koło 5.docx

LEKI PRZECIWKASZLOWE O DZIAŁANIU OŚRODKOWYM: Duża skuteczność, ale dużo działań niepożądanych.

Pochodne alkaloidów opium:

Leki wykazujące działanie euforyzujące i szybko uzależniające:

Morfina, Oksykodon, Bezitramid, Etylomorfina, Hydrokodon – dawki p/kaszlowe mniejsze niż p/bólowe. Źle wchłania się z p. pok. Stosowana wyjątkowo przy zagrożeniu krwotokiem z płuc (zranienie klatki piersiowej, nowotwory płuc)

Leki nie wykazujące wyraźnego działania euforyzującego, słabo uzależniające:

Kodeina, normetadon – słabiej niż morfina p/bólowo, hamująco na ośrodek oddechowy i uzależniająco. Łatwo wchłania się z przewodu pokarmowego, metabolizowana w wątrobie (częściowo do morfiny), wydalana przez nerki sprzężona z kw. glukuronowym. Działanie p/kaszlowe w dawkach mniejszych niż p/bólowe.

Dz. niepożądane:

- zaparcia, nudności, wymioty

- zmniejszenie częstości oddechu

- senność, zawroty głowy

- uzależnienie – przy podawaniu doustnym ryzyko jest niewielkie.

- hamowanie ośrodka oddechowego, częściej u starych i u dzieci

Leki niewywołujące uzależnienia:

Dekstrometorfan – brak działania p/bólowego, hamującego ośrodek oddechowy, nie uzależnia. Siła działania p/kaszlowego jak kodeina. Doustnie, metabolizowany w wątrobie, wydalany przez nerki. Może uwalniać histaminę. Często stosowany w preparatach złożonych z paracetamolem, pseudoefedryną, prometazyną

Folkodyna – syntetyczna poch. kodeiny. Nie wywołuje zaparć, słabiej hamuje ośrodek oddechowy.

Dz. niepożądane – nudności, sennośc, niepokój, ataksja w większych dawkach.

Noskapina – naturalny alkaloid opium, podobnie do folkodyny i słabo spazmolitycznie. Doustnie. Dz. niepożądane: senność, zawroty głowy, nudności.    Butamirat

Leki p/kaszlowe ośrodkowe nieopioidowe:

Okseladyna – słabiej niż opioidy. Słabo wykrztuśnie. Nie hamuje ośrodka oddechowego i nie uzależnia.

Pentoksyweryna – prócz działania przeciwkaszlowego również miejscowo znieczulające i cholinolityczne. Krótko działa. Wpływa hamująco na OUN – senność, nie prowadzić. Zaburzenia p. pok i skórne alergie.

Glaucyna – nie hamuje ośrodka oddechowego i nie uzależnia. Naturalny alkaloid Siwca żółtego

Dimetoksant – dodatkowo słabo znieczulająco. Dz. niepożądane – nudności, zawroty głowy, przysp. serca

Pipazetat – podobnie do folkodyny, dodatkowo miejscowo znieczulający. Niepożądane jak dimetoksant

Oksomemazyna – również p/histaminowe i uspokajające. Senność, nudności alergie skórne

Alimemazyna – Działanie jak oksomemazyna. Stos. w anestezjologii, premedykacji.

LEKI P/KASZLOWE O DZIAŁANIU OBWODOWYM: Leki wpływające na zakończenia czuciowe w oskrzelach:

Benzonatat – działanie miejscowo znieczulające. Dz. niepożądane – zaparcia, alergie skórne. Wyłącznie w anestezjologii, premedykacji

LEKI WYKRZTUŚNE

Ułatwiają oczyszczenie dróg oddechowych z zalegającej wydzieliny. Zmniejszają jej lepkość i upłynniają, co ułatwia jej wyksztuszenie. Nadmierna ilość wydzieliny hamuje ruch rzęsek. Podczas terapii ważne jest przyjmowanie dużej ilości płynów – nawodnienie dróg oddechowych. W zaawansowanej niewydolności krążenia lub nerek podaż płynów jest niewskazana – nawadnianie dróg oddechowych drogą wziewną. Istotna jest też kinezyterapia (odpowiednie ułożenie chorego, gimnastyka oddechowa, oklepywanie powierzchni nad płucami).

Leki wykrztuśne o działaniu odruchowym:

Po podaniu doustnym drażnią błonę śluzową żołądka, wywołując na drodze odruchowej większe wydzielanie wodnistego śluzu przez gruczoły oskrzelowe. Nie powinny być stosowane przy współistniejącej chorobie wrzodowej.

Korzeń wymiotnicy – zawiera emetynę. W większych dawkach wykazuje działanie wymiotne. Dz. niepożądane – nudności i wymioty. Stosowana również jako środek wymiotny w zatruciach pokarmowych

Saponiny – podobnie do emetyny.

Benzoesan sodu – również słabo antyseptycznie – konserwant. Może wywołać dolegliwości u wrzodowców nawet jako konserwant.

Leki wykrztuśne działające bezpośrednio na gruczoły oskrzelowe:

Po podaniu doustnym leki wydzielają się przez gruczoły oskrzelowe, pobudzając je do zwiększonej sekrecji śluzu. Drażnią również błonę śluzową płuc dodatkowo zwiększając wydzielanie (szczególnie wziewnie). Oklepywanie i odpowiednie ułożenie chorego dodatkowo ułatwia odksztuszanie.

Jodek potasu – działa na oskrzela i odruchowo drażniąc błonę śluzową żołądka.

Dz. niepożądane:

- bolesny obrzęk ślinianek (zwłaszcza przyusznych), wyciek z nosa, zaburzenia żołądkowo-jelitowe.

- objawy uczuleniowe – wyprysk skórny

- zmniejsza czynność tarczycy

- kumulacja

Nie wolno stosować w gruźlicy (zaostrza proces chorobowy) i przed badaniami tarczycy. W odróżnienieu od innych nie powinno się go stosować w mieszankach. Stosowany też w inhalacji.

Związki kreozotu – gwajakol, kreolom i inne poch. fenolu. Podwójny mechanizm działania (bezp. na gruczoły i na bł. śluz żołądka). Duża skuteczność wykrztuśna i słabo odkażająco. Polecany w ostrych stanach zapalnych oskrzeli.

Dz. niepożądane:

- dolegliwości ze strony p. pok

Preparaty – Sulfogwajakol, Gwajafenezyna

Olejki eteryczne – dodatkowo słabo odkażająco i odwadniająco. Stosowane doustnie mają małe znaczenie wykrztuśne. Udrożnienie nosa jest odczuciem subiektywnym. Skuteczniejsze w inhalacji.

Leki wykrztuśne zmieniające odczyn wydzieliny gruczołów oskrzelowych:

Zmiana pH wydzieliny powoduje jej upłynnienie. Skuteczność tych leków jest niewielka, podawane w mieszankach.

Wodorowęglan sodu – alkalizuje wydzielinę oskrzeli a także sok żołądkowy i mocz (ryzyko kamicy moczowej i zakażenia dróg moczowych). Występuje w wodach mineralnych. Sal Ems, Sal Vichy

Chlorek amonu – zakwaszenie organizmu i wydzieliny. Zakwaszenie pobudza również ośrodek oddechowy. Drażni błonę śluzową żołądka (wrzody). W większych dawkach moczopędnie.

LEKI SEKRETOLITYCZNE:

Upłynniają wydzielinę gruczołów oskrzeli przez zmianę jej składu (a nie zw. płynnej wydzieliny). 3 grupy – mukolityczne, enzymy proteolityczne i detergenty. Lepiej działają miejscowo do drzewa oskrzelowego i pozajelitowo.

Leki mukolityczne:

Obecnie zastępują leki wykrztuśne. Zmniejszają zawartość mukoprotein w wydzielinie.

Pochodne cysteiny (acetylocysteina, karbocysteina) – zmniejszają lepkość wydzieliny dróg oddechowych przez rozrywanie wiązań disiarczkowych w polipeptydach śluzu, z jednoczesnym tworzeniem wiązań hydrofilowych co powoduje upłynnienie i zmniejszenie lepkości wydzieliny. Skuteczne w inhalacji i wlewkach odoskrzelowych.

