opracowanie_hezjod_prace_i_dni.pdf

Prace i dni Hezjoda

1. Gatunek, konstrukcja i tematyka utworu.

Prace i dni należą do tzw. pisarstwa „pouczeń”. Jest to pierwszy tego gatunku utwór

grecki, pojawiał się on za to wcześniej w literaturze Bliskiego Wschodu i Egiptu.

Autorzy takich dzieł zwracali się zwykle do bliskich sobie, najczęściej młodszych osób,

udzielając im serii negatywnych i pozytywnych rad dotyczących prowadzenia życia i uprawiania

zawodu. Rady te dotyczyły nie tylko pracy, miały one na celu formowanie człowieka na podstawie

starych doświadczeń i dawnej tradycji (działało tu starszeństwo oraz związane z nimi mądrość

i wiedza). Przyjmowały formę zwięzłych sentencji – komunikatów w rodzaju „postępuj tak i tak”,

„nie czyń tego i tego”.

Tytuł utworu odnosi się jedynie do drugiej jego części, pierwsza bliższa jest Narodzinom

bogów Hezjoda. Elementem jednoczącym te fragmenty jest wspólny adresat – brat autora Perses.

Powodem tego adresowania jest spór o schedę po ojcu, niesprawiedliwie rozstrzygnięty przez

przekupionych basileusów (sędziów). Prace i dni to dokument własnej krzywdy z jednej strony,

z drugiej zaś wezwanie Persesa, by wziął się do „uczciwej pracy” (zajęcia rolnika i – także, ale w

dużo mniejszym stopniu – kupca-żeglarza), a nie zagarniał nieprawnie mienia. Jest to także

plastyczny obraz chłopskiego bytowania – pracy, odpoczynku, czynności gospodarskich, wiary

i przesądów.

Zdarza się, że Hezjod obrzuca Persesa epitetami w rodzaju „głupi”, podkreśla jednak

często, że nie życzy mu źle, a wręcz przeciwnie 1 .

2. Streszczenie utworu:

a) inwokacja do Muz, pochwała Dzeusa,

b) dwoistość Waśni 2 – jedna zła, podsycająca walki, druga skłaniająca do pracy poprzez

pojawienie się uczucia zazdrości,

c) zwrot do Persesa, uczynienie go odbiorcą rad i wypomnienie tego, jak przekupił

sędziów,

d) przywołanie opowieści o Prometeju, Epimeteju i Pandorze,

e) opowieść o wiekach (pokoleniach):

• złoty – brak kłopotów i trosk, ucztowanie, urodzajna ziemia,

• srebrny – długie dzieciństwo, krótki wiek dojrzały, niepokorność wobec bogów i

nieskładanie ofiar,

• brązowy – wojny, ludzie byli silni i ogromni, w końcu pozabijali się nawzajem,

• ród mężów herosów – półbogowie, ród Edypa, wojna trojańska,

• żelazny – najgorszy, w nim żyje autor; wysiłek, troska, udręka, brak czci dla

rodziców, wojny, łamanie przysiąg, zaniknięcie wstydu, brak sumienia;

1 Być może chce się wybielić w oczach czytelników.

2 Jest to o tyle istotne, że w Narodzinach bogów pojawiła się jedynie jedna. Ta dwoistość to także element

poświadczający, że Prace i dni są utworem późniejszym od Theogonii.

f) bajka o sokole, skierowana do władców:

Bajkę teraz opowiem władcom, niech ją przemyślą,

jak to sokół przemawiał do barwnopiórego słowika,

niosąc wysoko go w chmurach, mocno ścisnąwszy szponami.

Ten zaś jęczał żałośnie przebity krzywymi szponami,

sokół zaś taką do niego wygłosił hardą przemowę:

„Nieszczęśniku, cóż jęczysz? Silniejszy od ciebie cię trzyma.

Pójdziesz, gdzie cię powiodę, i chociaż jesteś śpiewakiem,

zrobię z ciebie posiłek, gdy zechcę, albo i puszczę.

Bezrozumny, kto pragnie się przeciwstawiać silniejszym -

nie odniesie zwycięstwa, do hańby cierpienia dołączy” ;

g) zestaw rad dla Persesa:

• usłuchaj prawa, nie idź za pychą ,

• sobie samemu zło czyni mąż, co innemu zło czyni ,

• sprawiedliwości słuchaj, a o przemocy zapomnij ,

• zacny jest ten, kto słucha rad, kto nie słucha – jest bezużyteczny,

• żadna praca nie hańbi – hańbą jest nie pracować ,

• bogactw grabić nie trzeba, lepiej je dostać od bogów,

• nie należy cudzołożyć,

• nie należy krzywdzić sierot,

• nie należy obrażać rodziców,

• trzeba składać ofiary bogom,

• trafił na dobry los, kto trafił na cnego sąsiada (trzeba więc pielęgnować

sąsiedzkie więzi i zapraszać mieszkających blisko na uczty),

• dobrze odmierzaj pożyczki i dobrze je zawsze oddawaj ,

• czyń innym tak, jak tobie czynią,

• z beczki, gdy napoczynasz lub kończysz ją, czerp do syta / w środku oszczędzaj, bo

liche u spodu jest oszczędzanie ,

• niech ci kręcąca tyłkiem umysłu też nie zamąci (…) kto kobiecie zaufał, zaufał

niezłym złodziejom 3 ,

• należy znaleźć dom, żonę, a także posiadać narzędzia konieczne do pracy,

• należy wykonać sobie pług,

3 Jerzy Łanowski zwraca uwagę na mizoginizm, pojawiający się u Hezjoda, a u Homera nie.

• trzeba zatrudnić silnego czterdziestoletniego mężczyznę i kupić dziewięcioletnie

woły,

• należy chronić się przed śniegiem ciepłym odzieniem,

• pilnuj miary – najlepsza jest zawsze chwila sposobna ,

• należy odpłacać za wyrządzone zło, ale umieć je także przebaczyć,

• nie bądź zbytnio gościnny, ale i niegościnny ,

• nie należy wypominać innym biedy, gdyż jest ona darem bogów,

• skarbem najlepszym dla ludzi jest powściągliwy język,

• nie powinno się unikać zbiorowej uczty składkowej,

• rady dotyczące głównie załatwiania potrzeb fizjologicznych:

Nie szczyj nigdy stojąc i obrócony ku słońcu,

ale od kiedy zachodzi – pamiętaj – i kiedy wschodzi;

nie odlewaj się także na drodze, ni obok drogi,

i nie obnażaj także – noce należą do bogów.

Człowiek pobożny kuca, jeżeli zna się na rzeczy,

lub czyni to pod murem ogrodu albo podwórza.

Od nasienia mokrego członka przy twoim ognisku,

w domu, nie pokazuj, bo tego trzeba unikać (…)

Nigdy nie szczyj u ujścia rzek wpływających do morza

ani do źródeł – tego trzeba starannie unikać;

ani się nie załatwiaj – bo to ci nie wyjdzie na korzyść;

• nie należy płodzić dzieci po powrocie z pogrzebu – należy to robić po powrocie z

uczty ku czci nieśmiertelnym,

• wchodzić do rzek można jedynie, gdy przed tym się pomodli i umyje ręce,

• nie można używać naczyń, w których przedtem nie złożono ofiary,

• nie wolno wyśmiewać boskich tajemnic,

• nie należy obmawiać innych,

• nie powinno się przerywać budowy domu, nim się nie skończy, gdyż może usiąść

na nim wrona.

3. Rok gospodarki.

Prace na lądzie i

morzu

Miesiące Niebo Pogoda Przyroda

rozpoczęcie żniw,

rozpoczęcie żeglugi

wiosennej, dość

niebezpiecznej

ślimaki wpełzają

na drzewa, rosną

liście figowca

maj

wschód Plejad (ok 10 V)

słońce ostro grzeje

czas odpoczynku,

obfitego posiłku, picia

wina, młócka,

gromadzenie i

obliczanie zapasów,

najmowanie służby,

zwózka siana

wschód Oriona (początek

lipca), wschód Syriusza (ok.

10 VIII)

zakwita oset,

piewik na

kwiatach

ożywczo powiewa

Zefir

czerwiec / lipiec

50 dni po przesileniu letnim,

Syriusz świeci na dziennym

niebie i przez większą część

nocy, górowania Oriona

przed wschodem słońca;

Arktur pojawia się po

zachodzie słońca

najlepsza pora dla

żeglugi, wyrąb drzew,

sporządzenie narzędzi i

maszyn rolniczych,

winobranie, suszenie

gron, nastawianie

wina na fermentację

las nie atakowany

przez robactwo,

opadają liście

sierpień / wrzesień

świeża bryza

orka i siew,

wyciąganie statków na

ląd, usunięcie zatyczek

dla swobodnego

odpływu deszczówki,

zabezpieczenie

takielunku i osprzętu

późny siew (zwiastuje

marny - „niski” plon)

przed wschodem słońca

zachodzą Plejady, Hyady i

Orion

nadchodzi zima, pora

deszczów, zrywają

się wiatry

październik / listopad

odlot żurawi

grudzień

przesilenie zimowe

silne podmuchy

Boreasza, mrozy,

ranki są mgliste,

wieczory deszczowe i

wietrzne

długie noce, okres ten

kończy równonoc wiosenna

Lenajon (styczeń / luty)

pojawiają się

jaskółki

marzec

wschód Arktura o zmroku

przycinanie winorośli

pod koniec okresu

ostrzenie sierpów

kwiecień

Plejady niewidoczne

4. Dni pomyślne i niepomyślne.

Lp. Charakterystyka Prace

święty

należy unikać zmartwień – dzień składania ofiar

wprowadzenie do domu małżonki

rozpoczęcie budowy okrętu

otwieranie beczek

święty

nieszczęśliwy (Erynie towarzyszyły

Przysiędze)

kastrowanie kóz i owiec

ogradzanie koszarów pasterskich

narodziny chłopca

szyderstwa, kłamstwa, pochlebstwa

narodziny dziewczynki

święty (urodziny Apollona)

roboczy, najlepszy

+ kastrowanie bydła i świń

uwalnia od trosk

uprawa roli

narodziny potomstwa obu płci

roboczy, święty, najlepszy

10 p

+ narodziny chłopca

strzyża owiec

żniwa

kastrowanie mułów

11 p

roboczy, wyśmienity

strzyża owiec

żniwa

praca na krosnach (pająk snuje nić)

trzebienie mułów

roboczy, wyśmienity, lepszy od

jedenastego

12 p

sadzenie

rozpoczęcie siewu

narodzenie dziewczynki

oswajanie zwierząt domowych

14 p

najświętszy

nieszczęśliwy (Erynie towarzyszyły

Przysiędze)

15 n

narodziny chłopca

sadzenie

narodziny dziewczynki, zamążpójście

młócka

wyrąb drewna

17 p

19 p

wieczorem korzystny

o świcie najlepszy, wieczorem

gorszy

20 p

+ narodziny człowieka mądrego

najlepszy po dwudziestym – o

świcie, wieczorem gorszy

nieszczęśliwy (Erynie towarzyszyły

Przysiędze)

24 p

+ należy unikać zmartwień – dzień składania ofiar

25 n

otwieranie beczek

zakładanie jarzma

spuszczanie statku na morze

świetny, choć niewielu ludzi o tym

wie

29 p

ocena pracy

rozdział żywności

30 p

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika: