Moduł 4.pdf

Edukacja zdrowotna i promocja zdrowia w systemie opieki zdrowotnej

Edukacja zdrowotna i promocja zdrowia

w systemie opieki zdrowotnej

Wstęp

1. Edukacja zdrowotna bazą dla promocji zdrowia

1.1. Pryncypia edukacji zdrowotnej

1.2. Edukacja zdrowotna w systemie opieki zdrowotnej: relacja nadawca–odbiorca

2. Promocja zdrowia w szpitalu

Bibliografia

Literatura podstawowa

Edukacja zdrowotna i promocja zdrowia w systemie opieki zdrowotnej

Wstęp

Zdrowie jest najważniejszym sprzymierzeńcem człowieka. Umożliwia mu ono radość

życia, sukces i szczęście osobiste. Wykształcenie świadomości dbania o zdrowie własne,

rodziny i społeczeństwa jest obowiązkiem, zarówno każdego człowieka, jak i państwa.

W jaki sposób można to osiągnąć? Odpowiedź brzmi: dzięki odpowiednim wyborom

— wyborom dotyczących właściwych, rozumnych działań i konsekwentnej ich realizacji.

Na promowaniu zdrowia i ograniczaniu czynników ryzyka, z których na pierwszy plan

wysuwają się: niewłaściwe odżywianie, przerażający u większości z nas brak ruchu,

nałogi i wszechobecny stres, powinno się zatem koncentrować siły i środki.

Wzorem krajów wysoko rozwiniętych należy uznać edukację zdrowotną za

najskuteczniejszą formę promowania zdrowia, najlepszy sposób poprawiania fizycznego

i psychicznego funkcjonowania społeczeństwa. Uratowanie jednego człowieka dzięki

prewencji jest o wiele ważniejsze niż stosowanie samej medycyny naprawczej.

Coraz popularniejsze i coraz częściej postulowane hasło „Twoje zdrowie w twoich rękach”

znajduje głębokie uzasadnienie w różnych opracowaniach, z których wynika, że zdrowie

w ok. 60% zależne jest od naszych zachowań, w ok. 25% od tego, co mamy zakodowane

w genach, a tylko w ok. 15% od działania lekarzy. W związku z tym szeroko pojęte

zachowania człowieka są traktowane jako ta przestrzeń, w obrębie której rozstrzygają się

aktualne i przyszłe problemy zdrowia społeczeństw.

Czym zatem jest promocja zdrowia? Ujmując rzecz od strony semantycznej, jest to po

prostu podnoszenie zdrowia na wyższy poziom, umacnianie go. Dobrze określa jego

istotę stare polskie wyrażenie — „krzewienie zdrowia” . Promocja zdrowia jako nauka

stosowana wywodzi się z filozofii, patologii i higieny, najstarszych dziedzin wiedzy

o człowieku. Ma również swe korzenie w obserwacji życia codziennego i w analizie

licznych przekazów mówionych i pisanych. Podstawowa wiedza o zdrowiu była, jest

i będzie przekazywana dzieciom przez rodziców i/czy dziadków.

Zdrowie to jeden z najistotniejszych czynników warunkujących harmonijny rozwój

człowieka, stanowiący o jego roli w społeczeństwie oraz o zdolności do wykonywania

zadań i osiągania wyznaczonych sobie celów. Nie mniej ważny jest aspekt psychiczny

związany z promowaniem zdrowia. Profity z niego będziemy czerpać w przyszłości.

Chodzi mianowicie o kładzenie nacisku na możliwość poszerzania wiedzy po to, m.in., by

człowiek był przygotowany do wszystkich etapów życia, różniących się przecież od siebie.

Edukacja zdrowotna i promocja zdrowia w systemie opieki zdrowotnej

O promocji zdrowia mówi się coraz więcej, chociaż wciąż dla wielu jest to jeszcze jedno

nowe hasło, które znaczy to samo, co profilaktyka. Tymczasem profilaktyka, czyli

zapobieganie chorobom, to głównie zespół działań medycznych podejmowanych

przeciwko konkretnej chorobie lub grupie chorób. Natomiast promocja zdrowia stanowi

proces podejmowania decyzji w sprawach ludzkiego zdrowia, bazujący głównie na

aktywności środowisk lokalnych i poszczególnych ludzi związanych z nimi oraz na

współpracy — nazwijmy ją — międzysektorowej (Karski, 1999). Wszelkie te działania

(profilaktyczne, edukacyjne czy promocyjne) zmierzają do jednego, wspólnego celu — do

utrzymania dobrego stanu zdrowia społeczeństwa, czyli każdego człowieka będącego

obywatelem danego kraju. Wobec tego należy podkreślić, że zdrowie i jego promocja

stanowią zagadnienie znacznie wykraczające poza problematykę i działalność medyczną.

Bardzo trafna jest, podana przez prof. M. Kacprzaka w 1960 roku, rozszerzona definicja

pojęcia zdrowia mówiąca, że zdrowie to nie tylko brak choroby czy niedomagań, ale i

dobre samopoczucie oraz taki stopień przystosowania się biologicznego i społecznego,

jaki jest osiągalny dla danej jednostki w najkorzystniejszych warunkach. Gdzie więc

kształtuje się zdrowie? Mówiąc najprościej, tam, gdzie żyjemy, pracujemy,

odpoczywamy. Natomiast od tego, jak żyjemy, pracujemy i odpoczywamy, czyli od

warunków i sposobu życia, zależeć będzie jego jakość. Dlatego tak niebywale istotna jest

edukacja zdrowotna, czyli działalność informacyjna, dydaktyczna i wychowawcza, która

ma na celu utwierdzenie nas w przekonaniu, że stan naszego zdrowia zależy także,

a może głównie, od nas samych. To właśnie popularyzacji wiedzy o zdrowiu ma służyć

oświata zdrowotna.

Każdy człowiek powinien wiedzieć, co zdrowiu szkodzi; co wpływa na przedłużenie życia,

a co je skraca; co przyczynia się do wewnętrznej harmonii i jak zapobiegać chorobom

(a nie: jak je leczyć).

Kształtowanie pozytywnego sposobu myślenia o sobie i o świecie prowadzi do

konstruktywnych rozwiązań różnorakich ludzkich problemów, w tym także problemów

zdrowotnych, co może stanowić naczelną zasadę promocji zdrowia człowieka.

Najistotniejsza dla kształtowania sposobu rozumienia siebie w relacji z otoczeniem jest

nasza podatność na wprowadzanie zmian. Dzięki niej stajemy się prowokatorami dla

samych siebie w procesie ulepszania naszego zdrowia, zaspokajanie potrzeb zdrowotnych

polega bowiem przede wszystkim na naszej odpowiedzialności, a nie, jak sądzi wielu, na

odpowiedzialności innych, np. lekarza.

Edukacja zdrowotna i promocja zdrowia w systemie opieki zdrowotnej

To wszystko, wbrew pozorom, nie jest dla nas proste, zważywszy, że tempo przemian

cywilizacyjnych niekiedy przerasta możliwości adaptacyjne człowieka. Dlatego

ogólnoświatowy ruch promocji zdrowia stanowi jeden z mechanizmów obronnych przed

— tak właśnie — naszym samozniszczeniem. Niech grecki wzorzec kalos kagatos ( piękny

w kształcie ciała i w postępowaniu ) oraz rzymskie hasło „W zdrowym ciele zdrowy duch”

— pierwowzory współczesnych doktryn — przesiąkną nasze codzienne zachowania.

Edukacja zdrowotna i promocja zdrowia w systemie opieki zdrowotnej

1. Edukacja zdrowotna bazą dla promocji zdrowia

Błędem byłoby spychanie całej odpowiedzialności za zdrowie na poszczególnych ludzi, jak

to czyniono w pierwszych programach promocji zdrowia pochodzących z lat 70. Programy

te ukierunkowane były na zmianę jednostkowego zachowania, natomiast nie obejmowały

ważnej kwestii, jaką powinny stanowić możliwości dane przez państwo obywatelowi, by

mógł realizować w sposób zadowalający potrzeby zdrowotne. Skuteczność oddziaływania

na człowieka zależy od wielu czynników, szczególnie zaś od umiejętności przekazywania

wiedzy, od dobierania argumentów motywujących do zmiany zachowań, a także od

kontekstu, w którym przebiega to oddziaływanie — czyli od czynników ekonomicznych,

politycznych i społecznych.

Koncepcje poszczególnych Narodowych Programów Zdrowia (ostatni obejmuje lata

1996–2005) zawierały cele strategiczne i operacyjne, których zadaniem było podniesienie

poziomu zdrowotności, a tym samym jakości życia naszego społeczeństwa. Obecny

Narodowy Program Zdrowia opiera się na strategii i koncepcji Karty Ottawskiej (1986)

i zawiera 18 celów operacyjnych. Kluczowy, 6. cel to skuteczniejsze działania

i skuteczniejsza edukacja zdrowotna. Przykre to, ale ani jeden z Narodowych Programów

Zdrowia nie doczekał się pełnej realizacji. Przyczyny takiego stanu rzeczy mogą tkwić

w braku politycznego i społecznego wsparcia, braku zainteresowania ze strony mass

mediów, braku własnego lobby i braku strategii w osiąganiu celów i realizacji

poszczególnych zadań.

Strategia powinna obejmować proces socjalizacji, od wczesnego dzieciństwa przez okres

młodzieńczy aż po dorosłość — przez ten cały czas winny być kształtowane zachowania

zdrowotne. Najważniejszym zadaniem myślącego człowieka jest troska o należyte

wychowanie rosnących pokoleń, mających jutro przyjąć ster z naszych dłoni — pisze prof.

M. Janiszewski (1996).

Jak już wspomnieliśmy, działania edukacyjne, które mają promować zdrowie, muszą być

prowadzone wielotorowo. Najważniejsze z nich to:

 uczenie, w jaki sposób kształtować człowieka, by właściwie pojmował szacunek

— wobec siebie samego i innych,

 dostarczenie wiedzy popartej dobrymi przykładami praktycznych działań,

 poprawa i rozwój służb działających na rzecz zdrowia,

 ochrona przed zagrażającymi zdrowiu produktami,

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika: