ZMIANA SPOŁECZNA
W
PERSPEKTYWIE SOCJOLOGICZNEJ
1. Zmiana społeczna to każde przeobrażenie, które jest postrzegane jako znaczące dla życia sgdzie pracujesz?połecznego. Ważnym kryterium jest zasięg zmiany, który pozwala wyróżnić zmiany o charakterze rewolucyjnym i ewolucyjnym, globalnym i marginalnym czy dokonującym się wewnątrz grupy i zmieniającymi całe społeczeństwa, kultury, cywilizacje. Inne kryteria dotyczą regularności, powtarzalności i incydentalności zmian.
2. Przeciwne teorie mówią o trwałości pewnych struktur, wartości, organizacji czy instytucji.
3. Badanie zmian możliwe jest przez analizę czynników integrujących lub powodujących dezintegrację; czynników wewnętrznych, endogennych i zewnętrznych, egzogennych; czynników ekonomicznych i pozaekonomicznych (np. religia, kultura, tradycja). Zmiany badane są także z punktu widzenia zachowań jednostkowych i zbiorowych, małych i dużych grup społecznych; można analizować wąski aspekt życia społecznego lub całokształt stosunków społecznych. Zróżnicowany jest też przedmiot badań: stosunki społeczne i ekonomiczne, polityczne, etniczne, instytucje, normy i in.
4. Zmiany mogą być czynnikami służącymi kontynuacji lub negacji przeszłości (migracje, wojny, podboje, ideologie, tradycja, polityka, stosunki gospodarcze). Czasem przeobrażenia kumulują się wewnątrz jakiegoś systemu. Istnieją teorie ewolucji i równowagi.
5. Teoria konfliktu upatruje główną przyczynę zmian w konfliktach społecznych. Mogą to być zmiany w typach panowania, wywołane rozwojem sił wytwórczych i przeobrażaniem stosunków własności. Max Weber zwrócił uwagę na znaczenie religii jako czynnika sprzyjającego zmianom ekonomicznym, organizacyjnym i hamującego te zmiany. Wg Dahrehdorfa zmian społeczna jest wszechobecna, jest walką między różnymi grupami o pozycję, władzę, zmianę status quo. Inny typ akcentował znaczenie zmian technologicznych, stąd np. społeczeństwo postindustrialne.
6. Zmiany możemy wartościować w kategoriach postępu lub regresu. Kolejny problem to interpretacja przeobrażeń. Teorie ewolucji opisują proces przechodzenia od niższych stadiów rozwoju do wyższych. Come uważał zmiany za przeobrażenia dominujących zasad rządzących społeczną organizacją. Dla Marksa były to zmiany formacji. Dla Durkheima to proces przechodzenia od form prostych do bardziej złożonych.
7. Teorie związane z perspektywą psychologiczną analizują zmiany społ. przez pryzmat osobowości, instynktu, potrzeb. Socjologiczno - psychologiczna perspektywa interesuje się społecznymi przyczynami zmian. Socjologiczna perspektywa poznawcza analizuje typy interakcji i procesów, bada elementy systemu społ.
8. Zmiany mogą wynikać z działań świadomych bądź niezamierzonych. Teorie interpretacji zmian to: teoria ewolucji: linearny, adaptacyjny charakter zmian, teoria równowagi, teoria konfliktu, teorie cykliczne: kultury zanikają i powstają.
9. Przyczyny zmian społ. to czynniki, które są konieczne dla wywołania określonych warunków. To rozmaite procesy polegające na tworzeniu nowych struktur i systemów, pewne zdarzenia wraz ze społecznymi reakcjami na nie, zachowania utrwalające lub niszczące istniejące stosunki. Psychologiczne teorie zmiany jako przyczynę podają wolę, życzenie, popęd, lęk. Badania socjologiczne ujmują też rolę wybitnych jednostek i elit. Przyczyny mogą być wewnętrzne i zewnętrzne, zmiany jednoprzyczynowe i wieloprzyczynowe.
10. Teorie zmiany endogennej: Teoria konfliktu traktuje konflikt jako trwały element życia społecznego.
11. Teorie zmiany egzogennej. Traktują społeczeństwo jako system stabilny, który podlega zmianie na skutek oddziaływania sił zewnętrznych. Mogą działać czynniki przyrodnicze, migracje ludności, dyfuzja kultur, naciski polityczne i in. Kulturowa dyfuzja to proces polegający na rozszerzeniu określonych cech kultury jednego społ. na inne.
TEORIE ZMIANY
I
ROZWOJU SPOŁECZNEGO
Modernizacja - czyli proces unowocześniania, rozumiana może być na trzy sposoby:
- upowszechnienie różnorodnych innowacji techniczno-technologicznych - zakłada się tu, że zmiany w technice powodują zmiany społeczne;
- wszelkie zmiany prowadzące do nowocześniejszych i doskonalszych form organizacji danego społeczeństwa, jego gospodarki, polityki, kultury;
– przekształcenie społeczeństwa typu tradycyjnego w społeczeństwo „nowoczesne”, utożsamiane zazwyczaj z społeModernizacja - czyli proces unowocześniania, rozumiana może być na trzy sposoby: czeństwem przemysłowym.
–
Cechą modernizacji jest wysokie tempo urbanizacji, zmiany struktury zawodowej, ruchliwość społeczna, rozwój szkolnictwa, uczestnictwo społeczeństwa w zarządzaniu i sprawowaniu władzy.
AUTODETERMINIZM
Autodeterminizm - Każdy system społeczno-kulturowy jest głównym czynnikiem kształtującym własne losy. Wpływy środowiska nie mogą zmieniać immanentnych możliwości systemu. Przyszłość systemu nie jest zdeterminowana przez czynniki zewnętrzne, lecz przez sam system
Determinizm - każde zjawisko posiada jakąś przyczynę, w wersji nomologicznej przyjmuje powszechność występowania prawidłowości. Determinizm stanowi podstawę poznania naukowego. Zakłada się, że zjawiska i procesy dokonujące się w rzeczywistości zachodzą zgodnie z jakimiś prawidłowościami, a także że występują między nimi związki przyczynowo-skutkowe. Determinizm w znaczeniu ontologicznym odnosi się do sfery przedmiotowej, a więc do faktycznych relacji występujących między poszczególnymi zjawiskami lub zdarzeniami. Determinizm poznawczy relacje te traktuje przede wszystkim jako pewne założenia poznającego podmiotu, umożliwiające zrozumienie rzeczywistości
Zmiana inmanentna P. Sorokin’a – autodeterminizm, zmiana społeczna.
Postmodernizm
Postmodernizm - (ponowoczesność), W obrębie postmodernizmu odrzuca się obraz świata typowy dla modernizmu. Kwestionowana jest wiara w istnienie „obiektywnego” porządku rzeczywistość. Rzeczywistość jest w tym ujęciu chaosem, nie występują w niej żadne ogólne (powszechne) prawidłowości i prawa.
Postmodernizm jest programowo antysystemowy; wiara w utworzenie całościowego obrazu rzeczywistości jest złudzeniem i niczym więcej tylko wiarą. Możliwe i sensowne jest tylko odkrywanie prawd cząstkowych, dotyczących jakiegoś niewielkiego wycinka rzeczywistości.. Dominującą cechą postmodernizmu staje się pluralizm..
Postmodernizm głosi pochwałę różnorodności, marginalności, heterogeniczności, gry, eklektyzmu.
Kwestie modernizmu i postmodernizmu
Stwierdza, się że modernizm był wysoce racjonalny i nieelastyczny, postmodernizm mniej racjonalny i bardziej elastyczny. Ritzer nawiązuje do umiarkowanej teorii postmodernizmu Davida Harvey’a, który głosi ideę kompresji czasu i przestrzeni, obecną już w modernizmie. Kompresja przestrzeni w przypadku m. polega na tym , że potrawy niegdyś dostępne tylko w jakiś konkretnym kraju, można zjeść w dowolnym miejscu na świecie- dzięki rozwojowi sieci restauracji szybkich dań serwujących posiłki włoskie czy meksykańskie. Natomiast kompresja czasu przejawia się w tym, że potrawy, nad których przygotowaniem dawniej trzeba było ślęczeć godzinami obecnie podgrzewa się w ciągu paru sekund w mikrofalówce lub otrzymuje w restauracji typu fast-food.
kacha1982