MICHAEL SHARON Zdrowo je�� (Nutrients A to Z A User�s guide to foods, herbs, vitamins, minerals & supplements) �ywno�� i substancje lecznicze od A do Z (t�umaczy�a Anna Tabaczy�ska) GDZIE ZNALE�� ZDROWE PO�YWIENIE Sk�adniki pokarmowe i produkty opisane na kartach tej ksi��ki - owoce, warzywa, oleje, zio�a, sk�adniki mineralne i preparaty od�ywcze - mo�na kupi� w bardzo r�nych, mniej lub bardziej oczywistych miejscach. Wiele rodzaj�w pokarm�w, zi� i przypraw, niegdy� uznawanych za rarytas, przy minimum wysi�ku �atwo znale�� w sklepach i supermarketach, kt�re obecnie gromadz� produkty z ca�ego �wiata. Kiedy zdrowie staje si� tak wa�ne, w sklepach spo�ywczych coraz cz�ciej pojawia si� �ywno�� o w�a�ciwo�ciach zdrowotnych. Aby kupi� specjalne produkty, wystarczy wyprawi� si� do pobliskiego sklepu ze zdrow� �ywno�ci�, gdzie ponadto mo�na znale�� pomoc i rad�. Poza po�ywnym jedzeniem s� tam te� rozmaite preparaty witaminowe, mineralne i od�ywcze w formie kapsu�ek, z�o�one z r�nych sk�adnik�w, skomponowane wed�ug r�nych formu�, cz�sto dostosowane do stanu zdrowia i zapotrzebowania. Tak�e apteki oferuj� coraz wi�cej produkt�w zdrowej �ywno�ci z zawarto�ci� witamin, sk�adnik�w mineralnych i dodatk�w od�ywczych. Sklepy ze zdrow� �ywno�ci� oczywi�cie r�ni� si� mi�dzy sob� wielko�ci� i niekt�re bardziej specjalistyczne produkty dost�pne s� tylko w tych wi�kszych. Trudniej znale�� niekt�re zio�a, w szczeg�lno�ci �wie�e. I chocia� sklepy ze zdrow� �ywno�ci� na naszych ulicach s� czym� ju� bardzo znajomym i proponuj� nam szerokie zestawy produkt�w zio�owych, miejsca, w kt�rych sprzedaje si� zio�a �wie�e, wci�� s� rzadko�ci�. Has�a zawieraj� informacj� o tym, w jaki spos�b dotrze� do danego sk�adnika, ziela itp. Aby zastosowa� w�a�ciwe dozowanie, zawsze trzeba dok�adnie przeczyta� instrukcj� na opakowaniu, a w szczeg�lnych sytuacjach - poprosi� o rad� znaj�cego si� na rzeczy lekarza. Wyt�uszczenia w tek�cie odsy�aj� do osobnych hase�. A AGAR Galaretowata substancja wyrabiana z pewnych gatunk�wjapo�skich wodorost�w*, g��wnie z rodzaju Gelidium. Poniewa� wodorosty s� bogatym �r�d�em minera��w i witamin, agar dostarcza du�ej porcji sk�adnik�w od�ywczych, a nie jest trawiony przez enzymy. Cz�sto u�ywa si� go jako �rodka stabilizuj�cego (E406) do produkcji lod�w i innych potraw. W Japonii stosowano go tradycyjnie zamiast �elatyny. Przewy�sza �elatyn� pochodzenia zwierz�cego, poniewa� jest niskokaloryczny, ma delikatniejsz� struktur� i nie zmienia konsystencji. Jest lekko strawny, dlatego zaleca si� go w szczeg�lno�ci ludziom chorym i dzieciom. Stosuje si� go te� jako �rodek przeczyszczaj�cy, poniewa� z �atwo�ci� ch�onie wod� i p�cznieje. Dost�pny w sklepach ze zdrow� �ywno�ci� w p�atkach lub tabliczkach; rozpuszcza si� �atwo we wrz�tku. AKACJA (ACACIA) Kolczaste drzewo lub krzew z rodziny mimozowatych, rosn�ce w strefie mi�dzy- zwrotnikowej i podzwrotnikowej. Z soku drzew akacji rosn�cych w p�nocnej Afryce (Acacia senegal) otrzymuje si� substancj� znan� jako guma arabska. Tradycyjnie u�ywano jej do �agodzenia stan�w zapalnych dr�g oddechowych, pokarmowych i moczowych. Z gumy arabskiej rozpuszczonej w wodzie (1-4 �y�eczek na fili�ank� wody) otrzymuje si� kleik, kt�ry przynosi ulg� w b�lu gard�a, kaszlu, biegunce i czerwonce. Poza zastosowaniami medycznymi gumy arabskiej u�ywa si� te� w przemy�le do produkcji s�odyczy, zw�aszcza pochodz�cych z kraj�w �rodkowego Wschodu owoc�w kandyzowanych, oraz jako substancji zag�szczaj�cej (E414) do wyrobu niekt�rych potraw. Dost�pna w wi�kszych sklepach ze zdrow� �ywno�ci� oraz w sklepach zielarskich. W Polsce nazw� akacja okre�la si� b��dnie robini� (red.). ALERGIA POKARMOWA Jest to zaburzona reakcja uk�adu odporno�ciowego na substancje zawarte w po�ywieniu. Je�li do krwi przedostanie si� substancja szkodliwa, to uk�ad odporno�ciowy w zdrowym organizmie rozpoznaje j�jako obc� i natychmiast odpowiada wzmo�onym wytwarzaniem bia�ych cia�ek krwi oraz przeciwcia�, kt�rej� rozk�adaj� i niszcz�. W alergii uk�ad odporno�ciowy reaguje z tak� sam� wrogo�ci� na substancje nieszkodliwe, uwalniaj�c histamin�. Mo�e to spowodowa� wiele r�nych objaw�w, pocz�wszy od zwyk�ej wysypki czy b�lu g�owy na podwy�szonym ci�nieniu t�tniczym krwi sko�czywszy. Przyczyny alergii nie s� do ko�ca poznane przez nauk�, cho� wiadomo, �e odczyny alergiczne mog� wywo�ywa� zar�wno bia�ka zawarte w po�ywieniu, jak i py�ki ro�lin. Powszechn� przyczyn� alergii pokarmowych s�: niski poziom kwasu �o��dkowego i niedob�r pewnych enzym�w trawiennych trzustki. Trzustka wydziela enzymy, kt�re rozk�adaj� bia�ko na prostsze sk�adniki, tzn. aminokwasy. Niedob�r enzym�w powoduje, �e cz�ciowo strawione bia�ko i te jego fragmenty, kt�re prowokuj� alergi� pokarmow�, przedostaj� si� do jelit, co mo�e wywo�a� objawy nie tylko somatyczne, ale i psychiczne. Reakcje alergiczne u ludzi, szczeg�lnie u dzieci wywo�uj� niekt�re powszechnie stosowane w przemy�le spo�ywczym dodatki, jak kwas benzoesowy (E210), czy barwniki, jak tartrazyna (E102). Do najpowszechniejszych czynnik�w alergicznych, czyli alergen�w, nale�� mleko krowie, jaja, czekolada, pomara�cze, pszenica, ser, pomidory, wo�owina i kukurydza, natomiast najmniej uczula ry�, groch i awokado. Sygna�em alergii pokarmowej mo�e by� szczeg�lna ochota na pewne rodzaje po�ywienia, a wykrywaniu pokarm�w powoduj�cych uczulenie s�u�� specjalne testy. Niekt�re sk�adniki pokarm�w mog� leczy� b�d� �agodzi� alergie, a nale�� do nich witamina C i kwerce-tyna, dzia�aj�ce silnie przeciwhistaminowo, witamina B6, cynk, witamina E i wap�. Niekt�rzy specjali�ci w dziedzinie �ywienia uwa�aj�, �e alergie mog� by� powodowane niedoborem sk�adnik�w pokarmowych. ALKOHOL �ci�lej alkohol etylowy, jest to p�yn o charakterystycznej woni i smaku, uzyskiwany przez fermentacj� skrobi lub cukru albo syntetycznie; zaliczany do u�ywek. Mimo �e picie napoj�w alkoholowych od dawna nale�y do najwa�niejszych rytua��w rodzaju ludzkiego, o czym �wiadcz� zapisy historyczne, trudno poleca� alkohol ze wzgl�du na warto�ci od�ywcze. Picie wina i piwa w umiarkowanych ilo�ciach, w szczeg�lno�ci w sytuacjach towarzyskich, mo�e sprawia� przyjemno��, a tym samym zmniejsza� stres. Mo�e jednak tak�e przyczyni� si� do uzale�nienia. Intensywne picie alkoholu, zw�aszcza wysokoprocentowego, wp�ywa bardzo szkodliwie na procesy metaboliczne zachodz�ce w organizmie. Alkohol zawarty w napojach powstaje w trakcie fermentacji. W procesach przemiany materii rozk�adany jest do szkodliwej dla organizmu substancji chemicznej, nosz�cej nazw� aldehydu octowego. To jest ten sk�adnik, kt�ry powoduje dobrze znany efekt tzw. kaca, cz�sto wyst�puj�cy u os�b nadmiernie pij�cych. Alkohol mo�e zmniejsza� w organizmie ilo�ci najwa�niejszych witamin i minera��w: witamin B, C, K, cynku, magnezu i potasu. Nawet umiarkowana konsumpcja ogranicza zdolno�� w�troby do metabolizmu glukozy i eliminowania toksycznych produkt�w przemiany materii. Intensywne picie powoduje uszkodzenie w�troby i m�zgu, naczy� krwiono�nych, upo�ledza procesy krzepni�cia krwi, przyczynia si� do powstawania �ylak�w, hemoroid�w, zakrzep�w, uszkodzenia prostaty i powoduje bezp�odno��. Przyspiesza r�wnie� rozw�j chor�b i dolegliwo�ci zwi�zanych z wiekiem, takich jak zaburzenia pracy serca czy za�ma, a tak�e zmarszczki na sk�rze. Sprzyja zaburzeniom psychicznym, jak l�ki, depresje, zaburzeniom emocjonalnym i umys�owym. Witaminy B1, PP, C i aminokwas cysteina chroni� organizm przed niekt�rymi szkodliwymi skutkami spo�ywania alkoholu, a ich niedobory mo�na �agodzi� za pomoc� dodatk�w od�ywczych, takich jak dost�pne w sklepach ze zdrow� �ywno�ci� chi�skie ziele kudzu (opornik), a tak�e preparaty aminokwasu L-glutaminy. Niedobory sk�adnik�w mog� prowadzi� do hipoglikemii (niski poziom cukru we krwi), co mo�na sprawdzi� za pomoc� testu tolerancji glukozy (GTT) i zastosowa� odpowiedni� diet� przepisan� przez lekarza. ALOES Ro�lina pochodz�ca z tropikalnych rejon�w Dalekiego Wschodu, po�udniowej Afryki i Indii Zachodnich (wyspy na Morzu Karaibskim). Obecnie uprawiana w stanach USA o suchym klimacie; sadzi si� j� tak�e w wielu miejscach jako ro�lin� ozdobn�. Je�li chodzi o sk�adniki od�ywcze i lecznicze, to najcenniejszy jest g�sty sok wyciskany z d�ugich li�ci, kt�ry ma w�a�ciwo�ci grzybob�jcze i bakteriob�jcze. Sok z aloesu zawiera wiele cennych witamin i minera��w, a tak�e beta-karoten, enzymy, aminokwasy i rodzaj z�o�onych w�glowodan�w nazywanych mukopolisa-charydami. Substancje te odpowiadaj� za lecznicze w�a�ciwo�ci aloesu. Ro�lina ta �agodzi zapalenia przewodu pokarmowego, przynosi ulg� w zaparciach, wzd�ciach i objawach nadwra�liwo�ci jelit. Galaretowatego soku ze �wie�ych li�ci mo�na te� u�ywa� zewn�trznie do smarowania ran, mo�na go wciera� w sk�r� w miejscach poparze� s�onecznych, zmarszczek, podra�nie� i mniejszych skalecze�. Napary nadaj� si� do przemywania ran i oczu. Sok ma nieco odstr�czaj�cy smak, tote� do u�ytku wewn�trznego najcz�ciej miesza si� go z sokiem owocowym, by by� �atwiejszy do prze�kni�cia. Czysty ameryka�ski sok z aloesu jest obecnie dost�pny w wi�kszo�ci sklep�w ze zdrow� �ywno�ci�. ALUMINIUM (AL) Lekki pierwiastek metaliczny znany tak�e jako glin, bardzo rozpowszechniony w przyrodzie, w organizmie ludzkim wyst�puje �ladowo. Powszechnym �r�d�em tego toksycznego sk�adnika s� sery topione, soda oczyszczona, tabletki reguluj�ce r�wnowag� kwasowo- zasadow�, s�l kuchenna i antyperspiranty (E173). Przyczyn� przenikania aluminium do organizmu mo�e te� by� u�ywanie sztu�c�w i naczy� zrobionych z tego metalu. Aluminium narusza r�wnowag� mi�dzy wapniem a fosforem, powoduje utrat� witaminy B1 i zwi�kszenie w organizmie ilo�ci soli aluminium, kt�rych gromadzenie si� w m�zgu prowadzi do ubytk�w pami�ci, demencji i choroby Alzheim...
mastalina