Moduł 7.pdf

Zagrożenia zdrowotne i promocja zdrowia w chorobach przewlekłych

Zagrożenia zdrowotne i promocja zdrowia

w chorobach przewlekłych

Wstęp

1. Promocja zdrowia w zwalczaniu nowotworów złośliwych

2. Miejsce promocji zdrowia w chorobach układu krążenia

3. Promocja zdrowia osób niepełnosprawnych

4. Promocja zdrowia w chorobach alergicznych

5. Promocja zdrowia w cukrzycy

Słownik

Bibliografia

Literatura

Zagrożenia zdrowotne i promocja zdrowia w chorobach przewlekłych

Wstęp

Promocja zdrowia dotyczy w zasadzie ludzi zdrowych, jednak również ludzie przewlekle

chorzy chcą (i powinni) być traktowani na równi z osobami zdrowymi. Osoby z obniżonym

potencjałem zdrowotnym mają podobne potrzeby jak osoby całkowicie zdrowe.

W promowaniu zdrowia osób przewlekle chorych zabiegi terapeutyczne nie do końca

mają działania o charakterze leczniczym, lecz wywierają korzystny wpływ na ogólny stan

zdrowia pacjentów, chociażby przez działania psychosocjologiczne. Potrzeby w dziedzinie

promowania zdrowia osób przewlekle chorych i niepełnosprawnych są niewystarczające,

ze względu na ich dynamiczne narastanie. Problem ten ma również swoją regulację

prawną. Nowelizowanie ustawy o organizacji i finansowaniu ubezpieczeń społecznych

z czerwca 1995 roku daje ZUS-owi uprawnienia do kierowania osób niepełnosprawnych

i przewlekle chorych na tzw. rehabilitację przedrentową. Dotyczy to głównie osób

cierpiących na choroby układu krążenia oraz choroby narządu ruchu.

Choroby przewlekłe stanowią bardzo poważny problem nie tylko w Polsce czy Europie, ale

na całym świecie. Ludzie przewlekle chorzy borykają się z trzema rodzajami problemów:

 ograniczeniami lub całkowitą utratą podstawowych funkcji i związanym z tym bólem,

który jest wynikiem choroby lub wypadku,

 negatywnym wpływem na własną ocenę wartości,

 wtórnymi następstwami choroby, które w znacznym stopniu upośledzają zdolność

jednostki do funkcjonowania w grupie.

Przez umiejętne promowanie zachowań zdrowotnych, edukację możemy poprawić i/lub

zmniejszyć istniejące problemy i właśnie tych działań dotyczyć będzie niniejszy moduł.

Zagrożenia zdrowotne i promocja zdrowia w chorobach przewlekłych

1. Promocja zdrowia w zwalczaniu nowotworów złośliwych

Nowotwory złośliwe są drugą po chorobach układu krążenia przyczyną zgonów (stanowią

ponad 20% zgonów ogółem w krajach rozwiniętych). Stwierdza się, że co piąta osoba

umiera na raka. W Polsce nowotwory złośliwe stanowią przyczynę zgonów 21,1%

mężczyzn i 15,9% kobiet (Karski, 1999).

Do końca XIX wieku medycyna nie mogła pochwalić się sukcesami w walce z rakiem

(nowotworem złośliwym). Sytuację tę zmieniło odkrycie promieni X, radu oraz coraz

większe postępy w chirurgii. W krajach wysoko rozwiniętych szansa wyleczenia

nowotworów sięga 50% przypadków. W Polsce i krajach mniej rozwiniętych sytuacja nie

wygląda tak optymistycznie — ma tendencje wzrostowe.

Częstość występowania związanych z tym zgonów na nowotwory złośliwe jest różna dla

poszczególnych grup wiekowych, jak również różna ze względu na płeć i umiejscowienie

nowotworów. Dlatego też promocja zdrowia i edukacja zdrowotna mają istotny wpływ na

możliwości przedłużenia życia ludzkiego oraz poprawienia jego jakości życia.

Tabela 1. Struktura zgonów na najczęstsze nowotwory złośliwe u mężczyzn i kobiet

— Polska, 1995

Umiejscowienie (mężczyźni)

Procent

Umiejscowienie (kobiety)

Procent

Płuco

34,9

Sutek

14,1

Żołądek

9,5

Jelito grube

11,2

Jelito grube

8,2

Płuco

10,1

Gruczoł krokowy

5,6 Żołądek

7,0

Trzustka

4,1

Szyjka macicy

6,0

Pęcherz moczowy

4,1

Jajnik

5,5

Krtań

3,6

Trzustka

4,9

Nerka

3,0

Pęcherzyk żółciowy

4,6

Mózg

2,6

Wątroba

3,8

Wątroba

2,5

Mózg

2,8

Źródło: Karski, 1999: 111.

W sytuacji, gdy mówimy o profilaktyce, promocji i edukacji zdrowotnej związanej

z nowotworami złośliwymi, najczęściej myślimy o:

Zagrożenia zdrowotne i promocja zdrowia w chorobach przewlekłych

 Raku sutka — pochodzi on z nabłonka przewodów i zrazików gruczołu sutkowego.

Raki zrazikowe i przewodowe mogą być inwazyjne i nieinwazyjne (nieinwazyjne

często uważa się za stany przedrakowe). Nowotwory (raki) inwazyjne to najczęściej

raki gruczołowe o różnych stopniach zróżnicowania.

 Raku szyjki macicy — nowotwór ten i poprzedzające go zmiany przedrakowe

wywodzą się ze strefy przejściowej między nabłonkiem walcowatym a płaskim. Stany

przedrakowe, które poprzedzają rozwój złośliwego raka szyjki, obejmują różne

stopnie dysplazji (łagodną, umiarkowaną, ciężką) oraz raka śródnabłonkowego

( Prewencja w Podstawowej Opiece Zdrowotnej... , 1995).

 Raku okrężnicy i odbytnicy — są one rozpatrywane są jako nowotwory jednego

narządu i ogólnie klasyfikowane jako nowotwory jelita grubego. Wywodzą się

z nabłonka gruczołowego śluzówki jelit (są zwykle rakami gruczołowymi).

 Raku gruczołu krokowego — tzn. rak stercza (prostaty) wywodzi się z nabłonka

gruczołowego w strefach tylno-bocznej, a także przednio-środkowej gruczołu.

 Raku skóry — rozróżniamy dwie grupy raków skóry:

• rak skóry nie będący czerniakiem (rak podstawnokomórkowy, rak

kolczystokomórkowy),

• czerniak złośliwy (czerniak rozrastający się powierzchownie, czerniak guzowaty,

czerniak dłoni i stóp, czerniak typu plamy soczewicowatej).

 Raku płuc — rak rozwijający się najczęściej z nabłonka oskrzeli głównych i ich

odgałęzień, rzadziej z małych oskrzelików płucnych. Nazwy rak płuc i rak oskrzeli

używane są jako synonimy.

Nowotwór definiuje się najczęściej „jako stan, w którym dochodzi do stałego,

nieprawidłowego i względnie autonomicznego namnażania się zmienionych morfologicznie

i czynnościowo komórek, początkowo w miejscu pierwotnej zmiany, potem w miarę

powiększania się masy guza, w otaczających tkankach, a następnie w miejscach

odległych” (Karski, 1999: 113).

Aby móc zapobiegać lub chociaż w stopniu minimalnym wpływać na powstawanie

nowotworów złośliwych musimy znać czynniki rakotwórcze i czynniki ryzyka

występowania nowotworów.

Czynnikami rakotwórczymi nazywamy wszystkie substancje, które powodują zwiększenie

ryzyka powstawania nowotworów złośliwych. Dzielimy je na: chemiczne (np. arsen i jego

związki, azbest, benzen, chrom, nikiel i ich związki, sadza, smoła, oleje), fizyczne

(np. promieniowanie jonizujące, ultrafioletowe), biologiczne (wirus ludzkiej białaczki,

wirus opryszczki HSV typ II, wirus żółtaczki zakaźnej typu B). Nie należy bagatelizować

Zagrożenia zdrowotne i promocja zdrowia w chorobach przewlekłych

również problemu związanego z zachowaniami seksualnymi i prokreacyjnymi (np. ciąża

w późnym wieku może wiązać się z ryzykiem raka piersi, duża ilość partnerów natomiast

z ryzykiem raka szyjki macicy).

Czynnikami ryzyka nazywamy wszystkie sytuacje, substancje oraz zachowania, które

mogą zwiększyć lub zmniejszyć ryzyko zachorowania na nowotwory złośliwe.

W planowaniu i programowaniu promocji zdrowia należy wziąć pod uwagę te czynniki

ryzyka, na które mamy wpływ, które pomagają w planowaniu polityki prozdrowotnej oraz

dotyczą kształtowania postaw i zachowań społecznych.

Tabela 2. Zgony na nowotwory złośliwe wg udziału czynników rakotwórczych (dane szacunkowe)

Czynnik rakotwórczy

% wszystkich zgonów z powodu nowotworów

Razem

100

Dieta i dodatki do żywności

Palenie tytoniu

Czynniki seksualne i prokreacyjne

Czynniki zawodowe

Alkohol

Czynniki geograficzne

Skażenie środowiska

Dodatki do żywności

Produkty przemysłowe

Leki i działania medyczne

Inne

Źródło: Karski, 1999: 112.

Działania promujące zdrowie

Działania promujące zdrowie będą opierać się głównie na zastosowaniu zewnętrznych

czynników ryzyka, a także czynników związanych ze stylem życia w powstawaniu

nowotworów złośliwych. I tak, aby zapobiegać powstawaniu nowotworów złośliwych

należy:

 stosować odpowiednie czynniki żywieniowe przez:

•

zwiększenie w diecie spożycia owoców i warzyw,

zmniejszenie udziału tłuszczu (u osób od 2 r.ż. maksymalnie do 30% wszystkich

kalorii),

•

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika: