1. ZAGADNIENIA OGÓLNE
a. Pojęcie prawa rzeczowego (ujęcie przedmiotowe i podmiotowe)
Termin „prawo rzeczowe” ma dwojakie znaczenie. Używany jest w znaczeniu przedmiotowym i podmiotowym.
Prawo rzeczowe w znaczeniu przedmiotowym oznacza zespół przepisów prawa cywilnego, które normują powstanie, treść, zmianę i ustanie prawa własności oraz innych form korzystania z rzeczy, czyli praw rzeczowych w znaczeniu podmiotowym.
Prawo rzeczowe w znaczeniu podmiotowym to prawo cywilne, które dotyczy rzeczy i ma charakter prawa bezwzględnego. Brak choćby jednej z tych cech powoduje, że dane prawo nie należy do kategorii praw rzeczowych.
b. Przedmioty prawa rzeczowego
Ø Pojęcie rzeczy (art.45kc)
Rzeczami są tylko przedmioty materialne, które mają 2 cechy:
v materialny charakter
v wyodrębnienie z przyrody
I podział rzeczy:
v rzeczy ruchome.
v nieruchomości
Ø Definicja nieruchomości (art.46k.c,art461k.c)
Nieruchomościami są części powierzchni ziemskiej stanowiące odrębny przedmiot własności (grunty) jak również budynki trwale z gruntem związane lub części takich budynków, jeżeli na mocy przepisów szczególnych stanowią odrębny od gruntu przedmiot własności.
Podział nieruchomości:
v nieruchomości gruntowe czyli grunty: grunty rolne i nierolne,
v nieruchomości budynkowe czyli budynki,
v nieruchomości lokalowe czyli części budynków.
Nieruchomości rolne (grunty rolne)– są to nieruchomości, które są lub mogą być wykorzystywane do prowadzenia działalności wytwórczej w rolnictwie w zakresie produkcji roślinnej i zwierzęcej nie wyłączając produkcji ogrodniczej, sadowniczej i rybnej.
Ø Rzeczy oznaczone co do tożsamości i co do gatunku
II podział rzeczy na:
v oznaczone co do gatunku – są określane według cech rodzajowych i pozwalają nam wyodrębnić pewną grupę rzeczy np. samochód osobowy,
v oznaczone co do tożsamości – to te, które poprzez wskazanie indywidualnych cech pozwalają nam na określenie konkretnego, indywidualnego podmiotu (nieruchomość)
Ø Cześć składowa rzeczy i przynależności (art.47-52k.c)
Części składowe rzeczy to coś co nie może być odłączone od rzeczy bez uszkodzenia lub istotnej zmiany całości albo bez uszkodzenia lub istotnej zmiany przedmiotu odłączonego (np. drzewo na działce, dom na działce) Część składowa rzeczy nie może być odrębnym przedmiotem własności czyli nie można jej sprzedać , czy też obciążyć. (art. 47-50kc)
Przynależność – jest to odrębna rzecz ruchoma, która pozostaje z rzeczą główną w stałym i faktycznym związku, która jest potrzebna do korzystania z rzeczy głównej np. klucz do samochodu, koło zapasowe. Właścicielem przynależności jest właściciel rzeczy głównej. Gdy sprzedajemy rzecz główną to razem z przynależnością. (art. 51 – 52kc)
Ø Pojęcie pożytków i ich rodzaje (naturalne, cywilne, prawne) – art53-55k.c
Pożytki – są to dochody, które przynoszą rzeczy i dzielą się one na:
v naturalne – są to jej płody i inne odłączone od niej części składowe o ile według zasad prawidłowej gospodarki stanowią normalny dochód z rzeczy (zboże, jabłka, grzyby)
v cywilne – są to dochody, które rzecz przynosi na podstawie stosunku prawnego (np. lokal przynosi dochód w postaci czynszu za wynajem)
v prawne – są to dochody, które prawo przysługujące nam przynosi (prawo autorskie, odsetki)
c. Bezwzględny charakter praw rzeczowych
Prawa rzeczowe charakteryzują się tym, że mają charakter bezwzględny, bowiem wywierają w zasadzie skutek względem wszystkich podmiotów podlegających danemu prawodawstwu. Z praw rzeczowych wynika obowiązek powszechny nieczynienia czegokolwiek, co godziłoby w ich treść. Każdy ma więc obowiązek powstrzymania się od takich czynów, które by stanowiły ingerencję w sferę prawa rzeczowego uprawnionego. W przypadku naruszenia prawa rzeczowego ochrona jest skuteczna względem każdego, kto takie prawo narusza.
d. Zasada superficies solo cedit (por.art.191 k.c.)
Wszystkie grunty rolne i nierolne określa się zasadą SUPERFICIES SOLO CEDIT – „wszystko to, co jest trwale z gruntem związane dzieli los prawny tego gruntu” jest to podstawowa zasada prawa rzeczowego. (art.191 kc).Wszystko to, co znajduje się na gruncie należy do gruntu. To, co zostało wzniesione na gruncie należy do właściciela gruntu.
e. Podział praw rzeczowych, zamknięta lista praw rzeczowych
NUMERUS CLAUSUS- zasada zamkniętej listy praw rzeczowych.
Rodzaje praw rzeczowych:
v prawo własności (prawo bezterminowe) art.140kc
v użytkowanie wieczyste (prawo terminowe) - art.232 k.c.
v prawo rzeczowe ograniczone art.244k.c.
2. TREŚĆ, ZAKRES I WYKONYWANIE PRAWA WŁASNOŚCI
a. Treść prawa własności (art.140 k.c.)
Prawo własności- w granicach określonych przez ustawy i zasady współżycia społecznego właściciel może, z wyłączeniem innych osób, korzystać z rzeczy zgodnie ze społeczno- gospodarczym przeznaczeniem swego prawa, w szczególności może pobierać pożytki i inne dochody z rzeczy. W tych samych granicach może rozporządzać rzeczą.
Prawo własności ma :
v stronę pozytywną – stanowią je uprawnienia, które przysługują właścicielowi (właściciel może posiadać rzecz, korzystać z niej, rozporządzać nią czy zbyć, obciążyć, pobierać pożytki z rzeczy, zużyć , zniszczyć, przetworzyć)
v stronę negatywną- możność wyłączenia przez właściciela ingerencji innych osób w sferę jego prawa
b. Granice prawa własności (art.140,143kc)
Granice prawa własności określają 3 wyznaczniki:
v przepisy ustaw, (całokształt obowiązującego ustawodawstwa)
v zasady współżycia społecznego
v społeczno – gospodarcze przeznaczenie danej własności
Przestrzenne granice prawa własności: art. 143 k.c. stanowi, że w granicach określonych przez społeczno – gospodarcze przeznaczenie gruntu jego własność rozciąga się na przestrzeń nad i pod jego powierzchnią.
c. Stosunki sąsiedzkie, pojęcie immisji (art. 144-154kc)
Z faktu sąsiedztwa nieruchomości wynika wzajemna między nimi zależność. Prawidłowe korzystanie nieruchomości wymaga nieraz ingerencji w sferę praw sąsiada. Przepisy tzw. prawa sąsiedzkiego nakładają na sąsiadów pewne obowiązki i ograniczenia.
Immisje – to działanie na gruncie własnym, którego skutki odczuwa grunt sąsiada. (skierowanie wody opadowej, hałas, pyły, spaliny, pszczoły)
3. NABYCIE I UTRATA PRAWA WŁASNOŚCI
a. Przeniesienie własności (art.155-158 k.c.)
Przeniesienie własności – przejście własności na podstawie umowy. Osoba przenosząca własnośc to zbywca, a osoba, na którą własność przechodzi to nabywca.
Ø Umowa zobowiązująco - rozporządzająca
Przeniesienie własności w drodze umowy składa się z 2 czynności prawnych: pierwsza to zobowiązanie zbywcy do przeniesienia własności, druga to przeniesienie własności. Pierwszą umowę nazywamy umową zobowiązującą – bo rodzi tylko skutki obligacyjne między stronami, drugą zaś umową rozporządzającą – bo przenosi własność i tym samym rodzi skutek względem wszystkich. Najczęściej obydwie umowy zawierane są łącznie, (jeżeli chodzi o nieruchomości w jednym akcie notarialnym).
Ø Dopuszczalność zastrzeżenia warunku lub terminu
Własność nieruchomości nie może być przeniesiona pod warunkiem ani z zastrzeżeniem terminu. Nie ma natomiast przeszkód do zawarcia pod warunkiem lub z zastrzeżeniem terminu umowy zobowiązującej do przeniesienia własności nieruchomości. Jeżeli miało to miejsce, do przeniesienia własności potrzebne jest dodatkowe porozumienie stron (a więc umowa rozporządzająca) obejmujące ich bezwarunkową zgodę na niezwłoczne przejście własności. Przepis ten chroni dobrą wiarę nabywającego. Kodeks nie zabrania przenoszenia pod warunkiem lub z zastrzeżeniem terminu własności rzeczy ruchomych
.
b. Zasiedzenie, przemilczenie (od art.172kc)
Zasiedzenie- to jedna z form nabycia własności pierwotnego, jest to nabycie na skutek upływu czasu. Polega na nabyciu prawa własności na skutek długotrwałego wykonywania tego prawa przez osobę nieuprawnioną. Przedmiotem nabycia przez zasiedzenie są tylko prawa rzeczowe.
Przesłanki nabycia w drodze zasiedzenia własności nieruchomości:
· posiadanie samoistne,
· upływa czasu (20 lat w dobrej wierze, 30 lat w złej wierze nieprzerwanego posiadania)
Przesłanki nabycia w drodze zasiedzenia własności rzeczy ruchomej:
· upływ 3 lat,
· dobra wiara posiadacza
Do zasiedzenia stosuje się przepisy o przedawnieniu, przerwie, zawieszeniu. Zasiedzenie jest dziedziczne. Posiadanie na podstawie zasiedzenia jest dziedziczne.
Przemilczenie jest to nabycie na skutek upływu czasu. Polega na nabyciu prawa własności na skutek:
a) niewykonywania przez właściciela swego prawa,
b) przez czas w ustawie określony.
Podstawą tego nabycia jest, więc bezczynność właściciela np. nabycie takie przewiduje Kodeks, co do rzeczy znalezionych, jeżeli właściciel nie zgłasza się po rzecz w terminie, własność nabywa znalazca lub skarb państwa.
c. Zrzeczenie się, porzucenie (art.179-181kc)
Zrzeczenie się – właściciel może wyzbyć się nieruchomości przez to, że jej się zrzeknie. Zrzeczenie się wymaga formy aktu notarialnego. art.179kc. Właścicielem staje się Skarb Państwa. Zrzeczenie się własności rzeczy ruchomej następuje przez: porzucenie rzeczy z zamiarem wyzbycia się własności. Rzecz ruchoma, której właściciel się zrzekł staje się rzeczą niczyją.
d. Połączenie, przetworzenie, pomieszanie (art.191-193kc)
Sposoby nabycia rzeczy ruchomej;
v połączenie rzeczy ruchomej z nieruchomością,
v przetworzenie czyli wytworzenie nowej rzeczy z cudzych materiałów
v połączenie,
v pomieszanie rzeczy ruchomych.
4. WSPÓŁWŁASNOŚĆ (art.195-221kc)
a. Rodzaje współwłasności
Współwłasność – własność tej samej rzeczy może przysługiwać niepodzielnie kilku osobom.
Rodzaje współwłasności:
v współwłasność łączna (bezudziałowa), kilku osobom przysługuje własnośc w częściach, żaden z współwłaścicieli nie może sprzedać swej części (wspólność majątkowa małżeńska, Spółka Cywilna), nie może też żądać zniesienia jej
v współwłasność w częściach ułamkowych – każdy ze współwłaścicieli ma swój określony ułamkiem udział, który może zbyć lub żądać zniesienia
b. Zarząd rzeczą wspólną
Zarząd rzeczą wspólną – podejmowanie wszelkich decyzji i dokonywanie wszelkiego rodzaju czynności dotyczących przedmiotu wspólnego prawa, koniecznych zarówno w toku normalnej eksploatacji tego przedmiotu (sprzedaż zebranych płodów) jak i w sytuacjach nietypowych (sprzedaż wspólnej rzeczy)
Rodzaje zarządu: umowny, sądowy i ustawowy (czynności zwykłego zarządu i przekraczające zwykły zarząd) art.. 199 – 206 kc)
c. Zniesienie współwłasności (sposoby)
Zniesienie współposiadania – to likwidacja stosunku prawnego, jaki łączy współwłaścicieli.
Sposoby zniesienia współwłasności: (art. 210 i następne kc)
v przez podział rzeczy wspólnej (tzw. podział fizyczny)
v przez przyznanie tej rzeczy jednemu (lub niektórym) ze współwłaścicieli
v przez sprzedaż rzeczy wspólnej (tzw. podział cywilny)
5. ...
jkaliteea