Rodzina jako grupa spo%B3eczna.doc

Rodzina jako grupa społeczna

Związek intymnego, wzajemnego uczucia, współdziałania i wzajemnej odpowiedzialności, w którym akcent pada na wzmacnianie wewnętrznych relacji i interakcji.

W tym ujęciu rodzina pełni funkcje osobowe:

·         Małżeńską lub partnerską - bycie żoną lub mężem, partnerem lub partnerką

·         Rodzicielską - bycie ojcem lub matką

·         Braterską - bycie siostrą lub bratem

Rodzina jako instytucja społeczna

Grupa określona przez stosunki seksualne, odpowiednio unormowane i trwałe, tak by mogła zapewnić odnawianie się sfery reprodukcji. Funkcje instytucjonalne rodziny:

·         Materialno-ekonomiczna

·         Opiekuńczo-zabezpieczająca

·         Prokreacyjna

·         Seksualna

·         Legalizacyjno-kontrolna

·         Socjalizacyjna

·         Klasowa

·         Kulturalna

·         Rekreacyjno-towarzyska

·         Emocjonalna

Zazwyczaj jako rodzinę rozumie się dwójkę partnerów i wychowywane potomstwo. Tego typu rodzinę określa się jako nuklearną (w genealogii to rodzina mała), gdy jedno z partnerów zamieszkuje także z rodzicami, to jest to rodzina wielopokoleniowa. Jednak tak naprawdę granic rodziny nie da się jednoznacznie określić, choć da się stopniować pokrewieństwo lub powinowactwo. Ogół osób, o których wiadomo, że są spokrewnione lub spowinowacone chociażby w linii bocznej, w genealogii również nazywa się rodziną (dla odróżnienia od rodziny małej nazywa ją się rodziną wielką). Rodzinę równiez stanowi samotny rodzic z wychowywanym własnym lub adoptowanym potomstwem stanowiący rodzinę niepełną jak i dwie osoby tworzące związek małżenski lub inny w tym także nieformalny konkubinat. Sam fakt zamieszkania razem może klasyfikować pewną grupę ludzi jako rodzinę.

Rodzaje

Istnieją różne formy rodziny, rozróżniane według odmiennych kryteriów:

·   Formalnego lub nieformalnego związku cywilnego stanowiącego trzon rodziny:

o  Najczęściej małżeństwa mogącego mieć charakter monogamii lub poligamii,

o  Konkubinatu,

o  Związku partnerskiego.

·   Dziedziczenie w rodzinie może być patrylinearne, matrylinearne lub bilateralne;

·   Rozkład władzy w rodzinie może mieć charakter matriarchalny, patriarchalny lub partnerski;

·   Ze względu na reguły zamieszkania możemy mówić o rodzinie matrylokalnej, patrylokalnej lub lokalnej.

Współczesne społeczeństwa wykształciły tzw. alternatywne formy rodziny takie jak:

· Rodzina niepełna

· Rodzina zastępcza

· Rodzina zrekonstruowana

· Rodzina oparta o związek homoseksualny

· Rodzinny dom dziecka

Funkcje rodziny: 

Rodzina, zarówno ta duża, jak i mała, spełnia w społeczeństwie wiele różnych funkcji. Funkcje te można ogólnie podzielić na cztery grupy. Pierwszą i podstawową funkcją rodziny jest pro-kreacja i podtrzymanie ciągłości rodu. Druga polega na socjalizacji dzieci, czyli nauczeniu ich reguł zachowania, uznanych prawideł postępowania w danym społeczeństwie za właściwe i przekazania przyjętego systemu wartości. Trzecią funkcją rodziny jest zabezpieczenie podstawowych potrzeb (czyli jedzenia, schronienia i ubrania) jej członkom. Czwarta polega na wskazaniu odpowiedniego miejsca w społeczeństwie.
Warto też wspomnieć, że rodzina jako grupa społeczna jest z natury cykliczna, czy też odnawialna. Człowiek, w miarę upływu lat, pełni kolejne role w rodzinie. Od dziecka, poprzez ojca czy matkę, aż po głowę rodu w społeczeństwach, gdzie funkcjonują rodziny wielkie.

Dysfunkcjonalna rodzina to taka, która nie spełnia już swoich naturalnych funkcji. Na przykład z natury rodziny, jako związku małżeńskiego kobiety i mężczyzny, wypływa naturalna funkcja zrodzenia dzieci, a następnie opieki nad nimi i ich wychowania. I tak funkcja rodzicielska łączy się ściśle z funkcją opiekuńczą i wychowawczą. Gdy spotykamy się z przypadkami np. porzucenia dziecka, mówimy, że dokonali tego wynaturzeni rodzice, wynaturzona matka. Było to, bowiem zachowanie wbrew naturalnemu, przyrodzonemu ładowi moralnemu.

Badania na terenie Polski przeprowadziła B. Grzelak-Włodarska; poddała bowiem analizie 34 placówki wychowawcze (na 35 tego typu w Polsce). Wskazała na 80% badanych rodzin, w których wystąpiły następujące wskaźniki dysfunkcjonalności:

·         Brak jednego z rodziców - najczęściej ojca;

·         Brak obojga rodziców, a dziecko jest wychowywane w rodzinie zastępczej niewydolnej wychowawczo;

·         Skłócenie rodziców poprzedzające rozpad rodziny i rozwód;

·         Rodzina zrekonstruowana, ale współżycie niezgodne, brak akceptacji ze strony dzieci dla ojczyma, macochy;

·         Wielodzietność (powyżej 6 dzieci) - występowało zaniedbywanie dzieci;

·         Zjawiska patologiczne - najczęściej alkoholizm;

·         Długotrwała choroba lub inwalidztwo jednego lub obojga rodziców

Wśród przyczyn dysfunkcjonalności rodziny, które niejako są poza nią i negatywnie wpływają na jej funkcjonowanie, są złożone uwarunkowania społeczne, do których zalicza się:

·         Stałą pracę jedynego z rodziców poza miejscem zamieszkania, np. pracę poza granicami kraju;

·         Pracę obojga rodziców w systemie 3-zmianowym, 4-brygadowym lub 12- godzinnym;

·         Niechęć do podjęcia pracy przez jednego lub oboje rodziców (a więc pasożytniczy tryb życia z nieuczciwych dochodów);

·         Bezrobocie lat dziewięćdziesiątych;

·         Kryzysową sytuację bytową rodzin - niesprzyjającą wykształtowaniu się u dzieci prawidłowych postaw społecznych.

·         Negatywny wpływ środków masowego przekazu na rozwój dzieci i młodzieży;

·         Przynależność młodocianych do ruchów i sekt.

We współczesnej rodzinie dokonuje się wiele przemian, nierozerwalnie związanych z pełnionymi funkcjami:

·         Funkcja seksualna - wzrost przedmałżeńskich i pozamałżeńskich kontaktów seksualnych, bardziej cenione, niż w przeszłości, małżeńskie współżycie seksualne, pod kątem jakości przeżyć i pełnej satysfakcji obojga małżonków (większe wymagania kobiet, konflikty z powodu braku satysfakcji),

·         Funkcja materialno- ekonomiczna - partykularyzacja dochodów członków rodziny (w większości zarobkują oboje małżonkowie i dorastające dzieci, część dochodów trafia do wspólnej "kasy", reszta - w gestii poszczególnych członków rodziny),

·         Funkcja kontrolna - ograniczona nieformalna kontrola rodziny nad jej członkami (autonomizacja członków, zwiększony czas przebywania poza domem, zanik norm i sposobów właściwego postępowania - przestępczość),

·         Funkcja socjalizacyjno - wychowawcza - zakres zawężony na skutek działania innych instytucji; nieprawidłowa socjalizacja sprzyja patologii społecznej; brutalizacja treści płynących ze środków masowego przekazu - stąd rola rodziny w dostarczaniu odpowiedniego systemu wartości i zainteresowań, umożliwiających dokonanie, przez młodych ludzi, odpowiedniej selekcji, emancypacja dzieci, a zwłaszcza młodzieży (większa swoboda, niezależność, zmniejszenie świadomego wpływu rodziców na dzieci oraz wpływów wewnątrzrodzinnej, spontanicznej socjalizacji); różnicowanie się postaw życiowych i działań wychowawczych matek i ojców (indywidualizacja oddziaływań),

·         Funkcja emocjonalno - ekspresyjna - wzrost rangi uczuć wyższych (miłość), małe wsparcie emocjonalne człowieka ze strony pozarodzinnych grup wspólnotowych; zapewnienie przez rodzinę, poczucia bezpieczeństwa, higieny psychicznej, równowagi emocjonalnej jednostki, umożliwienie ekspresji osobowości (niepowtarzalnych cech jednostki) i aprobowanie jej; im mniej konfliktowa i zdezorganizowana, tym skuteczniejsza jej funkcja emocjonalno - ekspresyjna.

Generalizując, za społeczne konsekwencje zachodzących w rodzinie przemian uważa się:

·         Wzrost liczby konfliktów małżeńskich i rozwodów (malejąca spójność rodziny, jej dezorganizacja i dezintegracja),

·         Wzrost zatrudnienia kobiet dla ciekawszego życia, samorealizacji, nie tylko z pobudek ekonomicznych,

·         Relatywne zmniejszenie wartości dzieci dla rodziców (dobra konkurencja),

·         Indywidualizacja form aktywności w rodzinie i zainteresowań,

·         Dyferencjacja (zróżnicowanie) norm i wartości u poszczególnych członków rodziny - nawzajem w stosunku do siebie,

·         Zmniejszenie się więzi rodzinno - sąsiedzkich, zmiana więzi rodzinno - towarzyskich,

·         Malejąca liczba ślubów, wzrost liczby małżeństw i rodzin niesformalizowanych (konkubinat, kohabitacja),

·         Zmniejszenie przyrostu naturalnego, oddzielenie funkcji seksualnej od prokreacyjnej w rodzinie - zmniejszenie dzietności (środki antykoncepcyjne),

·         Nasilenie się ruchliwości geograficznej z powodów ekonomicznych i politycznych,

·         Wzrost zagrożeń ekologicznych i społecznych (patologia społeczna jednostek, spatologizowane rodziny),

·         Równouprawnienie rodzin: małej (dwupokoleniowej) wobec dużej (wielopokoleniowej).

Rodzina odzwierciedla w swej strukturze i funkcjonowaniu przeobrażenia ogólnospołeczne, z czasem dostosowując się do nich. Łącząc elementy tradycji z elementami postępującej nowoczesności, ułatwia swoim członkom adaptację do zmieniającej się rzeczywistości społecznej, jednocześnie będąc dla niej oparciem i strefą ochronną. Poddana wpływom zewnętrznym, zmienia się, zmieniając jednocześnie jednostki, poprzez wewnątrzrodzinną socjalizację. Zmiany te jednak są zarówno korzystne, jak i niekorzystne.
Rodzina współczesna wpływa na osobowość, funkcjonowanie jednostek, kształtuje ich losy, pełni szereg funkcji. Jeśli jej kondycja pogarsza się to wpływa ujemnie na funkcjonowanie i losy zarówno jednostek, jak i społeczeństwa, a więc w ich interesie powinno być prawidłowe funkcjonowanie rodzin oraz tworzenie warunków dla prawidłowego ich funkcjonowania.