Kokoszka Ryszard - Umieranie i śmierć Jana Pawła II znakiem dla współczesnego świata.pdf - K - Biblioteki_Cyfrowe

9(2006)

KS. RYSZARD KOKOSZKA

UMIERANIE I ŚMIERĆ JANA PAWŁA II

ZNAKIEM DLA WSPÓŁCZESNEGO ŚWIATA

Umieranie i śmierć mają swoje podstawy biologiczne wpisane w pro-

gram rozwojowy każdego organizmu, zmierzającego nieuchronnie do sta-

rzenia się, umierania i śmierci. Stanowią one także elementarny wymiar

ludzkiej egzystencji 1 . Śmiertelny jest też i musi umrzeć każdy człowiek,

bowiem śmierć jest zjawiskiem nieuchronnym i nie można jej uniknąć ani

przezwyciężyć. Jest to wydarzenie, które trudno pojąć. Na ogół poprze-

dza je cierpienie i choroba 2 .

Umieranie i śmierć we współczesnym świecie

Wobec dramatu umierania i śmierci człowiek zadaje sobie pytanie

o sens swojego istnienia w świecie. Literatura antyczna i nowożytna, fi-

lozofia i socjologia, etyka i moralność, sztuka i poezja starają się zgłębić

ten podstawowy problem. Jednak dawane przez nie odpowiedzi bywają

niejasne, sprzeczne lub wręcz rozpaczliwe. Każdy człowiek dąży do ma-

terialnego dobrobytu, czyniąc to czasem z przesadą, ale zawsze nadcho-

dzi moment, w którym musi przekroczyć granicę umierania i śmierci. Do-

świadcza wówczas niepewności, samotności, niepokoju i rozterki 3 .

Umieranie i śmierć pozwalają dostrzec wielość i złożoność postaw,

które w ciągu wieków charakteryzują się ewolucją określaną najogólniej

jako proces „od śmierci oswojonej do śmierci zdziczałej” 4 .

Żyjemy w kulturze, która usuwa cierpienie i śmierć poza horyzont

naszej uwagi. Ideałem tej kultury jest zdrowie, tężyzna fizyczna, życie bez

problemów i cierpienia. W świecie diet i gimnastyki cierpienie pojawia

się jako wypadek przy pracy, nieudane znieczulenie, a śmierć to patolo-

gia, którą trzeba usunąć 5 . Słusznie podkreśla się wartość zdrowia, podej-

mując w tym celu liczne działania zmierzające do jego ochrony. Nieste-

ty, prowadzi to często do swoistego kultu ciała i hedonistycznej pogoni

za sprawnością fizyczną. Tym samym życie traktuje się jako zwykłe do-

213

bro konsumpcyjne, tworząc nowe formy dyskryminacji osób niepełno-

sprawnych, starych, nieuleczalnie chorych.

Stosunek współczesnego świata do umierania i śmierci stanowi jedną

z nabrzmiałych ran. Śmierć całkowicie została usunięta z przestrzeni spo-

łecznej, a nawet ludzkiej mentalności. W wielkich metropoliach świata

odnosi się wrażenie, że człowiek nie umiera. Agonia człowieka stała się

dla dzisiejszych społeczeństw jednym z największych tabu, zaś zmaganie

się umierających z ostatnim aktem ich życia zostało uznane za rzecz nie

tyle intymną, co niemal wstydliwą, za coś, co odziera człowieka z jego

godności i sprawia, że otoczenie nie chce być tego świadkiem, a jedyną

rzeczą, która pozostaje, to życzenie jak najszybszego zgonu 6 .

W pewnych społeczeństwach kultywuje się normę moralną, która wska-

zuje ludziom sędziwym, kalekim, schorowanym, tudzież znajdującym się

w trudnych warunkach, aby oddalili się i zakończyli swoje życie w ukryciu.

Społeczeństwa, w których nie ma miejsca dla umierających, dla wido-

ku ludzkich zwłok, przy których można dokonać obrzędu pożegnania dro-

gich zmarłych oraz okazania im szacunku i miłości, stają się społeczeństwa-

mi żyjącymi w zakłamaniu, gdyż do całej prawdy o człowieku należy prawda

o jego nieuchronnej śmierci, poprzedzonej zazwyczaj trudnym egzaminem,

jakim jest umieranie. Źródłem tych sprzeczności i paradoksów jest brak

harmonijnego powiązania między logiką dobrobytu i postępu techniczne-

go a logiką wartości etycznych opartych na godności człowieka 7 .

Pod wpływem pewnych idei szerzonych przez środki masowego prze-

kazu, opinia publiczna staje się skłonna tolerować lub wręcz usprawiedli-

wiać postawy etyczne wyraźnie sprzeczne z godnością osoby. Wystarczy tu

choćby wspomnieć o zabiegach przerywania ciąży, o eutanazji noworod-

ków, o samobójstwie, o eutanazji nieuleczalnie chorych i o wielu niepo-

kojących zabiegach w dziedzinie genetyki. W szczególnie dramatycznych

i wstrząsających przypadkach nawet ludzie wierzący mogą się poczuć za-

gubieni, jeśli zabraknie im solidnych i przekonujących punktów odniesienia.

Ważne jest zatem, by kształtować sumienia według nauki chrześcijańskiej 8 .

Nauczanie Jana Pawła II o umieraniu i śmierci

Wobec nieuchronności umierania i śmierci, papież Jan Paweł II głosił

niezmienną naukę Kościoła, opartą na zbawczym orędziu Chrystusa, że

życie ludzkie jest darem Stwórcy, a jego celem jest służba braciom, któ-

rym zgodnie z obecnym planem zbawienia może zawsze okazać się ono

użyteczne. Dlatego nigdy nie wolno naruszać życia, i to od początku aż do

naturalnej śmierci. Przeciwnie, trzeba je przyjąć, szanować i wspierać wszel-

214

kimi środkami oraz bronić przed każdym zagrożeniem. Ojciec Święty Jan

Paweł II w encyklice Evangelium vitae przypomina stwierdzenie Kongre-

gacji Nauki Wiary zawarte w „Deklaracji o eutanazji” z 5 maja 1980 r.

(n. 2): „Nic i nikt nie może dać prawa do zabicia niewinnej istoty ludzkiej

czy to jest embrion, czy płód, dziecko czy dorosły, człowiek stary, nieuleczal-

nie chory, czy umierający. Ponadto nikt nie może się domagać, aby popeł-

niono ten akt zabójstwa wobec niego samego lub wobec innej osoby powie-

rzonej jego pieczy, nie może też bezpośrednio ani pośrednio wyrazić na to

zgody. Żadna władza nie ma prawa do tego zmuszać ani na to przyzwalać” 9 .

Tylko Bóg może powiedzieć: „Ja zabijam i ja sam ożywiam” (Pwt 32,

39). Życie i śmierć są w ręku Boga, w Jego mocy. To Pan daje śmierć i życie

(1Sm 2, 6), stąd żaden człowiek nie może samowolnie decydować o tym,

czy ma żyć, czy umrzeć. Jednak życie cielesne w swojej ziemskiej kondycji

nie stanowi wartości absolutnej dla wierzącego, bowiem może on być we-

zwany do porzucenia go dla wyższego dobra. Przykładem jest osoba Jezu-

sa Chrystusa, który dobrowolnie składa życie w ofierze Ojcu za swoich

przyjaciół. Takim przykładem może być także cała rzesza świętych 10 .

Człowiek nie tylko ma prawo do dobrego, godnego życia, ale i do do-

brej, godnej śmierci. Te prawa nie są prawami przyrodzonymi i nie są

spełniane mocą jakiegoś ontologicznego automatyzmu. Wręcz przeciw-

nie, mają charakter uprawnień, których przestrzeganie, tak przez przy-

rodę jak i przez współżyjących, musi być wywalczone i zabezpieczone 11 .

Jan Paweł II mówiąc o śmierci, stwierdza, że śmierć należy do ludz-

kiej kondycji i jest momentem kończącym doczesną fazę ludzkiego życia 12 .

Jest przejściem ku ostatecznemu spotkaniu z Bogiem 13 . W rozumieniu

chrześcijańskim śmierć oznacza przejście od światłości stworzonej do

niestworzonej, od życia doczesnego do życia wiecznego 14 . W tym przej-

ściu śmierć nie odbiera nam człowieczeństwa, aby uczynić nas „prochem

ziemi”. Śmierć oddaje nas Bogu w Jezusie Chrystusie 15 .

W samej śmierci dokonuje się to, co poprzez całe życie dokonywało

się w sakramentach. Sama śmierć ma zatem charakter sakramentalny, ale

to już nie znak będący obrazem rzeczywistości, lecz sama rzeczywistość

ducha. W śmierci spotyka się Chrystusa bardziej, niż w jakikolwiek spo-

sób do tej pory 16 . Śmierć, pokonana mocą Chrystusa zmartwychwstałe-

go, prowadzi do dalszego istnienia i życia, odnoszącego się do całości

ludzkiej natury oraz dalszego istnienia elementu duchowego, obdarzo-

nego świadomością i wolą w taki sposób, że ludzkie „ ja” trwa nadal. To

ludzkie „ ja” zachowuje świadomość, wolę i pamięć, co warunkuje toż-

samość osoby, jak podkreśla Kongregacja Nauki Wiary w dokumencie

215

pt. „List w sprawie niektórych zagadnień związanych z eschatologią” za-

twierdzonym przez Ojca Świętego Jana Pawła II 17 . Zatem umieranie dla

chrześcijanina nie jest procesem niszczącym, ponieważ Bóg niczego nie

unicestwia, a śmierć jest raczej nowym początkiem, a nie kresem, dlate-

go powinna być dla chrześcijanina bezwarunkowym zaufaniem Bogu. To

wiara chrześcijańska, jeśli została pojęta i przyjęta w całym swym bogac-

twie, staje się dla człowieka wierzącego źródłem wewnętrznego pokoju.

W nauczaniu Jana Pawła II ludzkie życie, rozpatrywane w świetle Ewan-

gelii, otrzymuje nowy nadprzyrodzony wymiar. To, co wydawało się pozba-

wione znaczenia, nabiera sensu i wartości 18 . Dzieje się tak, gdy chrześcija-

nin umiera w sposób godny swojej wiary, to znaczy w Chrystusie i z Chry-

stusem. A zatem odczytuje bolesne zjawisko śmierci w świetle nauki Syna

Bożego jako odejście do domu Ojca, w którym Jezus przez swoją śmierć

przygotował mu miejsce. Wierzy, że mimo rozkładu ciała śmierć jest począt-

kiem życia i obfitego plonu. Przygotowuje się na ten decydujący moment,

przyjmując święte znaki paschalnego przejścia: sakrament pokuty, który go

jedna z Ojcem i z całym stworzeniem; święty wiatyk, który jest chlebem życia

i lekiem nieśmiertelności; namaszczenie chorych, które dodaje ciału i duszy

energii do ostatniej walki. Umrzeć w Chrystusie to znaczy umrzeć tak jak

Chrystus, z modlitwą na ustach, z przebaczeniem w sercu, z Najświętszą

Panną u boku. Ona jako Matka stała pod krzyżem Syna i jako Matka stoi

przy swoich umierających dzieciach. Ona, która przez ofiarę swojego serca

współdziałała w ich zrodzeniu do łaski 19 , pomaga im swoją matczyną tro-

skliwą obecnością, aby przez śmierć narodzili się do życia w chwale.

Śmierć jest dla chrześcijanina udziałem w „sztuce” umierania Jezusa.

Dzięki łączeniu swoich cierpień oraz śmierci z cierpieniami i śmiercią Chry-

stusa agonia i śmierć stają się zbawczą siłą dla cierpiącego człowieka. Śmierć

jest niezwykłą tajemnicą, wydarzeniem, które należy otoczyć miłością i sza-

cunkiem, ponieważ życie ludzkie jest święte i nienaruszalne w każdej swej

fazie i kondycji, jest ono dobrem niepodzielnym. Dlatego należy zatroszczyć

się o całe życie, i to o życie wszystkich. Ludziom chorym i umierającym nie

może zabraknąć miłości rodziny, opieki lekarzy, wsparcia przyjaciół, jak

również wiary w Boga i nadziei na życie wieczne. Chodzi tu o prawo do

umierania po ludzku i godnie, co wynika z faktu bycia osobą.

Postawa Ojca Świętego Jana Pawła II wobec umierania i śmierci

Słowa testamentu pozostawionego przez Jana Pawła II objawiają nam

postać Papieża, który miał świadomość ogromnego daru Boga, jakim jest

życie, i odpowiedzialności za nie wobec Stwórcy 20 . Czuł się pielgrzymem

216

do domu Ojca i tęsknił do momentu, w którym ujrzy Boga „twarzą

w twarz”. Zdawał sobie sprawę z tego, że kiedyś umrze. Nie dociekał, kie-

dy i jak. Zdawał się ufnie na wolę Bożą, wiedząc, że Bóg poprowadzi go

przez życie tak, jak chce. Na początku testamentu pisał: „«Czuwajcie, bo

nie wiecie, kiedy Pan wasz przybędzie» (por. Mt 24, 42). Te słowa przy-

pominają mi – pisał Papież – ostateczne wezwanie, które nastąpi wów-

czas, kiedy Pan zechce. Pragnę za Nim podążyć i pragnę, aby wszystko,

co składa się na moje ziemskie życie przygotowało mnie do tej chwili” 21 .

Ojciec Święty pozwala Jezusowi ogarnąć się aż po ostatnie swe

tchnienie i agonię. Uważa, że skoro został powołany, by być Papieżem,

to powinien umrzeć jak Papież: w ciele zespolonym bytowo przez swą we-

wnętrzną przynależność z Chrystusem. Ta jedność życia i wiary, jedność

prosta, bez żadnej emfazy, jedność misji doprowadzonej do końca mimo

wielu doświadczeń i przeszkód została ostatecznie przypieczętowana,

kiedy miażdżenie schorowanego ciała kończyło się świadectwem mocy.

W tym ogromnym doświadczeniu cierpiący, chory Papież mógł się mo-

dlić słowami św. Pawła: „Razem z Chrystusem zostałem przybity do krzy-

ża. Teraz zaś już nie ja żyję, lecz żyje we mnie Chrystus” 22 .

Ojciec Święty modlił się, będąc przybity do krzyża cierpień i bólu,

które przez kilka dni, co jakiś czas, powracały z wielkim nasileniem.

W dniu 31 marca 2005 r., zaraz po godzinie 11, kiedy udał się do kapli-

cy, by odprawić mszę, zaczęły nim targać gwałtowne dreszcze, a zaraz po tym

temperatura ciała podwyższyła się do 39,6°C. Do tego dołączył się poważny

wstrząs septyczny i zapaść krążeniowa. Natychmiast wykonano zabiegi te-

rapeutyczne. Msza została odprawiona w późniejszych godzinach popołu-

dniowych już przy łóżku Papieża. Ojciec Święty koncelebrował z przymknię-

tymi oczami. Jednak w momencie konsekracji dwukrotnie uniósł prawą rękę

nad chlebem i winem. Kardynał Leopoli dei Latini udzielił mu sakramentu

chorych. O godzinie 19.17 Papież przyjął Komunię, potem wyraził pragnie-

nie odprawienia „eucharystycznej godziny”, medytacji i modlitwy.

W piątek 1 kwietnia 2005 r. o 6 rano Papież w pełni świadomy konce-

lebrował mszę. Około godziny 7.15 słuchał czytania stacji Drogi krzyżowej,

czyniąc przy każdej znak krzyża. Następnie chciał słuchać czytania tercji

z liturgii godzin i kilku urywków z Pisma Świętego. Sytuacja była jednak

już bardzo poważna. Wystąpiło alarmujące obniżenie biologicznych i życio-

wych parametrów. Mimo to Ojciec Święty, bardzo cierpiący, dołączał się

do stałej modlitwy towarzyszących mu osób i wyraźnie brał w niej udział.

Dnia 2 kwietnia 2005 r. o godzinie 7.30 w obecności Ojca Świętego

została odprawiona msza, w czasie której zaczął on zdradzać pierwsze

217

Kokoszka Ryszard - Umieranie i śmierć Jana Pawła II znakiem dla współczesnego świata.pdf

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika: