OSOBOWOŚĆ referat.docx

SOCJOLOGIA

OSOBOWOŚĆ-KULTURA-SPOŁECZEŃSTWO

PEDAGOGIKA

ROK I

SEMESTR I

GRUPA 4

SZACHEWICZ PAULINA

SZYCKO MALWINA

ŚLIWIŃSKA EWELINA

WÓJCIK KAROLINA

„Socjologia jest nauką o zbiorowościach ludzkich, dokładniej - przedmiotem jej badań są zjawiska i procesy tworzenia się różnych form życia zbiorowego ludzi, struktury tych zbiorowości, zjawiska i procesy zachodzące w tych zbiorowościach, wynikające ze wzajemnego oddziaływania ludzi na siebie, siły skupiające i siły rozbijające te zbiorowości, zmiany i przekształcenia w nich zachodzące.”

Jan Szczepański

Człowiek żyje, działa i rozwija się w społeczeństwie, środowisku, grupach społecznych i różnych kulturach. Wymaga to od niego określonych cech osobowość oraz przystosowanie się do środowiska, w którym żyje.

Osobowość jest to wewnętrzny system regulacji pozwalający na adaptację i wewnętrzną integrację myśli, uczuć i zachowań w określonym środowisku. Osobowością nazywa się zespół trwałych cech lub dyspozycji psychicznych jednostek, które różnią się między sobą. Osobowość definiuje się także jako charakterystyczny sposób reagowania jednostek na środowisko społeczno-przyrodnicze, a także sposób zintegrowania się z nim.

Osobowość człowieka kształtuje się przez całe życie a zwłaszcza w okresie dzieciństwa, przez zewnętrzne bodźce w procesie socjalizacji, czyli w procesie oddziaływania życia społecznego i kultury na osobowości , w których człowiek nabywa wartości, uczy się oraz tworzy różne wzory zachowań. Można z tego wnioskować, że człowiek rozwija się stopniowo, dzięki czemu tworzy obraz świata i siebie. Osobowość człowieka kształtuje się poprzez doświadczenie życiowe, kontakty z osobami znaczącymi  lub nie dla danej jednostki, ogromny wpływ na osobowość mają także pewne wydarzenia traumatyczne bądź wyjątkowo silne.

              U człowieka wyróżnia się różne rodzaje osobowości ponieważ jest ona zależna od temperamentu, mówi się także, że osobowość można odziedziczyć, oznacza to, że możemy dziedziczyć liczne cechy, ale nie całą osobowość.

OSOBOWOŚĆ to struktura trzech przenikających się czynników wpływających na zachowanie jednostki:

·         Biogennych- wywodzą się z właściwości bioanatomicznych organizmu i są nazywane odruchami, popędami, właściwościami fizycznymi ciała, potrzebami biologicznymi

·         Psychogennych- obejmują uczucia, wzruszenia, afekty, nienawiść, zazdrość itp.

·         Socjogennych- pochodzą z wpływów społeczeństwa i kultury

Osobowość może być ujmowana z trzech punktów widzenia:

·         Filozoficzny- docieka istoty osobowości

·         Etyczny- określa ideał osobowości

·         Empiryczny- zajmuje się problematyką genezy i struktury osobowości

Według Hipokratesa wyróżniamy następujące typy osobowości:

·         Sangwinik czyli człowiek towarzyski i otwarty

·         Melancholik czyli człowiek mało aktywny i depresyjny

·         Flegmatyk czyli człowiek spokojny i wyciszony

·         Choleryk czyli człowiek nadpobudliwy i mało konsekwentny

Według Hollanda wyróżnia się typy osobowości:

·         Badawczy- człowiek docieka, bada, sprawdza, poszukuje prawdy,

·         Realistyczny- człowiek realnie ocenia rzeczywistość,

·         Artystyczny- człowiek zajmuje się muzyką, sztuką, literaturą, ciągle tworzy,

·         Społeczny- człowiek niesie pomoc innym ludziom,

·         Przedsiębiorczy- człowiek lubi pracę z innymi ludźmi, jest typem władczym lubi kierować ludźmi,

·         Konwencjonalny- człowiek nie lubi nowych wyzwań .

Według Marksa wiedza istnieje w świadomości wykształconego człowieka jako efekt społecznej akumulacji wiedzy, jest siłą materialnie twórczą, zdolną do uprzedmiotowiania się. Jej zdobywanie stanowi jedną z wyższych czynności, które wymagają czasu wolnego.

Stanisław Ossowski mówi o  poliformicznej koncepcji osobowości czyli osobowość jednostki składa się z wielości dyspozycji psychicznych, które samodzielnie bądź skupione w systemach wpływają na zachowania jednostki. Niektóre z nich czasem ulegają dominacji lub recesji, stąd ogromna zmienność postaw jednostki.

Elementy osobowości społecznej :

·         Kulturowy ideał osobowości  (zespół cech mówiących jaki ideał wychowania należy propagować w danym czasie, aby młodą jednostkę wychować)

·         Rola społeczna (względnie stały i wewnętrznie spójny system zachowań będących reakcjami na zachowanie innych ludzi)

·         Jaźń subiektywna (jednostka może być sama dla siebie obiektem, w niektórych założeniach utożsamiana jest z pojęciem ego)

·         Jaźń odzwierciedlona (zespół wyobrażeń jakie każdy z nas posiada w sobie na podstawie tego co naszym zdaniem sądzą o nas inni ludzie)

SOCJALIZACJA- to proces oddziaływania życia społecznego i kultury na osobowość jednostki. Na socjalizacje składają się procesy:

·         Internalizacji (nabywania) wartości i norm przez jednostkę

·         Uczenia się

·         Tworzenia wzorów zachowań (w tym ról społecznych)

Procesy socjalizacji  zachodzą w drodze spontanicznego naśladownictwa, identyfikacji, wychowania lub świadomych decyzji, a dokonują się dzięki interakcjom z innymi ludźmi pod warunkiem, że komunikacja odbywa się za pomocą znaków i języka.

Proces socjalizacji przebiega w dwóch fazach:

·         Socjalizacja pierwotna- obejmuje okres dzieciństwa; pod wpływem interakcji ze swymi opiekunami i innymi kręgami osób, dziecko w drodze naśladownictwa, identyfikacji i przyjmowania ról innych ludzi uczy się wzorów zachowań, wartościowania i oceniania.

·         Socjalizacja wtórna- dokonuje się w wieku dorosłym przez samą jednostkę pod wpływem tzw. uogólnionego  innego (zorganizowana wspólnota lub grupa społeczna, która daje jednostce jedność osobowości), odbywa się ona w drodze interakcji i polega na uczeniu się ról rodzinnych, zawodowych pełnionych w grupach i instytucjach.

                     „Kultura jest to względnie zintegrowana całość obejmująca zachowania ludzi

przebiegające według wspólnych dla zbiorowości społecznej wzorów

wykształconych i przyswajanych w toku interakcji oraz

zawierająca wytwory takich zachowań”

Antonina Kłoskowska

Herder  twierdzi, że pojawienie się kultury ujmuje jako etap ewolucyjnego procesu bytu związanego z powstaniem gatunku ludzkiego.

Szerokie i ważne z socjologicznego punktu widzenia rozważania Herdera o kulturze można podsumować i zsyntezować w następujący sposób:

Kultura stanowi uniwersalną gatunkową właściwość ludzką. Do jej osiągnięcia zbliżają się już najbliższe człowiekowi gatunki zwierzęce, ale dopiero czysto ludzkie cechy biologiczne, polegające na plastyczności instynktów, na swoistych cechach anatomicznych i fizjologicznych tworzą wystarczającą podstawę kultury.

Kultura rozpatrywana w genetycznym aspekcie realizuje się na drodze tradycji czyli przekazywania dorobku między jednostkami i pokoleniami. Kultura stanowi swoiście ludzki aparat przystosowania do środowiska, dzięki któremu człowiek góruje nad otaczającym go światem zwierzęcym, a przystosowanie to realizuje się w walce, ciągłym sporze przeciwstawnych interesów i samozachowawczych dążeń gatunków.

Wielką rolę w całości kultury odgrywa język „sztuka wyrażania idei za pomocą dźwięków i oznaczenia postaci za pomocą głosów i umiejętności opanowania świata słowem płynącym z ust”. Od umiejętności językowej zaczął się rozum człowieka „Boska sztuka idei, matka wszystkich sztuk”. Ewolucjonistyczne postawy koncepcji kultury Herdera wymagały uznania uniwersalności tego zjawiska w obrębie gatunku ludzkiego. Stanowisko Herdera nie jest naturalistyczne ale historycystyczne. Różnica między ludami oświeconymi a nieoświeconymi, kulturalnymi a niekulturalnymi  nie stanowi dla niego różnicy istoty, ale różnicę stopnia. W ten sposób Heder zdołał pogodzić opisowy, niewartościujący charakter pojęcia kultury jako narzędzia naukowego poznania humanistycznych zjawisk z oceną historycznie zmiennych i różnorodnych postaci kultury przejawiających się w dziejach ludzkości.

W słowniku niemieckim Johanna Adelunga kultura określana jest jako wysubtelnienie i udoskonalenie moralnych i umysłowych władz człowieka. Zaś w słowniku Akademii Francuskiej termin ten odnoszony jest do zbiegów ludzkich w dziedzinie umysłowej i artystycznej. Lelewel w swym „Wykładzie dziejów powszechnych” formułuje opinię ważką dla interpretacji sensu tego pojęcia pisząc „O kulturze wiadomości powinny być historii istotą”. Historia kultury jako dział historii opowiadającej ma obejmować według Lelewela dzieje religii, moralności, obyczajów organizacj społecznych, pracy fizycznej i umysłowej, nauki i sztuki. Zwrócenie uwagi wymaga szeroki zakres opisowy nie wartościujący charakter tego pojęcia kultury, które zarazem- podobnie jak ujęcie Herdera- nie wyklucza hierarchii stadiów rozwoju lecz nawet postuluje badanie procesu doskonalenia uznanego za cechę kultury realizującą się w jej dziejach.

Często cytowaną definicją kultury wywodzącą się z tego źródła stanowi określenie Edwarda Tylora sformułowanie w jego dziele „Primitive Culture” z 1871r „kultura lub cywilizacja jest to złożona całość obejmująca wiedzę, wierzenia, sztukę, prawo, moralność, obyczaje i wszystkie inne zdolności i nawyki nabyte przez człowieka jako członka społeczeństwa ”.

              Kroeber i Kluckhohn na podstawie analizy ponad stu antropologicznych definicji kultury dokonali ich typologii wyróżniając sześć ogólnych typów:

·         Definicje historyczne- kładące nacisk na dziedziczenie, tradycję jako mechanizm kultury i określające ją jako dorobek.

·         Definicje wyliczające- sprowadza się do wyliczenia jej części składowych.

·         Definicje normatywne- podkreślają podporządkowanie zachowań człowieka

·         Definicje psychologiczne- uwypuklające psychiczne mechanizmy kształtowania kultury, rolę procesu uczenia się i funkcje przystosowawcze (temu typowi odpowiada efekt Herdera)

·         Definicje strukturalistyczne (strukturalne)- kładące nacisk na całościowy charakter każdej kultury na zespolenie jej elementów przybierające charakter systemów, ich pojęcie wiąże się z przejściem od analizy kultury do charakterystyki kultur poszczególnych społeczeństw.

·         Definicje genetyczne- akcentują społeczne źródła kultury, ujmowanej jako produkt społecznego współżycia i stworzenia przez nie część środowiska.

Przytoczone typy definicji wskazują, że należy je traktować jedynie jako typy idealne, pozwalające uporządkować ogromną masę literatury poświęconej kulturze. Nie przyjmuje się jednak tych typów za podstawową klasyfikację, gdyż definicje odpowiadające ściśle tylko jednemu typowi, spotyka się rzadko. Były by one niepełne i niezdolne oddać w sposób adekwatny złożonego charakteru zjawisk kultury.

Kulturę można również analizować na czterech płaszczyznach:

·         Na płaszczyźnie materialnej- to materialny aspekt zjawisk kulturalnych. Zjawiska kulturalne mają jakiś wymiar tak jak np. płótno, farby, instrument muzyczny.

·         Płaszczyzna behawioralna- zjawiska kulturowe są nierozerwalne, połączone z zachowaniami motorycznymi. Są nimi wszystkie czynności związane z tworzeniem .

·         Płaszczyzna psychologiczna- wartościowanie, ocenianie postawy wobec różnych obiektów kultury to nadawanie przez człowieka przedmiotom materialnym i zachowaniom znaczenia.

·         Płaszczyzna aksjonormatywna- normy i wartości. Niektórzy autorzy, normy i wartości interpretują w kategoriach indywidualnych przeżyć, emocji i przekonań czyli sprowadzają je do płaszczyzny psychologicznej. Dlatego wyodrębniają w kulturze płaszczyznę aksjonormatywną.

Istotne dla wspólnego dobra jest wspieranie jednostek:

ponieważ tylko jednostka może wytworzyć nowe idee, które niezbędne są

społeczeństwu dla jego ciągłego rozwoju, a także, w istocie, dla uniknięcia

wyjałowienia i stagnacji.

Albert Einstein

Społeczeństwo to podstawowe pojęcie socjologiczne, jednakże  niejednoznacznie definiowane. Terminem tym ujmuje się tradycyjnie dużą zbiorowość społeczną, zamieszkujące dane terytorium, posiadające wspólna kulturę, wspólną tożsamość oraz sieć wzajemnych stosunków społecznych. Społeczeństwo ponadto posiada własne instytucje pozwalające mu na funkcjonowanie oraz formę organizacyjną w postaci państwa, plemienia czy narodu. Termin ten jednak w mowie potocznej często stosuje się dość swobodnie określając różne kategorie czy warstwy społeczne . Uważa się go też na określenie całej żyjącej ludzkości, wówczas używa się określenia społeczeństwo globalne. Społeczeństwo to historycznie ukształtowana zbiorowość, jej instytucje wzajemnie zależne od siebie, zintegrowane, posiadające określone, wspólne, obiektywne warunki bytu i wspólny kompleks kulturowy.

W socjologii Comte’a społeczeństwo oznaczało zbiór ludzi, ludzkość złożona z minionych, aktualnie żyjących i przyszłych pokoleń. Teoria Comte’a zajmowała się prawami rozwoju i struktury form działania społeczeństwa niż samą jego substancją, która w dosłownym znaczeniu miałaby być pojęta jako substrat- czyli inaczej wyjściowy element biologiczny społecznych faktów.

              W niedługim czasie obok substancjalnej czyli wyjściowej koncepcji społeczeństw pojawiło się pojęcie społeczeństwa jako rezultatu ludzkich działań. W 1846r. Marks pisał w swoim liście do Annienkowa „Co to jest społeczeństwo niezależne  od jego formy? Produkt wzajemnej działalności ludzi.” To stwierdzenie jasno sformułowane w marginesowym tekście znajduje wyraz w głównych elementach teorii Marksa w podstawowej dla niej kategorii stosunków produkcyjnych, w rozumieniu sytuacji jako obcowania ludzi , w ujęciu osobowości jako całokształtu stosunków społecznych.

              Inny socjolog Stefan Czarnowski ujmuje społeczeństwo w sposób substancjalny, kładzie nacisk na demograficzny substrat ujmując grupę i zbiorowość jako zespół ludzi. Czarnowski formułował zasadę realizmu socjologicznego. W wielu swoich dziełach wiąże pojęcie społeczeństwa z jego ludzkim substratem.

Podsumowując te wszystkie teorie socjologiczne można powiedzieć, że termin- społeczeństwo paradoksalnie nie ma w naukach wyraźnego sensu teoretycznego. Określa wszystkie formy życia społecznego, które przeciwstawione są kategoriami jednostki.  Z jednej strony, mamy bowiem społeczeństwo, populację, grupę społeczną, system społeczny, zintegrowaną całość. Z drugiej strony jednostkę, która jest członkiem tej grupy, zajmuje pozycję w systemie społecznym jest ulokowana w strukturze społecznej w społeczeństwie. Społeczeństwo jest podzielone na warstwy społeczne, klasy, grupy. Społeczeństwo to mówiąc inaczej hierarchia społeczna- hierarchia pozycji, związanych z nimi relacji oraz szans życiowych. Społeczeństwo to także system podziału pracy- skomplikowana struktura zawodowa, rynek zasobów, siły roboczej, podziału funkcji i ról.

Społeczeństwo to wreszcie złożony agregat demograficzny, związany z podstawową funkcją reprodukcji biologicznej.

Podział społeczeństwa na dwie grupy według płci ma daleko idące konsekwencje dla dynamiki życia indywidualnego.

Słowem społeczeństwo jawi się doświadczeniem jednostki jako hierarchia, funkcjonalnie zintegrowana  całość, reprodukująca się populacja.

Literatura:

1.       J. Szczepański- „Elementarne pojęcia socjologii” str. 104-158 (Socjologiczna koncepcja człowieka i osobowości)

2.       J. Szczepański „Elementarne pojęcia socjologii” str. 69-104

...