1. Podaj różne definicje zdrowia jakie powstawały w XX wieku.
Potocznie zdrowie rozumie się jako stan braku choroby.
1948 r. Konstytucja Światowej Organizacji Zdrowia (WHO) ‘(…) zdrowie to całkowity dobrostan fizyczny, psychiczny i społeczny, a nie wyłącznie brak choroby lub niedomagania’
Zdrowie oznacza pełnię możliwości człowieka zarówno w fizycznym, psychicznym, jak i społecznym wymiarze jego funkcjonowania. W pierwszym ujęciu zdrowie traktowane jest jako dyspozycja, wedle której jest to: poddająca się zmianom zdolność człowieka zarówno do osiągania pełni własnych fizycznych, psychicznych i społecznych możliwości, jak i reagowania na wyzwania środowiska.
Zdrowie jest więc zasobem, ogólną zdolnością organizmu do wszechstronnego rozwoju i do stawiania czoła aktualnym wymaganiom. Drugie ujęcie określa zdrowie jako proces poszukiwania i utrzymywania równowagi w sytuacjach obciążeń, jakim nieustannie podlega organizm człowieka w otoczeniu. Zdrowie jako proces ma określoną dynamikę w czasie i zmienia się odpowiednio do zaistniałych wymagań zarówno zewnętrznych jak i wewnętrznych.
2. Podaj różne definicje Promocji Zdrowia jakie powstawały w XX wieku. Potocznie zdrowie rozumie się jako stan braku choroby. Myśląc o zdrowiu zwykle myślimy o leczeniu chorób przez lekarzy. Służba zdrowia kojarzy się zwykle z symptomami i organicznymi oznakami choroby. Kiedy myślimy o zdrowiu to tak naprawę myślimy o ludziach, który się leczą.
3. Omów kontinuum zdrowie-choroba.
Kontinuum ‘zdrowie – choroba’:
pogorszenie stanu zdrowia
przedwczesna śmierć---------------------------------------> optymalny stan zdrowia
Na jednym końcu znajduje się osoba, poważnie zagrożona przedwczesnym zgonem. Drugi koniec opisuje optymalny stan zdrowia i odporność na choroby. ‘Zdrowy’ koniec kontinuum uwzględnia także stopień, w jakim człowiek doświadcza radości i pełni życia. Nasza pozycja na tym kontinuum nie jest statyczna. Nawet najzdrowsi miewają gorsze dni. Powszechnie uważa się, że o zdrowie należy zacząć dbać w momencie jego załamania. Dopiero, gdy pojawią się kłopoty, zaczynamy szukać środków zaradczych. Umieszczenie zdrowia i choroby na kontinuum skłania do podjęcia działań, które przybliżają nas do optymalnego stanu zdrowia na każdym etapie naszego życia. Takie ujęcie zdrowia jest bliskie współczesnej idei promocji zdrowia.
4. Od czego zależy potencjał człowieka w myśl Modelu ludzkiego ekosystemu?
Z modelu tego wynika, że potencjał jakim dysponuje człowiek w zakresie sprawności fizycznej i psychicznej zależy od:
właściwości biosfery,środowiska przyrodniczego,środowiska stworzonego przez ludzi,od środowiska społeczno-ekonomicznego,od cech biologicznych człowieka,od kultury i cech społeczności, w której żyje człowiek,obowiązującego stylu życia,systemu lecznictwa,miejsca pracy,rodziny i otrzymywanego wsparcia z jej strony,oraz osobistego zachowania każdej jednostki.
5. Wymień listę problemów jakie obejmuje Promocja Zdrowia.
politykę dotyczącą żywności i żywienia,budowy mieszkań i osiedli,palenia tytoniu,picia alkoholu,nadużywania leków,a także umiejętności pokonywania codziennych trudności życiowych,czy też umiejętności współżycia w społeczeństwie.
6. . O czym mówi karta Ottawska?
‘Promocja zdrowia to proces umożliwiający każdemu człowiekowi zwiększenie oddziaływania na jego zdrowie w sensie jego poprawy i utrzymania. Dlatego zdrowie należy rozpatrywać w kategoriach zasobu, na którym człowiek opiera się w swoim codziennym życiu, a nie traktować jako cel, do którego zmierza. Zdrowie to koncepcja pozytywna kładąca nacisk zarówno na pełną sprawność fizyczną, jak i na sprawność życiową w wymiarze jednostkowym i społecznym. W związku z tym odpowiedzialność za rozwinięcie działań promocyjnych dla zdrowia spada nie tylko na służbę zdrowia lecz spoczywa ona również na tych wszystkich dziedzinach aktywności społecznej, które wywierają wpływ na zdrowy styl życia i szeroko pojmowane dobre samopoczucie wszystkich członków społeczeństwa.
7. Omów profilaktykę pierwotną.
Profilaktyka pierwotna: ma na celu redukcję prawdopodobieństwa wystąpienia choroby oraz zaburzeń zdrowotnych i pewnych odstępstw od dobrego stanu zdrowia poprzez przeciwdziałanie szkodliwym warunkom zanim będą one zdolne wywołać chorobę.
8. Omów profilaktykę wtórna
Profilaktyka wtórna: ma na celu powstrzymanie dalszego rozwoju choroby oraz zaburzeń, a także skrócenie czasu ich trwania, gdy zostaną wykryte wczesne symptomy.
9. Czym jest styl życia?
Światowa Organizacja Zdrowia przytacza najczęściej definicję Nancy Miko, która definiuje styl życia jako ‘wzory wyborów zachowań spośród alternatywnych możliwości, jakie dostępne są ludziom w zależności od ich sytuacji społeczno-ekonomicznej i łatwości z jaką są w stanie przedłożyć określone zachowanie nad inne’.
10. Jakie są podstawowe zasady zmiany zachowań?
1. Kształtowanie i zmiana zachowań zdrowotnych powinny być rezultatem swobodnego wyboru.
2. Zachowania zdrowotne powinny być powiązane z systemem wartości jednostki i pozytywnie być przez nią oceniane.
3. W realizacji dobrowolnych decyzji zdrowotnych powinna obowiązywać zasada stawiania sobie i innym realistycznych celów, gwarantujących powstanie poczucia własnej skuteczności.
4. Propozycje prozdrowotne i popularyzacja wiedzy o zdrowiu powinny być dostosowane do odbiorów i ich możliwości.
5. Treść zachowań zdrowotnych powinna być elastycznie dostosowana do odbiorców lub stanowić wynik wyboru.
6. W kształtowaniu zachowań zdrowotnych bardzo ważną rolę odgrywa wspomagające oddziaływanie grup społecznych i wsparcie profesjonalistów.
11. Według Wardle i Steptoe prowadzenie prozdrowotnego stylu życia zakłada:
-Niepalenie tytoniu,
- Ograniczone spożycie alkoholu,
- Aktywność fizyczna,
- Zdrową zbilansowaną dietę,
-Bezpieczne zachowania seksualne,
- Unikanie stresu i umiejętność jego rozładowania
- Unikanie ekspozycji na słońce,
- Stosowanie się do zasad ruchu drogowego,
- Wykonywanie okresowych badań profilaktycznych,
- Samokontrola ciała, np. piersi u kobiet.
12. Medyczne podejście do promocji zdrowia (jest to I model)
Przykładem jest model promocji zdrowia zaproponowany przez Tanahilla (1985) krytykowany za to, iż został oparty i czerpał z medycznego modelu zdrowia.
-Medyczne podejście do promocji zdrowia skupia się na interwencji medycznej mającej zapobiec określonej chorobie (choroby układu krążenia, nowotwory złośliwe itp.) lub polepszyć istniejący stan.
-Zakłada on, że ludzie podporządkowują się zaleceniom ze strony pracowników służby zdrowia dla własnych korzyści zdrowotnych.
-Nie bierze on pod uwagę rzeczywistych możliwości dokonywania świadomych wyborów rzez ludzi, szczególnie tych, których warunki życia są złe.
-Bardzo często bowiem u podstaw złego stanu zdrowia znajdują się bieda i wyrzucenia na margines społeczeństwa.
-Interwencje w postaci edukacji zdrowotnej i promocji zdrowia mogą powiększać nierówności w zdrowiu poprzez umożliwienie ludziom bogatszym i lepiej wykształconym wykorzystanie otrzymywanych informacji do poprawienia swojego życia.
13. Społeczny model zdrowia.
Odpowiedzią na medyczny model promocji zdrowia jest zaproponowany przez Adamsa społeczny model zdrowia.
· Opiera się na poglądzie mówiącym, iż społeczne i ekonomiczne czynniki mają największy wpływ na stan zdrowia ludzi.
· Jego celem jest znalezienie sposobów na zmianę uwarunkowań społecznych, które w znacznym stopniu przyczyniają się do powstawania chorób i śmierci wśród ludzi biednych.
· Aby to osiągnąć należy promować zdrowie na poziomie społeczności lokalnych realizując ich rzeczywiste potrzeby zdrowotne, zmniejszając nierówności społeczne i zdrowotne.
14. Profilaktyka I stopnia.
Ma na celu oddalenie niebezpieczeństwa wystąpienia choroby lub dolegliwości poprzez prowadzenie różnorodnych działań m. in. edukacji zdrowotnej, zmian w ustawodawstwie. Przykłady działań podejmowanych w ramach profilaktyki pierwotnej:
ü szczepienia ochronne,
ü doradztwo genetyczne dla małżeństw, u których występuje ryzyko wystąpienia u potomstwa choroby genetycznej, np. Downa,
ü w dziedzinie zdrowia psychicznego – udzielanie wsparcia osobom uważanym za podatne na popadanie w depresję,
ü do takich osób można zaliczyć ludzi:- pogrążonych w żałobie,- fizycznie upośledzonych,- starszych,- samotnych,- cierpiących na choroby przewlekłe, - nieuleczalne.
ü kontrola wagi w celu uniknięcia cukrzycy, chorobom układu krążenia, niektórych chorób nowotworowych itp.,
ü edukacja dotycząca sposobu odżywiania, aby utrzymać ciśnienie tętnicze krwi na właściwym poziomie,
ü programy ‘rzuć palenie’ w celu zapobiegania rakowi płuc i chorobom układu krążenia,
* Edukacja dotycząca niebezpieczeństw wynikających z nadmiernej ekspozycji na promieniowanie słoneczne jako czynnika ryzyka powstawania czerniaka złośliwego.
ü Działania na gruncie profilaktycznym obejmują m. in. ustawodawstwo w zakresie, np. zakazu palenia w miejscach publicznych, zapewnienie bezpieczeństwa na drogach poprzez obniżenie dopuszczalnej prędkości, zapinanie pasów bezpieczeństwa itp.
15.Profilaktyka II stopnia.
W profilaktyce II stopnia nacisk kładziemy na powstrzymywanie lub odwrócenie rozwoju choroby czy dolegliwości poprzez wczesne jej rozpoznanie i skuteczne leczenie.
· Zaliczamy tu przykładowo:
Ø programy obserwacji i regularną ocenę rozwoju dziecka,
Ø badanie w kierunku wykrycia chorób nowotworowych (raka jąder, piersi, odbytnicy, prostaty itd.),
Ø dieta narzucona od niemowlęctwa u dzieci chorych na fenyloketonurię zapewnia prawidłowy rozwój dziecka bez dalszych powikłań choroby,
Ø innym przykładem działań tego typu jest monitorowanie przypadków niedoczynności tarczycy i uzupełnianie niedoborów hormonalnych co zapobiega jej skutkom w postaci obniżonej sprawności intelektualnej.
· Oddziaływanie na rzecz słabszych grup ludności poprzez wzrost poziomu dostępności usług zdrowotnych i nadzór w tych właśnie grupach
Ø prowadzenie publicznej kampanii edukacyjnej mającej przybliżyć symptomy danej choroby i promować pozytywne nastawienie do wizyty u lekarza i jak najszybszego leczenia choroby. Kampania taka prowadzona w Szkocji na rzecz wczesnego wykrywania czerniaka złośliwego dała dobre rezultaty w postaci zgłaszalności pacjentów we wczesnej fazie choroby.
16. Profilaktyka III stopnia.
Zasadą profilaktyki trzeciorzędowej jest zapobieganie komplikacjom w momencie wystąpienia choroby, prowadzenie rehabilitacji i niedopuszczenie do nawrotu choroby.
17. Model radykalny w promocji zdrowia.
Model profilaktyczny był krytykowany za zawartość elementów modelu med. skupijając się raczej na chorobie i ochronie przed nią aniżeli na promocji dobrego stanu zdrowia.
-Podejście radykalne (Tones i Tillford 1994) próbuje rozpatrywać czynniki kształtujące zdrowie i chorobę bardziej na poziomie społecznym niż indywidualnym.- Podst. przyczyny chorób, kalectwa i śmierci leżą nie tylko w niezdrowym stylu życia jednostki i rodzin, ale także w syt. społecznych i otoczeniu w jakim ci ludzie się znajdują.- Ten model skupia się na czynnikach społecznych, ekonomicznych i politycznych, które promują niezdrowe praktyki i tworzą rzeczy/produkty groźne dla zdrowia. -Przykładem przerzucania odpowiedzialności za zdrowie tylko na jednostkę (obwinianie ofiary) jest próba przekonania ludzi do zdr. odżywiania, bez zwracania uwagi na warunki otoczenia, które promują niezdrowe odżywianie (atrakcyjność i reklama fast-food-ów) lub też nie pozwalają ludziom zdrowo się odżywiać (brak pieniędzy). Skuteczna radykalna edukacja żywieniowa byłaby możliwa poprzez podjęcie następujących działań:
zmniejszenie biedy,wygrana walka z producentami jedzenia promującymi niezdrowe produkty i kalorie bez wartości odżywczych, sztuczne mleko dla dzieci itd.zapewnienie pełnego zakresu zdrowych produktów żywnościowych (najlepiej subsydiowanych) w sklepach, stołówkach, restauracjach itd.,odpowiednie oznakowanie produktów żywnościowych.
18. Jakie znaczenie ma marketing społeczny?
Marketing społeczny zajmuje się wprowadzeniem i rozpowszechnianiem nowych pomysłów i informacji oraz zachęcaniem do przyjęcia pewnych zachowań przez określone grupy ludzi. - Samo pojęcie marketing społeczny powstało w 1971 r. w celu zdefiniowania procesu w jaki techniki i koncepcje marketingowe mogą być stosowane w kwestiach społecznych. Dużo można się w tym względzie nauczyć od świata handlu i reklamy. - Np. firmy handlowe badają społeczności w celu znalezienia sposobów wpływania na potrzeby klientów i następnie wykorzystują te wiedzę w celu sprzedania swoich przedmiotów. -Lekarze, pielęgniarki i inni promotorzy zdrowia szczególnie ci pracujący na poziomie społeczności lokalnych także potrzebują wiedzy o społecznych, klasowych, etnicznych i innych potrzebnych cechach społeczności na ich obszarze działania. -Następnie potrzebują oni zidentyfikowania potrzeb i niebezpieczeństw zdrowotnych i powiadomienia opinii publicznej, swoich współpracowników i ustawodawców o wpływie tych niebezpieczeństw na zdrowie danej społeczności.- Marketing społeczny obejmuje zastosowanie mediów do rozgłoszenia wiadomości tak szeroko jak to tylko możliwe. W centrum podejścia marketingowego znajduje się konsumenci, do których trzeba dotrzeć i wywrzeć na nich wpływ.
Możliwe są dwa sposoby działania:
l108 pasywny - stara się rozpoznać chęci i potrzeby ludzi w kontekście „zrobienia czegoś dla nich”
l108 aktywny, stara się tworzyć związki i oferować możliwości współdziałania pacjentów i promotorów zdrowia.
-Pasywny sposób działania - podejmowany jest dla wypełnienia krótkoterminowych zadań podnoszenia poziomu wiedzy i świadomości oraz czasami zmiany zachowania, ale ich skutki nie są trwałe. - Aktywny sposób działania - pozwala na współdziałanie między laikami reprezent. społeczności i twórcami programów. Reprezentanci społeczności mogą występować jako krytycy programu w syt. gdy nie jest on właściwy dla danej społ. lokalnej ze wz. na normy społ. kulturowe i polityczne nie znane twórcom programu i w związku z tym nie uwzględnione w programie.
karsic