsze harmoniczne, prĢdy rozruchowe, koordynacjħ

izolacji, ktre naleŇy uwzglħdnię przy projektowaniu i budowaniu instalacji.

Wymagania wynikajĢce z norm

PoniŇej omwiono stosowanie urzĢdzeı ochronnych rŇnicowoprĢdowych w Ļwietle

wymagaı norm. Jest to rozwiniħcie zasadniczych postanowieı dla instalacji elektrycznej

(pkt 3), w ktrej powinny byę: urzĢdzenia ochronne rŇnicowoprĢdowe lub odpowiednie do

rodzaju i przeznaczenia budynku bĢdŅ jego czħĻci, inne Ļrodki ochrony

przeciwporaŇeniowej. Funkcje wyþĢcznikw, ich dobr, parametry, zastosowanie w rŇnych

miejscach sĢ szczegþowo omwione w normie PN-IEC 60364 Instalacje elektryczne w

obiektach budowlanych, w arkuszach 41, 47, 481, 482, 53, 61 i czħĻci 7 oraz w normie PN-

IEC 1009-1:1996 WyþĢczniki rŇnicowoprĢdowe z wbudowanym zabezpieczeniem

nadprĢdowym do uŇytku domowego i podobnego (RCBO). Postanowienia oglne.

NajwaŇniejszym parametrem doboru wyþĢcznikw rŇnicowoprĢdowych, decydujĢcym o

ochronie zdrowia i Ňycia, jest wartoĻę prĢdu rŇnicowego. Oglnie przyjħtĢ na podstawie

badaı wartoĻciĢ (uznanĢ za granicznĢ) jest prĢd 30 mA o czħstotliwoĻci 50 Hz nie

powodujĢcy u osoby dorosþej szkodliwych skutkw przepþywu prĢdu. Ze wzglħdu na

prawdopodobieıstwo wystĢpienia migotania komr serca, dla czþowieka niebezpieczny jest

prĢd przemienny wiħkszy niŇ 30 mA (lub prĢd staþy 70 mA), pþynĢcy przez czas dþuŇszy niŇ

3-5 s. Dlatego w normie PN-IEC 60364, w arkuszach o ochronie przeciwporaŇeniowej,

rozpatruje siħ gþwnie urzĢdzenia ochronne o takiej wartoĻci znamionowego prĢdu

rŇnicowego.

Definicja wyþĢcznikw rŇnicowoprĢdowych wedþug PN-IEC 1009-1 jest nastħpujĢca: þĢcznik

mechanizmowy przeznaczony do zaþĢczania, przewodzenia i wyþĢczania prĢdw w

normalnych warunkach pracy i powodujĢcy otwarcie zestykw, gdy prĢd rŇnicowy osiĢgnie

okreĻlonĢ wartoĻę w okreĻlonych warunkach. WyþĢczniki te wyþĢczajĢ prĢdy rŇnicowe,

powstaþe w wyniku przepþywu prĢdu upþywowego doziemnego, przewaŇnie o wartoĻciach

duŇo mniejszych niŇ prĢdy zwarciowe (przy metalicznym zwarciu). WyþĢczniki

rŇnicowoprĢdowe nie sĢ przewidziane do peþnienia funkcji zabezpieczenia przed skutkami

przeciĢŇeı lub zwarę, z wyjĢtkiem przypadku, gdy majĢ wbudowane zabezpieczenia

nadprĢdowe.

RozrŇnia siħ ochronħ przed poraŇeniem: przed dotykiem bezpoĻrednim oraz przy dotyku

poĻrednim.

Uwaga: obydwa uŇywane sformuþowania: przed dotykiem poĻrednim i przy dotyku

poĻrednim sĢ poprawne, gdyŇ przy uszkodzeniu instalacji moŇe wystĢpię przypadek, Ňe

instalacja bħdzie odþĢczona od napiħcia natychmiast i napiħcie nie bħdzie siħ utrzymywaþo

dþuŇej niŇ czas wyþĢczenia, np. 0,4 s, lub bħdzie siħ utrzymywaþo aŇ do chwili dotkniħcia

uszkodzonego miejsca i wwczas nastĢpi wyþĢczenie. W normie jest stosowane pojħcie

przed dotykiem.

http://ise.pl/info/index.php?pid=241&print=1

04-11-25

Stosowanie wyþĢcznikw rŇnicowoprĢdowych w Ļwietle przepisw - Publikacja w I...

Strona 4 z 8

Funkcje ochronne wyþĢcznikw rŇnicowoprĢdowych

ZaleŇĢ one od przyjħtego ukþadu sieci oraz rodzaju ochrony i sĢ nastħpujĢce:

1. w ochronie przeciwporaŇeniowej przed dotykiem bezpoĻrednim wyþĢczniki

rŇnicowoprĢdowe stanowiĢ ochronħ uzupeþniajĢcĢ, niezaleŇnie od ukþadu sieci, gdy

prĢd rŇnicowy nie przekracza 30 mA;

2. w ochronie przeciwporaŇeniowej przy dotyku poĻrednim sĢ urzĢdzeniem do

samoczynnego wyþĢczenia zasilania tylko w pewnych przypadkach, a zwþaszcza:

przy wykonanych poþĢczeniach wyrwnawczych dodatkowych wartoĻę prĢdu

zadziaþania wyþĢcznika rŇnicowoprĢdowego jest uwzglħdniana do

sprawdzenia skutecznoĻci ochrony przeciwporaŇeniowej. Warunek ten jest

nastħpujĢcy: Ra < 50/Ia lub Ra < 25/Ia (zaleŇnie od warunkw zagroŇenia

poraŇeniowego), gdzie Ia jest prĢdem zadziaþania urzĢdzenia ochronnego: dla

urzĢdzeı rŇnicowoprĢdowych - I D n, a dla urzĢdzeı przetħŇeniowych - prĢd

zadziaþania w czasie 5 s;

w ukþadach sieciowych TT, w ktrych wartoĻę rezystancji uziemienia czħĻci

przewodzĢcych dostħpnych jest ograniczona warunkiem Ra < 50 (25)/Ia,

gdzie Ia jest prĢdem powodujĢcym samoczynne zadziaþanie urzĢdzenia

ochronnego, np. wyþĢcznika rŇnicowoprĢdowego,

a takŇe wedþug pkt. 531.2.3 normy 60364-5-53: JeŇeli dla niektrych

urzĢdzeı lub czħĻci instalacji nie moŇe byę speþniony jeden lub wiħcej

warunkw podanych w pkt. 413.1.3 (np. niespeþnienie warunkw

maksymalnego czasu wyþĢczenia przez urzĢdzenia przetħŇeniowe pkt.:

413.1.3.3, 413.1.3.4, 413.1.3.5; takŇe w pkt. 413.1.3.6 nakazano wtedy

stosowanie poþĢczeı wyrwnawczych lub wyþĢcznikw rŇnicowoprĢdowych),

elementy te mogĢ byę chronione urzĢdzeniami ochronnymi

rŇnicowoprĢdowymi. W tym przypadku nie wymaga siħ, aby czħĻci

przewodzĢce dostħpne byþy przyþĢczone do systemu uziemionych przewodw

ochronnych ukþadu TN, pod warunkiem, Ňe sĢ one przyþĢczone do uziomu o

rezystancji odpowiedniej dla prĢdu zadziaþania urzĢdzenia ochronnego

rŇnicowoprĢdowego. Tak chroniony obwd powinien byę traktowany jako TT,

zgodnie z wymaganiami 413.1.4. JeŇeli nie ma oddzielnego uziomu, naleŇy

czħĻci przewodzĢce dostħpne poþĢczyę z przewodem ochronnym od strony

zasilania urzĢdzenia ochronnego rŇnicowoprĢdowego;

3. sĢ elementem ochrony przeciwpoŇarowej w przypadku zastosowania wyþĢcznika o

prĢdzie znamionowym nieprzekraczajĢcym 500 mA, zwþaszcza gdy wystħpuje

niebezpieczeıstwo poŇaru i konieczne jest ograniczenie prĢdw zwarcia w

oprzewodowaniu, obwd wwczas powinien byę zabezpieczony urzĢdzeniem

ochronnym rŇnicowoprĢdowym o prĢdzie zadziaþania nie przekraczajĢcym 500 mA

lub kontrolowany i sygnalizowany stan izolacji Î na podstawie pkt. 482.2.10 - oraz

wedþug pkt. 705.422: W gospodarstwach rolniczych i ogrodniczych w celu

zapewnienia ochrony przeciwpoŇarowej naleŇy zainstalowaę urzĢdzenia

rŇnicowoprĢdowe o znamionowym rŇnicowym prĢdzie zadziaþania nie

przekraczajĢcym 0,5 A.

NaleŇy podkreĻlię, Ňe tylko wyþĢczniki rŇnicowoprĢdowe o znamionowym prĢdzie

rŇnicowym mniejszym niŇ 30 mA sĢ uznane za Ļrodek ochrony uzupeþniajĢcej przed

dotykiem bezpoĻrednim (pkt. 412.5). Ich zastosowanie ma na celu tylko zwiħkszenie

skutecznoĻci ochrony przed dotykiem bezpoĻrednim w razie nieskutecznego dziaþania

http://ise.pl/info/index.php?pid=241&print=1

04-11-25

Stosowanie wyþĢcznikw rŇnicowoprĢdowych w Ļwietle przepisw - Publikacja w I...

Strona 5 z 8

innych Ļrodkw ochrony przed dotykiem bezpoĻrednim lub w przypadku nieostroŇnoĻci

uŇytkownikw (pkt 412.5.1). TakĢ funkcjħ peþniĢ niezaleŇnie od ukþadu sieci oraz warunkw

Ļrodowiskowych (w tym zastosowaniu nie jest konieczny przewd ochronny, np. w

istniejĢcych instalacjach w ukþadzie sieciowym TN-C). Natomiast zgodnie z pkt. 531.2.1.5:

Zastosowanie urzĢdzenia ochronnego rŇnicowoprĢdowego wþĢczonego w obwody, nie

majĢce przewodu ochronnego, nie moŇe byę uznane za skuteczny Ļrodek ochrony przed

dotykiem poĻrednim, nawet w przypadku gdy znamionowy rŇnicowy prĢd zadziaþania nie

przekracza 30 mA. W ochronie przy dotyku poĻrednim zastosowanie wyþĢcznika

rŇnicowoprĢdowego bezwzglħdnie wymaga przewodu ochronnego i powinno siħ mwię o

zespole ochronnym wyþĢcznika i przewodu ochronnego.

W arkuszach 4 (4-41, 4-481, 4-47) i czħĻci 7 normy PN-IEC 60364 uwzglħdniono warunki

Ļrodowiskowe, rodzaje obiektw, kwalifikacje uŇytkownikw instalacji, w ktrych stosowanie

wyþĢcznikw rŇnicowoprĢdowych o prĢdzie nie wiħkszym niŇ 30 mA jest obowiĢzkowe, oraz

przypadki, w ktrych jest to zalecane. Przedstawia siħ to nastħpujĢco.

Stosowanie obowiĢzkowe

ObowiĢzkowo urzĢdzenia ochronne rŇnicowoprĢdowe o znamionowym prĢdzie rŇnicowym

nieprzekraczajĢcym 30 mA naleŇy stosowaę w takich instalacjach lub lokalizacjach, jak:

1. pomieszczenia wyposaŇone w wannħ, baseny, kempingi, instalacje na terenie robt

budowlanych, rozbirek, pomieszczenia gospodarskie i ogrodnicze, w przestrzeniach

ograniczonych powierzchniami przewodzĢcymi pod warunkiem zastosowania

miejscowych poþĢczeı wyrwnawczych (sĢ to gþwnie czħĻci instalacji, w ktrych

odpowiednie postanowienia normy PN-IEC 60364, czħĻę 7 ograniczajĢ napiħcie

dotykowe dþugotrwaþe do wartoĻci 25 V prĢdu przemiennego i 60 V prĢdu staþego);

2. instalacje na zewnĢtrz budynku, w ktrych jest zastosowana ochrona przez

samoczynne wyþĢczenie zasilania, dotyczy to gniazd o prĢdzie nie wiħkszym niŇ 20 A

oraz zasilania urzĢdzeı przenoĻnych (pkt 471.2.3): JeŇeli dla gniazd wtyczkowych na

prĢd nie przekraczajĢcy 20 A, umieszczonych na zewnĢtrz budynku oraz takich, ktre

bħdĢ mogþy byę wykorzystane do zasilania urzĢdzeı przenoĻnych, znajdujĢcych siħ

poza budynkiem, przewidziana jest ochrona przez samoczynne wyþĢczenie zasilania,

powinno byę zastosowane urzĢdzenie ochronne rŇnicowoprĢdowe o prĢdzie

znamionowym rŇnicowym zadziaþania nie wiħkszym niŇ 30 mA.

Szczeglnie zwracam uwagħ, Ňe w podanych przypadkach (dotyczy ochrony przed

poraŇeniem) wyþĢcznik rŇnicowoprĢdowy jest dodatkowym, a nie samodzielnym Ļrodkiem

ochrony. OkreĻlone to jest w normie PN-IEC 60364-481 pkt. 481.3 dotyczĢcym doboru

Ļrodkw ochrony przed dotykiem poĻrednim oraz wyjaĻnione w uwadze podanej w pkt.

481.3.1.2. Warunki podane w tym punkcie pozwalajĢ na zapewnienie ochrony w caþej

instalacji przez zastosowanie Ļrodkw ochrony zgodnie z oglnymi warunkami pkt. 413.1

normy PN-IEC 60364-4-41 w przewaŇajĢcej czħĻci instalacji oraz przez dodatkowe

zastosowanie Ļrodka ochrony w miejscach, dla ktrych postanowienia czħĻci 7 normy PN-

IEC 60364 wymagajĢ ograniczenia wartoĻci napiħcia dotykowego bezpiecznego.

Stosowanie zalecane

Zalecane jest stosowanie wyþĢcznikw o prĢdzie znamionowym rŇnicowym I D n < 30 mA (w

pkt. 471.2.3 normy podkreĻlono: szczeglnie zalecane):

dla gniazd wtyczkowych na prĢdy znamionowe nie przekraczajĢce 20 A,

uŇytkowanych przez osoby inne niŇ wykwalifikowane lub poinstruowane,

http://ise.pl/info/index.php?pid=241&print=1

04-11-25

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika: