Moduł 4.pdf

Pomoc medyczna w stanach zagrożenia życia

1. Uwarunkowania czasowe przy udzielaniu pomocy medycznej

2. Pierwsza pomoc

3. Postępowanie w miejscu wypadku, kolejność czynności ratowniczych

Bibliograﬁa

1. Uwarunkowania czasowe

przy udzielaniu pomocy medycznej

Czas jest czynnikiem krytycznym w ratowaniu życia i powrocie do zdrowia poszko-

dowanych. Pomoc medyczna i operacja ze wskazań życiowych zrealizowane w od-

powiednim czasie mają dla rannego znaczenie rozstrzygające. Czas upływający od

momentu zranienia do deﬁnitywnegoleczeniamaogromnywpływnaodzyskanie

zdrowia przez pacjenta. Aby zmniejszyć śmiertelność poszkodowanych, ich resu-

scytację i stabilizację trzeba rozpocząć w ciągu pierwszej godziny od doznania urazu . Re-

aktywność oznaczająca udzielanie efektywnej pomocy medycznej w odpowiednim

czasie jest sprawą najważniejszą.

Los pacjenta w stanie nagłego zagrożenia życia zależy od właściwej kolejności, ja-

kości i czasu podejmowanych czynności ratunkowych. W latach 60. XX wieku

do opisu tych działań zastosowano koncepcję łańcucha ratunkowego . Składa się on

z połączonych ogniw: pierwszej pomocy, medycznych czynności ratunkowych,

kwaliﬁkowanego transportu, leczenia ratunkowego, leczenia specjalistycznego

i rehabilitacji. Całość działań ratunkowych, w których czynnik czasu odgrywa klu-

czową rolę, powinna być realizowana zgodnie z zasadą „złotej godziny”.

Złota godzina to czas graniczny od momentu urazu do chwili rozpoczęcia czynności

ratujących życie.

Postępowanie w miejscu zdarzenia, czyli postępowanie przedszpitalne, należy ogra-

niczyć do zabezpieczenia podstawowych funkcji życiowych u poszkodowanych.

Celem opieki przedszpitalnej jest dostarczenie na miejsce zdarzenia zespołu, który

przeprowadzi czynności podtrzymujące życie, a następnie bezpieczne przewiezie-

nie pacjenta do najbliższego szpitala zdolnego leczyć stany zagrażające życiu w ra-

mach „złotej godziny”.

Na miejscu wypadku podstawowymi zabiegami ratującymi życie są: udrożnienie

i zabezpieczenie drożności dróg oddechowych, tlenoterapia, zastosowanie oddechu

wspomaganego lub zastępczego.

Priorytetowym zadaniem na miejscu każdego zdarzenia jest udrożnienie i zabezpie-

czenie dróg oddechowych poszkodowanego . Intubacja dotchawicza jest najlepszym

sposobem utrzymania drożności dróg oddechowych, ale nie jedynym. W niektó-

rych sytuacjach można z niej zrezygnować, ograniczając się do zastosowania rur-

ki ustno-gardłowej, maski krtaniowej, rurki combitube, lub należy rozważyć ko-

nikopunkcję.

Wprowadzenie rurki do jamy ustnej ma na celu podtrzymanie języka i umożliwie-

nie swobodnego przepływu gazów oddechowych przez kanał znajdujący się w rur-

ce. Rurki ustno-gardłowe zakłada się po rozwarciu szczęk, wprowadzając je do jamy

ustnej początkowo krzywizną odwrotnie, niż wskazują warunki anatomiczne. Za-

pobiega to niezamierzonemu umieszczeniu rurki pod językiem, tj. między zębami

dolnymi a językiem zwisającym do tyłu, kiedy głowa jest w pozycji odgięciowej.

Wprowadzając rurkę głębiej, należy ją obrócić wzdłuż jej osi o 180°, tak aby krzy-

wizna rurki przylegała do powierzchni języka.

Typową rurką ratowniczą jest combitube . Jest stosowana wtedy, gdy występują trud-

ności z zaintubowaniem poszkodowanego. Combitube jest przyrządem udrażniają-

cym górne drogi oddechowe — niezależnie od tego, czy zostanie wprowadzony do

przełyku czy tchawicy.

Konikotomia to zabieg wykonywany w celu zapewnienia kontroli nad drożnością

dróg oddechowych w przypadku masowego krwotoku, reakcji anaﬁlaktycznych,

gdzie intubacja pod kontrolą wzroku jest niemożliwa.

Rysunek 1 i 2

Położenie rurki combitube

w przełyku (po lewej)

i tchawicy (po prawej)

Zabieg ten polega na zlokalizowaniu błony pierścienno-tarczowej oraz nakłuciu jej.

Błona pierścienno-tarczowa leży między chrząstkami tarczową i pierścienną. Moż-

na ją znaleźć przez wymacanie szczeliny łagodnego zagłębienia w skórze poniżej

wyniosłości krtaniowej. Błona pierścienno-tarczowa znajduje się bezpośrednio pod

skórą, nie jest oddzielona od niej żadnymi dużymi żyłami, podwięziami czy mię-

śniami, co zwiększa jej dostępność. Wraz z wiekiem ulega ona zwapnieniu. Przystę-

pując do zabiegu, należy pamiętać o położeniu prawej i lewej tętnicy pierścienno-

-tarczowej, które przecinają chrząstkę w poprzek i łączą się ze sobą w okolicy po-

środkowej. Uszkodzenie tych naczyń grozi poważnym krwotokiem.

Zespół zapewniający opiekę przedszpitalną mogą tworzyć albo sami paramedycy,

albo lekarz z paramedykami. Trzecim wariantem opieki przedszpitalnej jest system

randez-vous (lekarz z wyposażeniem dojeżdża na miejsce wypadku, gdzie są już

paramedycy).

Rysunek 3

Konikopunkcja

Uwaga: czas między urazem a przybyciem służb ratowniczych nie powinien przekroczyć

8–15 minut .

Miejsce leczenia i stabilizacji chorego

Leczenie oﬁar w okresie przedszpitalnym opiera się na dwóch zasadach: „bierz

i pędź” oraz „zostań i działaj”.

Pierwszą zasadę — „bierz i pędź” ( scoop and run ) — stosuje się wobec poszkodo-

wanych z urazami przenikającymi lub tępymi, włącznie z urazami dużych naczyń.

Czynności ratownicze wykonują paramedycy lub lekarze w ramach podstawowych

metod podtrzymywania życia (BLS — Basic Life Support ). Są to:

— drożność górnych dróg oddechowych,

— oddech i tlenoterapia,

— krążenie i kontrola krwawienia zewnętrznego,

— ocena stanu neurologicznego — unieruchomienie kręgosłupa szyjnego,

— unieruchomienie złamań.

Druga zasada — „zostań i działaj” ( stay and play ) — polega na wstępnym leczeniu

poszkodowanych na miejscu wypadku.

Czynności ratownicze wykonują lekarze w ramach zaawansowanych metod pod-

trzymywania życia (ALS — Advanced Life Support ).

Tabela 1

Wybór miejsca leczenia

dla pacjenta z obrażeniami

Następnym krokiem jest przewiezienie chorego do punktu medycznego. O wybo-

rze miejsca leczenia decyduje stan pacjenta (tab. 1).

Centrum obrażeniowe

Szpital II/III stopnia

— mnogie obrażenia ciała,

— liczni ranni,

— szczególne problemy specjalistyczne.

— nagłe interwencje, które nie mogą być odroczone (laparotomia),

— niebezpieczeństwa związane z odległym transportem (zła pogoda),

— obrażenia, które mogą poczekać na deﬁnitywneleczenie.

Chory, który w trakcie wstępnej segregacji otrzymał priorytet czerwony, kwaliﬁ-

kuje się do natychmiastowej ewakuacji z miejsca zdarzenia zgodnie z zasadą „bierz

i pędź”.

Należy pamiętać, że przedłużająca się decyzja o ewakuacji, odrocze-

nie jej u chorych priorytetowych zwiększa śmiertelność poszkodowa-

nych w ognisku strat masowych.

Uświadomienie sobie znaczenia ogniw łańcucha przeżycia oraz roli

czasu w podejmowaniu działań ratunkowych jest niezbędne dla

zwiększenia efektywności Systemu Ratownictwa Medycznego (SRM)

i poprawy wyników leczenia pacjentów w stanach nagłego zagroże-

nia życia.

Współczesna koncepcja łańcucha ratunkowego wskazuje na ogniwa

łączące wczesne rozpoznanie, szybkie powiadomienie służb ratunko-

wych i szybki dostęp do tych służb, wczesne przystąpienie do resu-

scytacji oddechowo-krążeniowej, wczesną deﬁbrylację,wczesnespe-

cjalistyczne zabiegi ratownicze (na poziomie szpitalnego oddziału ra-

tunkowego).

Bardzo ważnym ogniwem w łańcuchu przeżycia jest świadek zdarze-

nia. To na nim spoczywa odpowiedzialność za właściwą ocenę miej-

sca zdarzenia, rodzaju zdarzenia, stanu chorego (poszkodowanego)

oraz obowiązek powiadomienia służb ratowniczych i przystąpienia

do udzielania pierwszej pomocy przedmedycznej.

W warunkach katastrofy/zdarzenia masowego łańcuch pomocy me-

dycznej tworzą następujące ogniwa:

— wyszukiwanie oﬁar,

— decyzja o transporcie w bezpieczne miejsce,

— wezwanie pomocy o wyższym standardzie,

— udzielenie pierwszej pomocy,

— transport do punktu medycznego,

Rysunek 4

Łańcuch przeżycia

— triage w punkcie medycznym,

— transport do szpitala.

Wszystkie zalecenia dotyczące uwarunkowań czasowych udzielania pomocy me-

dycznej podczas działań operacyjnych sprowadzają się do tego, aby zabiegi opera-

cyjne ze wskazań życiowych były wykonane najszybciej, jak to możliwe, najlepiej

w ciągu pierwszej godziny, lecz nie później niż w ciągu sześciu godzin od zranie-

nia.

Analgezja

Bardzo ważne jest stosowanie leków przeciwbólowych u poszkodowanych . Udowod-

niono, że leki przeciwbólowe nie zaburzają obrazu w badaniu ﬁzykalnym, nawet

przy urazach brzucha. Przy obecnych możliwościach diagnostycznych stan głębo-

kiej nieprzytomności nie zwalnia od obowiązku rozpoznania patoﬁzjologiiśródo-

trzewnowej. Analgetyki nie pogłębiają wstrząsu, wręcz przeciwnie, przez wyłącze-

nie bodźców bólowych płynących do mózgowia ograniczają niekorzystną reakcję

neurohormonalną.

Ból pourazowy wpływa niekorzystnie na:

— psychikę,

— układ ruchowy,

— układ współczulny,

— układ wewnątrzwydzielniczy.

Reakcja ze strony psychiki nadaje bólowi charakter cierpienia — przeżycia emocjo-

nalnego z towarzyszeniem lęku i depresji.

Depresja — stały objaw w bólu przewlekłym dotyczący 80% chorych; 60% chorych

z depresją cierpi z powodu różnych bólów, a ból głowy jest dolegliwością niemal

stale utrzymującą się w stanie depresyjnym (depresja maskowana).

Lęk — stały objaw bólu ostrego i często występujący przy bólu przewlekłym. Wy-

różnia się dwie postacie lęku:

— typ I — z pobudzeniem, niepokojem, nadmierną ruchliwością,

— typ II — z zahamowaniem, unieruchomieniem, zamknięciem się w sobie.

Reakcja ruchowa na ból przybiera następujące formy:

— typ I — reakcja obronna (ucieczka) — odruch, który ma na celu uniknięcie dalsze-

go działania bodźca szkodliwego poprzez usunięcie go lub ucieczkę przed nim,

— typ II — stały przykurcz mięśni w pobliżu ogniska bólowego — odruch nieza-

leżny od woli i świadomości, ma na celu zabezpieczenie chorego miejsca i obja-

wia się wzmożonym napięciem mięśni brzucha („twardy brzuch”), mięśni przy-

kręgowych w chorobach kręgosłupa (dyskopatie), mięśni skroniowych, czoło-

wych lub mięśni karku w bólach głowy,

— typ III — reakcja wyrażająca cierpienie — proporcjonalna do natężenia bólu,

najbardziej uwidaczniająca się w mięśniach mimicznych twarzy, mięśniach żwa-

czach, mięśniach rąk (twarz cierpiąca Hipokratesa).

Ból wywołuje również reakcję współczulną w następujących układach organizmu:

— układ krążenia (ADH i R-A-A) — przyspieszenie czynności pracy serca, wzrost

ciśnienia tętniczego, skurcz naczyń prowadzący do niedokrwienia, niedotlenie-

nia, kwasicy, w dalszym etapie do zaostrzenia objawów choroby wieńcowej lub

niewydolności krążenia,

— układ oddechowy — przyśpieszenie i spłycenie oddechu powodujące hipowen-

tylację pęcherzykową (spadek FVC i FRC), zaleganie wydzieliny, ogniska niedo-

dmy przyczyniają się do występowania infekcji układu oddechowego,

— układ pokarmowy — zwiększone napięcie zwieraczy powoduje zaleganie treści

żołądkowej, nudności, wymioty, wzmożenie perystaltyki jelit, biegunkę.

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika: