MILITARIA - POLSKIE SAMOLOTY WOJSKOWE 1945 - 1980.pdf - ✯ E-booki - Ciemoo

POLSKIE

SAMOLOTY

WOJSKOWE

1945-1980

Andrzej Morgała

SPIS TREŚCI

Wstęp . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

Rozdział J. Samoloty myśliwskie . . . . . . . . . . . .

Jak-17 . . . . . . . . . . . . . . . . . .

Jak-23 . . . . . . . . . . . . . . . . . .

Rozdzial 2. Wielozadaniowe samoloty bojowe o napędzie odrzutowym .

MiG-15 . . . . . . . . . . . . . . . . . .

MiG-17 . . . . . . . . . . . . . . . . . .

MiG-19 . . . . . . . . . . . . . . . . . .

MiG-21 . . . . . . . . . . . . . . . . . .

Su-7B . . . . . . . . . . . . . . . . . .

Su-20 . . . . . . . . . . . . . . . . . .

Rozdzial 3. Samoloty szturmowe i bombowe . . . . . . . . .

Ił-10 . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

Tu-2 . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

Ił-28 . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

Rozdzial 4. Samoloty transportowe . . . . . . . . . . . .

Ił-12 . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

Ił-14 . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

An-2 . . . . . . . . . . . . . . . . . .

An-12 . . . . . . . . . . . . . . . . . .

An-26 . . . . . . . . . . . . . . . . . .

Jak-40 . . . . . . . . . . . . . . . . . .

Rozdzial 5. Śmigłowce . . . . . . . . . . . . . . .

SM-1 . . . . . . . . . . . . . . . . . .

Mi-4 . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

SM-2 . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

Mi-2 . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

Mi-8 . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

Mi-24 . . . . . . . . . . . . . . . . . .

PZL W-3 Sokół . . . . . . . . . . . . . . . .

Rozdzial 6. Samoloty szkolno-treningowe .

1 20

101

109

115

125

133

147

153

160

177

186

195

203

215

223

227

240

248

251

255

267

273

280

285

288

293

301

314

333

346

CSS-13

Jak-11

. . . . . . . . . . . . . . . . . .

Jak-18

. . . . . . . . . . . . . . . . . .

UTB-2

Samoloty Junak .

— LWD Junak-1 .

— LWD Junak-2 .

— TS-9 Junak-3 .

TS-8 Bies .

TS-11 Iskra .

Rozdzial 7. Samoloty łącznikowe .

Jak-12

PZL-104 Wilga . . . . . . . . ' . . . . :

Rozdział 8. Inne samoloty i statki powietrzne . . . . . . . . .

Nord NC-701 . . . . . . . . . . . . . . . .

Piper L-4 . . . . . . . . . . . . . . . . .

Balony na uwięzi . . . . . . . . . . . . . . . .

Poduszkowce . . . . . . . . . . . . . . . .

Rozdział 9. Prototypy, projekty i prace studyjne . . . . . . . .

Pierwsze koncepcje i opracowania . . . . . . . . . .

PZL S-l .

370

374

382

384

387

388

392

398

404

406

407

408

413

419

423

424

427

458

429

434

436

437

439

440

443

445

448

451

455

458

464

466

471

474

479

4S2

WSTĘP

LWD Bies .

LWD Goniec .

LWD Miś .

LWD Żuraw .

S-3, S-4 Kania . . . . . . . . . . . . . . . .

TS-7 Chwat . . . . . . . . . . . . . . . . .

FM-13 . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

GIL-2 ł GIL-3 . . . . . . . . . . . . . . . .

BŻ-4 Żuk . . . . . . . . . . . . . . . . .

MD-12 . . . . . . . . . . . . . . . . . .

JK-1 Trzmiel . . . . . . . . . . . . . . . .

PS-1, PS-2, PS-3 . . . . . . . . . . . . . . .

AS . . . . . . . . . . . . . ^ -„,: . .' . •• . •

KS-1, KS-2 . . . . . . . . . . . . . . . . .

TS-15 Fregata . . . . . . . . . . . . .. ...

TS-16 Grot . . . . . . . . . . . . . ...........

- TC Borsuk . . .... . . . . . . . . ...

SM-4 Łątka . . . . . . . . . . . . . . . . .

SM-6 . . . . . . . . . . . . . . . . . .

PZL-104 Wilga 45 . . . . . . . . . . . . . . .

Rozdzial 10. Bezzalogowe obiekty latające . . . . . . . . . .

Rękawr strzeleckie . . . . . . . . . . . . . . .

TC-1 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

TC-2 .

Spec-3 . . . . . . . . . . . . . . . . . .

Spec-4 . . . . . . . . . . . . . . . . ,,.' .

Gacek . . . . . . . . . . . . . . . . . .

Tukan . . . . . . . . .

Mak-11, Mak-30, HAL-30 . . . . . . . . . . . . .

B-172 . . . . . . . . . . . . . . . . . .

Samoloty-pociski MW . . . . . . . . . . . . . . .

Załączniki . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

Wykaz źródeł . . . . . . . .

Skorowidz nazwisk . . . . . .

Skorowidz typów samolotów . . . . .

. . . . . , . , -

Lotnictwo wojskowe PRL przechodziło w swojej historii kolejne stadia roz-

woju: od organizacji czasu wojny poprzez przejście na stopę pokojową i reduk-

cję sil, burzliwy rozwój na początku lat pięćdziesiątych, następne zmiany

organizacyjne, aż do obecnej postaci, składu i formy pozwalających na jak naj-

lepsze wykonanie postawionych zadań. Rola lotnictwa wynika i jest ściśle

związana z funkcjami obronnymi przypadającymi do spełnienia siłom zbroj-

nym PRL.

Cechą charakterystyczną współczesnego lotnictwa jest obecność w składzie

wszystkich rodzajów wojsk. Niemniej jednak podstawowe funkcje właściwe

siłom powietrznym przypadają do spełnienia wojskom lotniczym i wojskom

obrony powietrznej kraju. Ważną rolę mają również oddziały lotnicze przydzie-

lone organizacyjnie do marynarki wojennej, wojsk ochrony pogranicza itd.

Wszędzie lotnictwo jest równorzędnym, a często niezastąpionym wykonawcą

zadań. Podobną rolę i funkcje spełniają siły powietrzne państw sygnatariuszy

Układu Warszawskiego ł w innych krajach świata.

Wojska lotnicze stanowią jeden z podstawowych rodzajów sił zbrojnych.

Przeznaczone i przystosowane są do prowadzenia różnorodnych zadań bojowych,

samodzielnie, jak we współdziałaniu z innymi rodzajami wojsk. Działania mogą

być dokonane przez uderzenie z powietrza na cele naziemne, nawodne i pod-

wodne; zwalczanie lotnictwa wroga w powietrzu i na ziemi; niszczenie środków

napadu jądrowego nieprzyjaciela; osłonę ugrupowań bojowych i operacyjnych

wojsk własnych przed uderzeniami sił powietrznych przeciwnika; prowadzenie

rozpoznania powietrznego w skali taktycznej i operacyjnej; wykonywanie innych

zadań o charakterze pomocniczym.

Podstawową siłę uderzeniową wojsk lotniczych stanowi lotnictwo operacyjne,

które zależnie od przeznaczenia dzieli się na: myśliwskie, myśliwsko-szturmowe,

myśliwsko-bombowe, rozpoznawcze, transportowe i pomocnicze tj. sanitarne,

łącznikowe, dowodzenia itd.

Podstawowe wyposażenie wojsk lotniczych stanowią dzisiaj wielozadaniowe

naddźwiękowe samoloty bojowe. Sprzęt latający jest stale doskonalony, co po-

zwala na dotrzymanie kroku światowemu standardowi w tej dziedzinie. Świetnie

wyszkolona kadra posiada przeważnie wyższe wykształcenie, a poważna część

pilotów ma klasę mistrzowską i pierwszą klasę — czyli najwyższe kwalifikacje

lotnicze.

Lotnictwo polskie jest przystosowane i przygotowane do prowadzenia ope-

racji we wszystkich możliwych warunkach, dysponując bardzo dobrym sprzętem

i posiadając właściwie wyposażone bazy na terenie całego kraju. Lotniska zdolne

dla obsługi administracji państwowej. Typy i ilości maszyn przedstawione zostały

w załączniku I. Samoloty te były użytkowane jeszcze przez okres kilku lat.

W 1947 r. rozpoczęto modernizację sprzętu, wprowadzając nowe maszyny pro-

dukcji radzieckiej, początkowo samoloty Jak-9P do jednostek lotnictwa myśliw-

skiego, w 1949 r. Ił-10 do jednostek lotnictwa szturmowego i w 1950 r. Tu-2 do

lotnictwa bombowego. Wyposażenie jednostek w samoloty wg stanu na l IX

1949 r. przedstawiono w załączniku II. Od 1949 r. zaczęła się również wymiana

sprzętu szkolno-łącznikowego. Jednostki otrzymały w latach 1949—1951 produ-

kowane w kraju na licencji radzieckiej zmodernizowane samoloty Po-2, oznaczone

jako CSS-13, oraz dostarczane ze Związku Radzieckiego maszyny szkolne Jak-11,

Jak-18, UTB-2 i łącznikowe Jak-12.

Od połowy 1950 r. polskie Wojska Lotnicze zaczęły otrzymywać pierwsze sa-

moloty odrzutowe. Były to początkowo pojedyncze egzemplarze Jak-17 i Jak-

-17W, a w 1951 r. duże ilości Jak-23 i wkrótce po nich w tym samym roku

MiG-15 — maszyny o skrzydłach skośnych, rozwijające znacznie większe pręd-

kości lotu i osiągające wyższy pułap. W 1953 r. wprowadzono ulepszone MiG-

-15bis. W tym samym roku polskie lotnictwo myśliwskie zostało zasilone pierw-

szymi wyprodukowanymi w kraju samolotami Lim-1 (licencyjnymi MiG-15),

a rok później samolotami Lim-2, stanowiącymi odpowiednik radzieckiego MiG-

-15bis. W 1955 r. jednostki otrzymały samoloty MiG-17 i MIG-17F, mające silnik

z dopalaczem. Od następnego roku zaczęły napływać z krajowych wytwórni

licencyjne Lim-5 (MiG-17F) i wkrótce po nich myśliwce przechwytujące Lim-5P

(MiG-17PF), wyposażone w aparaturę radiolokacyjną.

Lotnictwo bombowe otrzymało wiosną 1952 r. pierwsze samoloty odrzutowe

Ił -28, które stopniowo zastąpiły tłokowe Pe-2 i Tu-2. W lotnictwie szturmowym

początkowo dominował Ił-10, dostarczany ze Związku Radzieckiego, i jego wer-

sja licencyjna B-33, produkowana w Czechosłowacji. Samoloty te pozostawały

najdłużej w jednostkach bojowych spośród mających napęd tłokowy, bo aż do

1959 r. W tym czasie wycofano je niemal całkowicie, wprowadzając w ich miej-

sce odrzutowe Lim-1, Lim-2 i Lim-2R.

W lotnictwie pomocniczym wprowadzono w tym czasie samoloty transporto-

we Ił-12, Ił-14 i An-2, łącznikowe Jak-12M, a w szkolnym LWD Junak-2, TS-9

Junak 3 i TS-8 Bies. Ważnym wydarzeniem lat pięćdziesiątych było również za-

stosowanie na szerszą skalę seryjnych śmigłowców SM-1, budowanych całkowicie

przez polski przemysł z licencji radzieckiej. Maszyny te stanowiły w jednostkach

standardowy sprzęt łącznikowy, sanitarny i transportowy.

Od 1959 r. datuje się nowy etap w rozwoju polskiego lotnictwa. W tym

roku wprowadzono samoloty naddźwiękowe MiG-19, osiągające liczbę Macha

1,5 M. W pierwszej połowie lat sześćdziesiątych dostarczono samoloty MiG-21F13

o prędkości lotu dwukrotnie większej od prędkości rozchodzenia się dźwięku.

Lotnictwo wsparcia i rozpoznania otrzymało w latach sześćdziesiątych również

samoloty naddźwiękowe. Są to duże myśliwsko-iombowe Su-7B, stanowiące zu-

pełną rewelację w swojej klasie pod względem osiągów, własności lotno-pilota-

żowych, walorów bojowych i właściwości eksploatacyjnych. Również przemysł

krajowy dostarczył lotnictwu znacznych ilości specjalnie przystosowanych samo-

lotów myśliwsko-szturmowych Lim-5M, a później zmodernizowanych Lim-6,

Lim-6bis, Lim-6bisR i Lim-6M.

W rozwoju lotnictwa operacyjnego uwidoczniły się nowe tendencje polega-

jące na wyposażeniu jednostek w wielozadaniowe samoloty bojowe: myśliwsko-

-szturmowe, myśliwsko-bombowe i rozpoznawcze, uzbrojone w pociski rakietowe,

działające o każdej porze doby i w trudnych warunkach atmosferycznych, mo-

gące razić bez widoczności celu, operujące na małym, jak i wysokim pułapie.

Zatarły się wyraźne granice podziału pomiędzy samolotami myśliwskimi,' sztur-

mowymi i bombowymi. Dla zmniejszenia zależności sił powietrznych od lotnisk

stałych wprowadzono nowe elementy taktyki, specjalne urządzenia startowe

i samoloty o krótkim rozbiegu i dobiegu. Czynniki te zapewniają możliwość

korzystania z trawiastych lotnisk polowych oraz odcinków dróg komunikacyjnych.

Lotnictwo transportowe i pomocnicze zostało również zasilone nowoczesnym

sprzętem. W połowie lat sześćdziesiątych jednostki otrzymały średnie turbośmi-

głowe samoloty transportowe An-12B, a pododdziały lotnictwa wojsk lądowych

śmigłowce turbinowe Mi-2 produkowane całkowicie w kraju.

W latach siedemdziesiątych lotnictwo myśliwskie otrzymało najnowsze wersje

MiG-21 mało przypominające pierwsze maszyny tego typu z początku lat sześć-

dziesiątych. Samoloty te, przyrównywane do latających laboratoriów elektronicz-

nych, odznaczają się wysokim stopniem zautomatyzowania urządzeń pokładowych

i efektywnym uzbrojeniem, m.in. w postaci samonaprowadzających pocisków

rakietowych różnych typów. Lotnictwo wsparcia i rozpoznania wyposażono

w wielozadaniowe samoloty bojowe o zmiennej geometrii skrzydeł stanowiące

ostatni wyraz techniki lotniczej w tej dziedzinie. Przemysł lotniczy dostarczył

natomiast samoloty bliskiego wsparcia taktycznego i rozpoznania — dwuosobowe

TS-ll Iskra bis DF i Iskra bis C. Pojawiła się również jednoosobowa wersja tej

maszyny TS-ll Iskra 200BR. Lotnictwo transportowo-łącznikowe otrzymało tur-

bośmigłowe samoloty desantowe An-26, transprtowe Jak-40 i łącznikowe pro-

dukcji krajowej PZL-104 Wilga-35.

Znaczny wkład w umocnienie potencjału obronnego Polski wniosły biura

konstrukcyjne i krajowy przemysł lotniczy. Początki były skromne. Adaptacja

licencyjnego Po-2 na CSS-13 i produkcja seryjna dla potrzeb lotnictwa szkol-

nego i łącznikowego, a w ślad za nim rodzime samoloty LWD Junak-2 i TS-9

Junak-3. Początek lat pięćdziesiątych przyniósł burzliwe zmiany. Odbudowany

i rozbudowany przemysł lotniczy zaczął dostarczać samoloty myśliwskie kon-

strukcji Mikojana i Gurewicza produkowane z licencji: Lim-1, Lim-2, Lim-5,

Lim-5P, a później opracowaną w kraju wersję myśliwsko-szturmową Lim-5M

i zmodernizowany wariant Lim-6bis. Lotnictwo transportowe otrzymało również

licencyjne samoloty WSK/PZL An-2, a lotnictwo szkolne — rodzime maszyny

konstrukcji mgr. inż. Tadeusza Sołtyka TS-8 Bies i odrzutowe TS-ll Iskra. Duże

znaczenie dla obronności i innych dziedzin gospodarki narodowej miało urucho-

mienie produkcji licencyjnej śmigłowców Mi-1, oznaczonych w Polsce jako SM-1.

Przeprowadzane w tym czasie prace badawcze na śmigłowcach doświadczalnych,

skonstruowanych w kraju, pozwoliły na modyfikację produkowanego seryjnie

sprzętu w postaci wersji SM-2. Zastąpienie na liniach produkcyjnych śmigłow-

ców o napędzie tłokowym przez śmigłowce turbinowe Mi-2 stało się kolejnym

milowym krokiem w dziedzinie postępu technicznego.

Oprócz rozwiązań kompleksowych, dających w efekcie nowy samolot, doko-

nano znacznego wysiłku w kierunku opracowań częściowych, mających na celu

przystosowanie maszyn do nowych zadań czy też wprowadzenie ulepszeń do se-

ryjnie produkowanego sprzętu, stanowiącego standardowe wyposażenie jednostek

lotniczych. Szczególne zasługi w tym zakresie ma Techniczny Instytut Wojsk

Lotniczych, którego rozległy program działalności obejmuje wiele dziedzin tech-

niki lotniczej.

Niemały wkład w rozwój konstrukcji lotniczych i adaptację użytkowanych

samolotów do nowych celów wnieśli racjonalizatorzy Wojsk Lotniczych i WOPK.

Wystarczy wspomnieć modernizację samolotu Jak-9M przez zabudowanie skrzy-

deł o konstrukcji metalowej, przeróbkę jednoosobowych Jafc-9 na dwuosobowe

Jak-9W, uzbrojenie zdobycznych Fi-156C w stanowiska ruchomych k.m. SzKAS,

przeróbkę transportowych Li-2 na wersje: aerofotogrametryczną, dyspozycyjną,

szkolną nawigacyjną i szkolno-bombową, opracowanie Ił-10 w wersji dalekiego

zasiągu, przystosowanie Tit-2 do eksperymentalnych skoków na fotelu wyrzuca-

nym, wykonanie Lim-2 w wersji „smugacz", oryginalne krajowe przeróbki wy-

konane w Lotniczych Zakładach Remontowych myśliwskich Limów na SBLim-l,

SBLim-2, Lim-lA i Lim-2A, przystosowanie II-14T jako latającej sali szkolnej

do nauki nawigacji i bombardowania, przystosowanie myśliwskich Limów do za-

dań szturmowych, wykonanie śmigłowca Mi-2 w uzbrojonej wersji bliskiego

wsparcia taktycznego, przeróbka Mi-2 na śmigłowiec morski ratowniczy, sani-

tarny reanimacyjny, czy też efektowne malowanie w maskujące barwy ochronne

— wszystko to, chociaż wymienione w skrótowym ujęciu, jest dziełem nowato-

rów i racjonalizatorów w stalowych mundurach. Interesujące prace przeprowa-

dzono również nad bezzałogowymi obiektami latającymi — celami powietrznymi

holowanymi i wolno latającymi. Niektóre z nich oddano do produkcji seryjnej.

Technikę lotniczą w Wojsku Polskim cechuje stały i szybki postąp. Sprzęt

latający jest ciągle uzupełniany i unowocześniany. Wskutek zwiększenia pręd-

kości, pułapu, zasięgu, siły rażenia i udoskonalenia sposobów operacyjnego za-

bezpieczenia działań, lotnictwo polskie jest stale przygotowane do działania

w każdych okolicznościach — o każdej porze doby i w trudnych warunkach

atmosferycznych. Dzięki wzrostowi siły ognia i środków rażenia zdolność bojo-

wa naszego lotnictwa wzrosła kilkakrotnie w stosunku do poziomu z maja 1945 r.,

osiągając przy tym wysoki stopień gotowości i operatywności.

Lotnictwo wojskowe PRL tworzy obecnie skuteczną i niezawodną tarczą

naszei nrzestrzeni powietrznej.

SAMOLOTY MYŚLIWSK

Wkrótce po zakończeniu II wojny światowej

w Europie, w maju 1945 r. zlecono biurom

konstrukcyjnym A. S. Jakowlewa i A. L. Mi-

ko j ana opracowanie projektów i budowę prototypów pierwszych ra-

dzieckich myśliwców o napędzie turboodrzutowym.

W bardzo krótkim czasie konstrukcyjne biuro Mikojana opracowało

samolot F (MiG-9) napędzany dwoma silnikami BMW-003 każdy o cią-

gu 7,84 kN (800 kG), a biuro konstrukcyjne Jakowlewa — samolot

Jak-15 z silnikiem Junkers Jumo-004 o ciągu 8,33 kN (850 kG). Silniki

te po modernizacji zostały oddane do produkcji seryjnej pod oznacze-

niami RD-20 i RD-10.

Jak-15 stanowił przeróbkę znanego samolotu myśliwskiego Jak-3,

z którego wzięto część środkową i tył kadłuba z usterzeniem, skrzydła

oraz podwozie. Silnik był umocowany ukośnie w przedniej części ka-

dłuba, z wylotem ukształtowanym w formie redanu, skierowującym

gazy spalinowe pod kadłub. Kabina otrzymała nową osłonę o kształcie

kroplowym. Cały kadłub był pokryty blachą duralową, a spód od wy-

lotu z silnika dodatkowo osłonięte ekranem ochronnym ze stalowej

blachy żaroodpornej. Kółko ogonowe, znajdujące się w strudze gorą-

cych gazów, zamieniono i zastąpiono stalową rolką. Wyposażenie wnę-

trza kabiny, układ sterownic, dźwignię gazu itd. zachowano takie same,

jak w samolocie tłokowym. Uczyniono tak dla ułatwienia przejścia

pilotów z jednego napędu na drugi, który krył wówczas jeszcze wiele

niewiadomych. Dzięki zastosowanym rozwiązaniom pilotaż pierwszego

samolotu odrzutowego nie sprawiał większych trudności. Jak-15 wła-

ściwościami lotno-pilotażowymi był bardzo zbliżony do maszyn z na-

pędem tłokowym.

W październiku 1945 r. pierwszy prototyp Jak-15 był gotowy i przy-

stąpiono do przeprowadzania prób naziemnych, podczas których ba-

dano go w czasie ruchu po pasie startowym, wykonując przy tym

krótkie skoki. Pierwszy pełny lot został wykonany 24 IV 1946 r. przez

pilota doświadczalnego Michaiła I. Iwanowa. W dniu 18 VIII 1946 r.

Jak-15 razem z MiG-9 były zaprezentowane na pokazach podczas ob-

chodów święta lotnictwa na lotnisku Tuszyno pod Moskwą. W mię-

dzyczasie przystąpiono do budowy I serii informacyjnej 15 sztuk Jak-

-15 i 15 MiG-9. Samoloty te zamierzano zademonstrować podczas pa-

JAK-15

MILITARIA - POLSKIE SAMOLOTY WOJSKOWE 1945 - 1980.pdf

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika: