1. Scharakteryzuj kontrole procesu treningu sportowego uwzględniając różne kryteria oraz wskaż jej znaczenie w optymalizacji treningu.
Kontrola jest procesem tzn. przebiega w czasie i jeśli ma być skuteczna, musi być kompleksowa i wielopoziomowa. Kontroli treningu nie należy dokonywać tylko w aspekcie biologicznym, ale również w aspekcie pedagogicznym oraz w aspekcie prakseologicznym. Kontrola będąc ostatnim ogniwem w procesie kierowania treningiem sportowym, jest jednocześnie punktem wyjścia do planowania. Powtarzanie tego cyklu oraz realizacja treningu zbliża trenera i zawodnika do mistrzostwa sportowego.
Pierwszy poziom kontroli, to wstępny dobór do grupy treningowej. W dwóch pierwszych etapach szkolenia (treningu wszechstronnego i ukierunkowanego) ocenia się wymiary i cechy budowy ciała (wysokość, masa, proporcje, wydolność fizyczną, cechy osobowości). Na etapie treningu specjalistycznego pomiary i sprawdziany dotyczą już specyficznego przygotowania sprawnościowego oraz efektywności stosowanych rozwiązań technicznych i umiejętności taktycznych. Kontrola jest ważną składową organizacji treningu. Punktem wyjścia do precyzowania celów i opracowania następnego cyklu treningu.
Kontrola procesu treningu przebiega dwojako: poprzez kontrolę wykonania – stopnia i sposobu realizacji treningu – oraz kontrolę efektów potreningowych. Na pojęcie kontroli wykonania składa się wszystko to, co tworzy szeroko rozumiane obciążenie treningowe, a więc: liczba jednostek treningowych, łączny czas ich trwania, częstotliwość treningu, intensywność pracy, środki, metody, formy zajęć, zabiegi i procedury wspomagające trening. Kontrolę efektów podzielić można na kontrolę stanu organizmu (badania, sprawdziany) i kontrole osiągnięć, w tym oczywiście wyników sportowych.
Ze względu na hierarchizację celów treningu kontrola jest wielopoziomowa (obejmuje wszystkie przedziały czasowe – jednostka treningowa, mikrocykl, mezocykl, makrocykl).
Kontrola obejmuje:
-ustalenie stanu rzeczywistego,
-porównanie stanu rzeczywistego ze stanem zamierzonym (z celami),
-określenie przyczyn stwierdzonych niezgodności oraz warunków sprzyjających działaniom ---bardziej skutecznym i sprawnym,
-wskazanie sposobu osiągnięcia wyższej sprawności i skuteczności, czyli sposobów usunięcia -stwierdzonych niezgodności między stanem rzeczywistym a zamierzonym,
-wprowadzenie korekt do programu i planu bądź celu treningu.
Efekty potreningowe (efekty obciążeń treningowych):
-bezpośredni efekt treningu (odpowiadający stanom bieżącym), a obejmujący zmiany zachodzące podczas wysiłku i we wstępnej fazie wypoczynku,
-przedłużony efekt treningu (odpowiadający stanom operacyjnym),
-kumulatywny efekt treningu (odpowiadający stanom trwałym) będący funkcją łańcucha efektów bezpośrednich i przedłużonych.
Podporządkowuje się temu odpowiednie rodzaje kontroli, już bezpośrednio służące kierowaniu treningiem:
1.Efekty bezpośrednie (kontrola bieżąca) oceniamy na podstawie bezpośredniej analizy danych pomiarowych i odniesienie ich do wskaźników charakteryzujących dotychczasowe reakcje na dane obciążenie. W wyniku tego postępowania możemy korygować rodzaj, intensywność, objętość i jakość ćwiczeń realizowanych w jednostce treningowej.
2.Efekty przedłużone (kontrola operacyjna) określamy poprzez analizę wskaźników charakteryzujących reaktywność ustroju w stosunku do planowanej krzywej obciążeń w mikro- i mezocyklu. W wyniku takiego postępowania możemy dokonać modyfikacji struktury i wielkości obciążeń w ramach mikro- i mezocyklu.
3.Efekty kumulatywne (kontrola okresowa) oceniane są w wybranych punktach makrocyklu (np. po kolejnych okresach), stosownie do przyjętych celów treningu i planowanych zadań szkoleniowych. Na tej podstawie otrzymujemy przesłanki do korekt długofalowego programu szkolenia.
Programowanie treningu przebiega według określonego porządku:
-przyjęcie głównego celu szkolenia dla danego cyklu na podstawie planowanego rozwoju wyniku w danej fazie kariery,
-opracowanie czasowej struktury treningu (cykl, mezocykl, mikrocykl, jednostki treningowe) dla realizacji celu,
-przybranie celów pośrednich dla kolejnych mezocykli, mikrocykli, jt,
-wyznaczenie struktury i wielkości obciążeń optymalnych ze względu na realizację postawionych celów,
-ustalenie środków, metod, form i warunków, za pomocą których realizowane mają być wyznaczone obciążenia treningowe,
-kontrola i analiza przebiegu cyklu treningu umożliwia zaprogramowanie następnego cyklu.
Wyróżnia się trzy rodzaje merytorycznego kierowania treningiem:
-etapowe – nakierowanie na optymalizację treningu w jego zwartych strukturach czasowych, przede wszystkim w etapach i makrocyklach,
-operacyjne – dotyczące technologii treningu w mikro- i mezocyklach oraz wydzielonych fazach procesu – BPS,
-bieżące – dla optymalizacji rytmu pracy i odpoczynku, wyboru racjonalnych obciążeń i ćwiczeń wywołujących wymagane reakcje przystosowawcze podczas danej jt.
Efektywność kontroli zależy od trafności i rzetelności stosowanych wskaźników, wśród których wyróżniamy:
-metodyczno – biologiczne (obejmujące dane anatomomorfologiczne, fizjologiczne i biochemiczne),
-psychologiczne (charakteryzujące siłę i ruchliwość procesów nerwowych, zdolność do opanowania i opracowania informacji, stan analizatorów ruchowych),
-pedagogiczne (trenerskie) – charakteryzujące stopień przygotowania sprawnościowego, technicznego, taktycznego, dynamikę wyników sportowych, stan funkcji ruchowych, parametry obciążeń treningowych i startowych.
Wskaźniki wykorzystane w kontroli powinny odpowiadać określonym wymaganiom:
-muszą być stosowane do wieku i kwalifikacji zawodników,
-dobór wskaźników musi odpowiadać specyfice specjalizacji sportowej,
-powinny odpowiadać statystycznym wymogom trafności i rzetelności
2. Etyczno, moralne, zdrowotne aspekty dopingu w sporcie uwzględniając klasy i metody dopingu.
Doping jest jednym z zagrożeń naszej cywilizacji, ze względów nie tylko zdrowotnych, ale również etycznych i moralnych. W gronie osób wyznających zasady czystego sportu, bądź też sportu dla sportu (a nie sportu dla zwycięstwa), jest on postrzegany, jako praktyka naruszającą dobre imię prawdziwych sportowców. Rywalizacja, bo na tym przecież polega sport jest zarówno wśród zwierząt, jak i ludzi uwarunkowaniem oczywistym i naturalnym. Niestety stosowanie dopingu wiąże się z odrzuceniem prawdziwej rywalizacji, naruszeniem, a nawet wyrzeknięciem się moralnych i etycznych norm stosowanych w sporcie. Na szczęście w momencie, gdy doping rozpowszechnił się na tak przerażającą skalę, podjęto działania, aby temu zjawisku zapobiegać. Uległy zmianie przepisy prawne, sposoby kontroli, stworzono listę środków zakazanych, wprowadzono stosowanie sankcji dla sportowców, u których wykryto "wspomagacze". Stosowanie środków dopingujących powoduje znaczny wpływ na zdrowie osób, które je stosują.
W przypadku mężczyzn doping może doprowadzić do: zaburzenia normalnej funkcji jąder, bądź nawet do ich zaniku (demskulinizacja), bezpłodności, powiększenia gruczołów sutkowych (feminizacja), powiększenia prostaty.
U kobiet zaburzenia te są analogiczne. Należą do nich: zanik miesiączki i owulacji, bezpłodność, zanik gruczołów sutkowych (defeminizacja), pojawienie się cech męskich (wirylizacja).
Ponadto steroidy oddziaływają negatywnie na układ sercowo-naczyniowy, wątrobę, narząd słuchu, układ pokarmowy, skórę oraz na psychikę. Między innymi są czynnikami sprawczymi: nowotworów, podwyższonego cholesterolu, nadciśnienia, miażdżycy naczyń wieńcowych, trądziku, obrzęków twarzy, rozstępów, wymiotów, biegunek.
Mogą również doprowadzić do depresji po ich odstawieniu, uzależnienia, wybuchów gniewu, wzrostu, agresywności, odczucia niepokoju, czy niecierpliwości.
W przypadku osób młodszych środki dopingujące oddziaływają na ich organizm nieporównanie silniej niż na organizm osób dorosłych. Mogą doprowadzić u nich do: odczuwania silnego podniecenia, zwiększenia agresywności, nawet do depresji, czy prób popełnienia samobójstwa, rozdrażnienia, bezsenności, urojeń, paniki.
Oprócz oddziaływanie na psychikę wywierają też niepośledni wpływ na nie prawidłowe funkcjonowanie organizmu. Objawiać się to może poprzez: karłowatość na skutek zbyt szybkiego zrastania się kości długich, bóle brzucha, choroby wątroby, nadciśnienie, trądzik, oraz ogólne zwiększenie podatności na zachorowania.
Klasy zakazanych związków:
1. Środki pobudzające - stymulanty
2. Narkotyczne środki przeciwbólowe - narkotyki
3. Środki anaboliczne:
4. Środki moczopędne - diuretyki
5. Hormony peptydowe, środki o podobnym działaniu i analogi
Zakazane metody:
1. Doping krwią
2. Podawanie sztucznych przenośników tlenu lub zwiększanie objętości osocza
3. Manipulacje farmakologiczne, fizyczne lub chemiczne.
Klasy substancji zakazanych w pewnych okolicznościach:
1.Alkohol
2. Kannabinoidy
3. Miejscowe środki znieczulające
4. Glukokortykosteroidy
5. B-adrenolityki-b-blokery
4. Scharakteryzuj sport kobiet w aspekcie różnic dymorfizmu płciowego.
Dymorfizm płciowy u człowieka jest określany przez zespół różnic występujących w budowie, wielkości i proporcjach różnych wymiarów somatycznych, w wykształceniu wielu cech funkcjonalnych, psychicznych, społecznych itp., występujących między należącymi do tego samego gatunku osobnikami męskimi i żeńskimi. Zdeterminowany jest on głównie czynnikami genetycznymi, hormonalnymi oraz modyfikatorami środowiskowymi. Stopień zróżnicowania płciowego, który rzutuje – w pewnej mierze – na całą osobowość i zainteresowania człowieka, wpływa również na zamiłowanie do wychowania fizycznego i sportu oraz na możliwości osiągnięć w tej.
Występowanie dymorfizmu płciowego, jego siła i kierunek mogą być określone zarówno za pomocą wyznaczników opisowych, jak i za pomocą cech mierzalnych: określających zarówno poziom sprawności fizycznej, jak również poziom wykształcenia cech morfologicznych.
Dymorfizm płciowy w wielkościach cech morfologicznych jest ogólnieznany. Jednym z głównych czynników dynamicznych zmian dymorficznych jest wiek osobnika. W momencie urodzenia zróżnicowanie międzypłciowe w odniesieniu do wysokości i masy ciała wynosi 2–3%, potem stopniowo wzrasta, by w wieku dorosłym osiągnąć prawie 8%.
Wśród głównych właściwości dymorficznych cech morfologicznych podkreśla się różnice w wielkości, proporcji i komponentach ciała. Ze względu na wyraźne zróżnicowanie osobników męskich i żeńskich pod względem wysokości i masy ciała oraz ze względu na dostępność instrumentarium i łatwość pomiaru te cechy fenotypowe są najczęściej wykorzystywane przy ocenie przejawów dymorfizmu płciowego.
Sport w życiu kobiety rozumiemy dwojako:
-popularna forma aktywności ruchowej
-jako najwyższy poziom wyczynu sportowego
Różnice między kobietami a mężczyznami:
1. Masa i wysokość ciała:
M- wyżsi o 10% niż K; M- ciężsi o 17 % niż K
2. Skład masy ciała:
a) tkanka tłuszczowa- niezbędna do prawidłowego działania komórek, chroni przed urazami, u kobiet niezbędna do prawidłowego funkcjonowania układu rozrodczego,
-tłuszcze niezbędne:
K- 12% masy ciała(40 % całego tłuszczu) a M- 3% masy ciała(20% całego ciała)
K –poniżej 10% -zaburzeni
-tłuszcze zbędne: K 15% masy ciała a M- 12% masy ciała
b) masa mięśni:
K 36% masy ciała (M- 45% masy ciała)
-mniejsza liczba włókien szybko kurczliwych
--wolno kurczliwe mają mniejszy przekrój poprzeczny
-mniejsza aktywność enzymów przemian tlenowych i beztlenowych
-sięgają do źródła energii, których mają najwięcej(tlenowe)
3. Termoregulacja:
K- podnoszenie temperatury ciała, mniejsze pocenie się
M- parowanie ciała, pocenie się
4. Proporcja ciał:
K- drobniejsza budowa, kości długie-krótkie, mniejsze stawy i powierzchnie stawowe, większy staw kolanowy wydający większą stabilność, kończyny dolne krótsze-mniejsza długość kroku
5. Narządy wewnętrzne:
-serce: K mniejsze serce, mniejsza objętość wyrzutowa, 4,8*większa liczba skurczów(1min), liczba krwinek czerwonych 6% mniejsza, hemoglobina 10-15% mniej
-płuca: pojemność życiowa:K-3200ml, M-4800ml; pojemność całkowita płuc:K-4200, M-6000
6. Wydatek energetyczny: K-2400 kcal-wysiłek umiarkowany; M-3000-3200 kacl- wysiłek umiarkowany
7. Cykl miesięczny: K- rytmicznie powtarzające się zmiany w przysadce mózgowej, jajnikach, drogach rodnych
8. Dolegliwości:
-fizyczne: osłabienie, drażliwość, zmniejszona wydolność, utrata łaknienia
-psychiczne: nerwowość, chwiejność emocjonalna, stany depresyjne
-somatyczne: bolesność piersi, uczucie pełnego brzucha, obrzęki i większa masa ciała
3.Znaczenie planowania w optymalizacji procesu treningu, dokonaj charakterystyki rocznego planu szkolenia.
Głównym zadaniem planu perspektywicznego jest wytyczenie kierunku postępowania z zawodnikiem na przestrzeni kilku lat, zależnie od kwalifikacji i wieku sportowca, a także terminów głównych zawodów. Budowa takich planów opiera się na prawidłowościach systemu szkolenia w danej dyscyplinie i przeprowadzonej analizie przygotowania zawodnika.
Na tej podstawie ustala się cele, główne zadania, podstawowe środki, wielkość obciążeń.
Ważną rolę pełnią normy kontrolne, które stymulują poziom wszystkich elementów przygotowania
Roczny plan szkolenia jest rozwinięciem planu organizacyjno – szkoleniowego i powinien być opracowany na podstawie rozeznania realnych możliwości rozwojowych zawodnika w aspekcie potrzeb szkoleniowych. Określa podstawowe kierunki kształtowania składowych stanu wytrenowania i regulacji obciążeń, a także wykorzystania grup środków treningu na przestrzeni makrocyklu. Opracowując roczny plan szkolenia należy uwzględnić elementy:
1) założenia szkoleniowe dla grupy:
a) skład, jego uzasadnienie i charakterystyka (ocena poziomu sportowego, podstawowe braki z zakresu przygotowania sprawnościowego, techniki i taktyki),
b) periodyzacja treningu – terminy, czas trwania okresów szkolenia,
c) dynamika obciążeń treningowych i startowych w ciągu roku,
d) formy i terminy kontroli lekarskiej i trenerskiej (sprawdziany, testy) oraz badań naukowych,
2) kadra trenerska – obsada kadry trenerskiej dla realizacji planu,
3) kalendarz przedsięwzięć i imprez sportowych,
4) pomoce szkoleniowe – filmy, literatura,
5) baza, urządzenia i sprzęt - sposób korzystania z bazy, uzupełnienie posiadanego stanu sprzętu i urządzeń, propozycje pozyskania nowych zasobów
Charakterystyka poszczególnych okresów w cyklu roczny:
Okres przygotowawczy
a) podokres przygotowania ogólnego, – w którym szczególny nacisk należy położyć na podniesienie poziomu cech motorycznych, szczególnie siły i wytrzymałości. W treningu techniki należy nauczać nowych elementów techniczno – taktycznych i doskonalić je. Trening w tym okresie powinna charakteryzować duża objętość pracy przy umiarkowanej intensywności.
b) podokres przygotowania specjalistycznego – w tym okresie zwiększa się ilość treningów specjalistycznych. Należy zwrócić uwagę na dalsze doskonalenie siły i wytrzymałości o charakterze specjalistycznym. Praca nad techniką i taktyką powinna mieć charakter ukierunkowany pod kątem indywidualnych możliwości zawodnika, a doskonalenie jej powinno przebiegać przy zastosowaniu bardzo intensywnych środków treningowych ( walki zadaniowe, walki sparingowe).
Okres startowy – w okresie startowym zawodnicy powinni osiągnąć wysoki poziom wytrenowania. Pierwsze starty powinny dać odpowiedź czy stosowana technika i taktyka oraz poziomie przygotowania motorycznego są wystarczające. W tym okresie musi nastąpić zdecydowana indywidualizacja zarówno treningu technicznego jak i ogólnego. Treningi powinny się charakteryzować dużą intensywnością oraz krótszym czasem trwania.
Okres przejściowy – powinien charakteryzować się czynnym wypoczynkiem organizowanym indywidualnie przez zawodnika. Ćwiczenia powinny mieć charakter ogólnorozwojowy o małej intensywności.
5. Charakterystyka, klasyfikacja i znaczenie obciążeń treningowych w optymalizacji procesu treningu sportowego.
Obciążenie treningowe (wysiłkowe) jest to wielkość pracy określonego rodzaju i intensywności, jaką wykonał zawodnik w danym ćwiczeniu, jednostce treningowej czy cyklu. W nich to skupia się całe bogactwo różnorakich reakcji i procesów w obrębie poszczególnych funkcji i narządów uczestniczących w informacyjnym i energetycznym zabezpieczeniu pracy.
Obciążenia treningowe dają się charakteryzować przez dwa parametry. Pierwszy z nich to wielkość (objętość) pracy, ilościowa charakterystyka wysiłku. Drugi stanowi intensywność, składowa jakościowa wyrażająca stosunek mocy aktualnej – rozwijanej w danym zadaniu ruchowym – do mocy maksymalnej możliwej do rozwinięcia.
Obciążenia można podzielić na zewnętrzne (bieg na dystansie 5 km z intensywnością 60 % swoich możliwości lub 100 rzutów do kosz w 90 minut) i wewnętrzne (koszt energetyczny wysiłku, częstość skurczów serca, częstość oddychania, szybkość narastania oraz poziom zakwaszenia we krwi).
Zmęczenie polegające na wyczerpaniu substancji energetycznych pracującej tjanki czy narządu, jest bodźcem do późniejszej odbudowy z tzw. nadmiarem – efekt superkompensacji. Jest to podstawowa prawidłowość biologiczna pozwalająca podnosić stan wytrenowania.
Składowe obciążenia ze względu na kierunek oddziaływania
Z metodycznego punktu widzenia wszystkie obciążenia i ćwiczenia można podzielić na: wszechstronne (ogólnorozwojowe), ukierunkowane i specjalistyczne.
Klasyfikacja obciążeń ze względu na kierunek oddziaływania, czyli rodzaj stosowanych grup środków, uwzględnia:
1.Obciążenia (środki) o charakterze wszechstronnym – rozwijają potencjał ruchowy sportowca.
2.Obciążenia (środki) o charakterze ukierunkowanym – kształtują przede wszystkim funkcjonalne mechanizmy specjalistycznych wysiłków.
3.Obciążenia (środki) o charakterze specjalnym – kształtują specyficzny zespół właściwości funkcjonalnych, sprawnościowych i ruchowych, zgodnie z zasadą postępującej adaptacji do wymogów startowych.
Składowe obciążenia ze względu na strefy zabezpieczenia energetycznego
Wyróżniono 5 zakresów intensywności wysiłku, opierając się na kryteriach: fizjologicznych (pozom HR przed i po wysiłku), biochemicznych (poziom mleczanu we krwi) oraz uwzględniając czas trwania wysiłku o zadanej intensywności i ćwiczenia nasilające przemiany anaboliczne.
Zakres 1 – wysiłki z intensywnością bardzo małą i małą, charakter wysiłku tlenowy, oddziaływanie o charakterze podtrzymującym, HR nie przekraczające po pracy 130-140 ud./min.
Zakres 2 – ćwiczenia z intensywnością umiarkowaną i dużą, charakter wysiłku tlenowy, kształtujący moc i pojemnność, HR po pracy 160-180 ud./min., poziom zakwaszenia 2-4 mmol/l, czas trwania serii pojedynczych wysiłków powyżej 300 sekund.
Zakres 3 – praca z intensywnością dużą i submaksymalną, charakter wysiłku mieszany (tlenowo-beztlenowy), kształtuje moc tlenową i pojemność beztlenowych źródeł energii, HR po wysiłku powyżej 180 ud./min., poziom zakwaszenia 4-6 mmol/l, czas trwania pojedynczych wysiłków do 300 sekund.
Zakres 4 – wysiłki z intensywnością submaksymalną i zbliżoną do maksymalnej, charakter pracy beztlenowy ...
dzastinka87