ROZWÓJ PSYCHICZNY CZŁOWIEKA

ISTOTA ROZWOJU

-          istotą rozwoju są zmiany

-          psychologia rozwojowa zajmuje się ontogenezą od chwili poczęcia aż do śmierci, rejestruje zmiany, docieka przyczyn, źródeł

-          psychologia rozwoju bada i postęp i regres

RODZAJE ZMIAN ROZWOJOWYCH

Zmiany rozwojowe:

-          ilościowe

o       np. wtedy, gdy coraz bardziej wzrasta dana cech (np. masa ciała, poszerzenie słownika, pamięć)

-          jakościowe

o       f-cja przekształca się zasadniczo np. przejście od gaworzenia do gruchania, od pamięci mimowolnej do dowolnej

Zmiany rozwojowe:

-          zmiany wielkości

o       odpowiednik zmian ilościowych

-          zmiany proporcji

o       zmiana wzajemnych stosunków części w obrębie całości, (np. proporcja ciała, proporcje między 3 formami działalności: zabawa, nauka, praca)

-          zanikanie dawnych właściwości

o       np. wypadanie zębów mlecznych, zanikanie raczkowania jako formy przemieszczania, zanikają niektóre odruchy bezwarunkowe, zanikanie gaworzenia

-          nabywanie nowych właściwości

Zmiany rozwojowe (podział pod wzg. Powszechności):

-          zmiany uniwersalne

o       takie, które występują powszechnie na całym świecie i w całej historii, są uwarunkowane dojrzewaniem biologicznym i uniwersalnymi doświadczeniami społecznymi

-          zmiany wspólne

o       są wynikiem pewnych charakterystycznych doświadczeń grupy ludzi o podobnych doświadczeniach żyjących w tym samym czasie i miejscu

o       kohorta- grupa osób żyjąca w tym samym czasie i miejscu

-          zmiany indywidualne

o       wywołane czynnikami, które działają tylko na indywidualna jednostkę

CZYNNIKI ROZWOJU

Dlaczego człowiek się rozwija, co powoduje zmiany- teoria 4 czynników:

1.      genetyczne uwarunkowania rozwoju

2.      środowiskowe (ekologiczne) uwarunkowania rozwoju

3.      nauczanie i wychowanie –wyznaczniki rozwoju (czynniki przyczynowe)

4.      aktywność własna - wyznaczniki rozwoju (czynniki przyczynowe

ROLA DOJRZEWANIA I UCZENIA SIĘ

Dojrzewanie – te aspekty rozwoju, które są niezależne od doświadczenia indywidualnego

Cechy filogenetyczne – gatunkowe

Uczenie się – proces prowadzący do zmian w zachowaniu na podłożu indywidualnego doświadczenia

Okres sensytywny – największa podatność na bodźce danego rodzaju

PERIODYZACJA

Periodyzacja – podział życia człowieka na okresy

2 stanowiska:

-          I               że periodyzacja ma znaczenie porządkujące, podkreśla ciągłość rozwoju a dzielimy żeby było łatwiej opisywać, granice podziału nie są ustalone przypadkowo, ten pogląd jest bardziej powszechny

-          II               rozwój ma charakter stadialny

o       stadium prenatalne – od poczęcia do rozwiązania ( 9 m-cy)

o       wczesne dzieciństwo – od narodzin do 3 lat

§         wiek niemowlęcy – 1 rok życia

§         wiek poniemowlęcy – 2 i 3 rok życia

o       średnie dzieciństwo (wiek przedszkolny) – 4-6 lat

o       późne dzieciństwo (wiek szkolny) – 7-10/12 lat

o       adolescencja – 12-22 lata

·         a. Wczesna – 12-17 lat

·         a. Późna – 17-22 lata

§         wiek dorastania – 10/12-18 lat

o       wiek młodzieńczy – 19-15 lat

o       wczesna dorosłość

o       średnia dorosłość

o       późna dorosłość (okres starzenia się)

ROZWÓJ W OKRESIE PRENATALNYM

ROZWÓJ UKŁADU NERWOWEGO

I trymestr

-          1-szy trymestr to okres kształtowania się układu nerwowego i osiągnięcia przez niego kontroli nad mięśniami oraz współdziałania w funkcjonowaniu zmysły dotyku

-          tempo rozwoju neuronów jest b. szybkie – kilka tys. Nowych przybywa, co min w 2. i co sek. W 3. miesiącu

1-szy miesiąc:

-          od 13 dnia od poczęcia zawiązki ukł. Nerwowego

-          od 19. dn. Powstaje cewa (rynienka) nerwowa złożona z neuroblastów (pierwotnych neuronów), dwa dni później zamyka się

-          z cewy rozwinie się rdzeń kręgowy i nerwy obwodowe

-          ok. 21. dn. Powstają pierwsze komórki ośrodkowego ukł. Nerwowego 3 pierwotne pęcherzyki mózgowe (tyło-, śród- i przodomózgowie)

-          4 tydz. Skurcze serca, które można uznać za pierwsze jego ruchy, są one dowodem na wykształcenie się ukł nerwowego

-          pierwsze spontaniczne ruchy są wynikiem samo generujących się impulsów nerwowych, których źródłem jest rdzeń kręgowy

2-gi miesiąc:

-          powstaje 5 pęcherzyków mózgowych i rozpoczyna się różnicowanie komórek nerwowych kory mózgowej

-          w środkowej części mózgu tworzy się przysadka

-          w 6 tyg. a dokładnie 41.dn pierwsze odruchy nerwowe, co świadczy o współdziałaniu ukł nerwowego i mięśniowego

-          pojawienie się spontanicznych ruchów wygięcia grzbietu i karku oraz podnoszenie się i opadanie

-          7 tydz półkule mózgowe zaczynają wypełniać górną część czaszki

-          43. dn. pierwsze oznaki fal mózgowych

-          pączkujące rączki i nóżki wykonują marionetkowe ruchy

-          intensywny rozwój oka, zwłaszcza kom. Nerwowe siatkówki-ośrodek wzroku

-          w połowie 7 tyg. Okolica warg staje się wrażliwa na dotyk, lekkie jej podrażnienie powoduje reakcję całego ciała w postaci zwrotów tułowia

-          8. tydz. Silny rozwój pęcherzyków mózgowych, zaczyna się unerwianie tworzącego się ucha wewnętrznego

3-ci miesiąc:

-          9 tydz cewa nerwowa wypełnia się kom. Nerwowymi

-          doskonali się zmysł dotyku (np. powieka pod wpływem dotknięcia zaciska się a dłoń zwija się w piąstkę)

-          neurony w rdzeniu kręgowym zaczynają rozsyłać sygnały nerwowe do poszczególnych kończyn-mogą one dzięki temu poruszać się niezależnie od siebie

-          gruczoł przysadkowy wydziela hormon gonadotropinę

-          tworzy się nerw węchowy

-          10 tydz części mózgowe są już ukształtowane

-          doskonali się wrażliwość na dotyk (lekkie dotknięcie czoła powoduje obrót głowy)

-          dziecko wykonuje w macicy wiele ruchów (np. ziewanie, przeciąganie się)

-          11 tydz. Zwiększa się powierzchnia ciała wrażliwa na dotyk, górna cz. ciała oraz klatka stają się wrażliwe, ale nadal w odpowiedzi na dotyk powstaje reakcja uogólniona

-          w połowie 11 tyg. w zamknięciu dłoni zaczyna brać udział kciuk

-          tworzą się podstawowe receptory powonieniowe

-          12 tydz. Przysadka mózgowa zaczyna wydzielać hormony

-          kształtuje się nerw łączący gałkę oczna z potylica

-          dziecko zaczyna połykać wody płodowe

-          pierwsze nieregularne ruchy klatki piersiowej, ruchy nabierania i wypierania wód płodowych oraz ssania

-          środkowe i boczne, a potem i dolne partie ciała stają się wrażliwe na dotyk

-          zapis EEG wykazuje indywidualne cechy aktywności mózgu

-          fale mózgowe są jeszcze nieregularne i wolne

-          odruchy związane są raczej z unikaniem niepożądanych bodźców niż przyjęciem wobec nich czynnej postawy

-          gruczoły wytwarzają ślinę

II trymestr

-          okres osiągnięcia przez mózg pełnej liczby neuronów oraz ich intensywnego rozwoju

-          następuje mielinizacja włókien nerwowych (tworzenie się otoczki tłuszczowej wzdłuż włókien w rdzeniu kręgowym,)dzięki czemu szybszy i bardziej efektywny jest przebieg impulsów nerwowych

-           

4-ty miesiąc:

-          na palcach powstają poduszeczki dotykowe

-          serce pompuje dziennie ok. 30 l krwi, tarczyca asymiluje jod i wydziela toksynę, organizm syntezuje białka

-          mózg dynamicznie dojrzewa

-          na jego powierzchni pojawiają się bruzdy i zwoje

-          uformowany jest móżdżek

-          powstają ciągle nowe połączenia nerwowe

5-ty miesiąc

-          w mózgu uwidacznia się bruzda czołowa, ciemieniowo-potyliczna i ostrogowa oraz spoidło

-          objętość głowy wypełnia głównie jej neuronalna substancja

-          stopniowo aktywność dziecka staje się regularna i cykliczna (fazy czuwania i snu), a na jej indywidualne cechy ma wpływ odziedziczony temperament oraz tryb życia i aktywność matki

6-ty miesiąc

-          kończy się wzrost liczby komórek i zwojów nerwowych

-          pod koniec miesiąca fale mózgowe przypominają fale u noworodka

-          następuje mielinizacja mózgowia

-          gęstnieje sieć wiązań nerwowych

-          podczas snu 60 % faza marzeń sennych REM

-          mózg rozwija się i kształtuje swoje f-cje dzięki ćwiczeniu, jakim jest jego aktywność w czasie fazy REM

-          o dojrzałości ukł nerwowego świadczy tworzenie się niektórych odruchów bezwarunkowych

III trymestr

-          zwiększa się powierzchnia kory mózgowej

-          rozwój połączeń jest już na tyle zaawansowany, że w korze mózgowej zachodzi proces dyskryminacji bodźców, uczenia, zapamiętywania, nabywania nawyków i preferencji, doświadczania pierwotnych emocji

-          behawioralna aktywność dziecka jest przejawem pierwotnych form umysłu

7-my miesiąc:

-          można już rozpoznać 6 warstw kory mózgowej

-          trwa proces mielinizacja włókien nerwowych

-          przy wykonywaniu ruchów angażuje różne partie mózgu, dzięki czemu powstają nowe połączenia między komórkami nerwowymi oraz wzorce pamięciowe ruchów

przełom 7-ego i 8-ego miesiąca:

-          obok aktywności ruchowej pojawia się intensywna bioelektryczna aktywność kory mózgowej

-          ukł nerwowy coraz sprawniej koordynuje ruchy ciała, prace wszystkich narządów i zawiaduje czynnościami, myśleniem i uczuciami

-          mózg szczególnie ćwiczy funkcje oraz integruje informacje w czasie fazy snu REM

-          zmysł równowagi dojrzewa

-          półkula lewa odpowiedzialna za prawą stronę ciała i mowę jest zwykle w okresie płodowym lepiej ukrwiona (a tym samym lepiej odżywiona i dotleniona)

-          wytwarza się gotowość lewej półkuli do przyjmowania dźwięków mowy a prawej-muzyki

9-ty miesiąc

- dziecko przestaje rosnąc na 2 tyg. przed porodem

...