Zastosowanie:

- stany chorobowe z wydzieliną o dużej lepkości (np. mukowiscydoza), zawsze łącznie z kinezyterapią.

Nie są stosowane w astmie ze względu na ryzyko skurczu oskrzeli.

Dz. niepożądane:

- nieprzyjemny smak

- podrażnienie błon śluzowych nosa i gardła

- nudności, wymioty

Acetylocysteina jest reaktywna – reaguje z guma, metalami, tlenem.

Podawane doustnie mają mniejsza skuteczność, podawane są zamiennie z wykrztuśnymi, w ostrych stanach zapalnych dróg oddechowych.

Również jako antidotum w zatruciu paracetamolem – inaktywuje toksyczne metabolity i utrzymuje prawidłowe stęż. glutationu w wątrobie.

Mesna – mechanizm podobny do poch. cysteiny o podobnej skuteczności i mniejszej ilości działań niepożądanych. Stos we wszystkich chorobach dróg oddechowych z trudną do odkrztuszenia wydzieliną. W czasie znieczulenia ogólnego i bronchoskopii w celu ułatwienia odsysania wydzieliny, stany zapalne zatok i ucha środkowego.

Dz. niepożądane:

- podrażnienie bł. śluz. nosa i gardła

- nudności i wymioty

- napady duszności u chorych z astmą

- nieprzyjemny zapach i smak

- osłabia aktywność antybiotyków amino glikozydowych

- reakcje z powietrzem

Stosowany w inhalacji i wlewie

Bromoheksyna – złożony mech. działania:

*wykrztuśnie – zw. ilość płynnej wydzieliny, pośrednio i bezpośrednio

* mukolitycznie – upłynnia wydzielinę, zmniejsza ilość mukopolisacharydów i albumin w śluzie, zwiększa wydzielanie surfaktantu.

Podawana doustnie, w inhalacjach, dożylnie (napad astmy). Ulega metabolizmowi w wątrobie, częściowo do czynnego metabolitu – ambroksolu. Ważne jest nawodnienie dróg oddechowych.

Dz. niepożądane rzadkie:

- zaburzenia żołądkowo-jelitowe (doustnie)

- napady kaszlu (wziewnie)

Ambroksol – czynny metabolit bromoheksyny, silniejszy. Podobny mechanizm, wyrażnie zwiększa biosyntezę i wydzielanie surfaktantu i zwiększa częstość ruchu rzęsek nabłonka oddechowego, zw. wydzielanie wydzieliny surowiczej. wszystko to ułatwia ruch rzęsek i transport zalegającej wydzieliny. Doustnie. Metabolizowany w wątrobie, wydalany z moczem. Dwufazowa eliminacja.

Dz. niepożądane rzadko:

- zw. wydzielanie z nosa

- ból przy wrzodach. Wrzody – p/wskazanie

Detergenty:

Tyloksapol – zmniejsza napięcie powierzchniowe, ułatwia wykrztuszanie wydzieliny, przywraca ruch rzęsek. Wziewnie. W większych dawkach ryzyko zapadnięcia pęcherzyków płucnych. Stos w warunkach szpitalnych w torakochirurgii, zespołach zaburzeń oddychania u dzieci.

Surfaktant – naturalnie wytwarzany w pęcherzykach. Podawany bezpośrednio do dróg oddechowych przez rurkę intubacyjną we wlewie kroplowym. Stosowany w zespole zaburzeń oddychania noworodków  wymagających sztucznej wentylacji i tlenoterapii. Stosowany również profilaktycznie u noworodków z ryzykiem wystąpienia zespołu zaburzeń oddychania.

Enzymy proteolityczne:

Rzadko stosowane. Wziewnie.

Dornaza – deoksyrybonukleaza. Silnie upłynnia wydzielinę ropną. Stos do drzewa oskrzelowego po rozpuszczeniu w soli fizjologicznej. Drogi i stosowany tylko przy mukowiscydozie.

LEKI STOSOWANE W ASTMIE I POChP

LEKI ROZKURCZAJĄCE MIĘŚNIE GŁADKIE OSKRZELI

β-mimetyki:

Pobudzenie rec. β2 àaktywacja cyklazy adenylanowej à ↑cAMP

*Rozkurcz mięśni gładkich oskrzeli i poprawa klirensu śluzowo-rzęskowego.

*Hamują uwalnianie mediatorów z mastocytów (znajdują się na nich rec β2) we wczesnej fazie odczynu alergicznego, a w przypadku salmeterolu hamowanie napływu eozynofilów i neutrofilów.

*Zmniejszają płucny opór naczyniowy.

Obecnie stosowane są wybiórcze na β2 w dawkach terapeutycznych nie działających na serce.

Dz. nieporządane (zależą od selektywności)

- nieselektywne - na serce

- drżenia mięśni (pobudzenie β2 w mięśniach szkieletowych)

- w wieku podeszłym zatrzymanie moczu i pobudzenie OUN (niepokój)

- zw. stęż glukozy we krwi przy cukrzycy

- tolerancja przy krótko działających – zwiększa się nadreaktywność oskrzeli – ryzyko stanu astmatycznego. Dlatego nie stosuje się ich systematycznie, a w razie potrzeby „na żądanie”.

Leki wybiórcze podawane na żądanie: terbutalina, salbutamol, fenoterol, rimiterol (najszybciej i najkrócej, stos jako lek „otwierający” drogi oddechowe dla innych leków, np. steroidów, kromonów).

Leki stosowane długotrwale, systematycznie – profilaktycznie, niewywołujące tolerancji – salmeterol, bambeterol, bitolterol (prolek – przedłużone uwalnianie).

Formoterol – pośredni względem szybkości działania. Należy do długo działających, ale działa szybko i może być stos. w napadzie duszności. Stosowany raczej w zapobieganiu napadom, jak salmeterol.

Salmeterol – lek o przedłużonym działaniu. Długo działa i ogranicza rozwój tolerancji. Ma długi łańcuch boczny który łączy się z rec. β 2, który jest wielokrotnie w sposób odwracalny pobudzany przez lek. Działa 30-60 min. po podaniu.

Leki cholinolityczne:

Bromek ipratropium – ma największe powinowactwo do rec. M3, ale nie jest wybiórczy. W przeciwieństwie do atropiny nie wywołuje zwiększonego wydzielania śluzu, nie zwiększa jego lepkości i nie hamuje ruchu rzęsek i transportu w oskrzelach.

Skuteczny w powysiłkowym skurczu oskrzeli, nie znosi natomiast skurczu wywołanego histaminą. Stosowany raczej wspomagająco z β2-mimetykami w napadach duszności, jako lek dodatkowy w duszności nocnej (zw. napięcie nerwu błędnego w nocy). Stosowany w POChP.

Dz. niepożądane:

- paradoksalny skurcz oskrzeli o nieznanym mechanizmie.

- suchość w jamie ustnej, kaszel

Metyloksantyny:

Teofilina – mechanizm dalej nie jest ostatecznie wyjaśniony.

* nieselektywne hamowanie fosfodiesterazy à ↑cAMP i cGMP à otwarcie aktywowanych Ca2+ kanałów potasowych. In vitro hamuje fosfodiesterazę tylko w 10% tkanki płucnej, ale przy obecności endogennych aktywatorów cyklazy adenylanowej to wystarczy. Teofilina nie rozkurcza oskrzeli u ludzi zdrowych.

* blokuje receptory adenozynowe A1 i A2. Adenozyna kurczy oskrzela. Teofilina temu zapobiega.

* hamuje gromadzenie się wapnia w komórkach mięśni. Hamuje kanały jonowe zależne od receptorów (nie wpływa na zależne od potencjału) i uwalnianie wapnia z magazynów wewnątrzkomórkowych poprzez hamowanie IP3.

* zwiększa uwalnianie adrenaliny z rdzenia nadnerczy, szczególnie dożylnie

* hamuje zapalenie alergiczne już w małych stężeniach.

Zwiększa drożność dróg oddechowych przez:

- rozkurcz oskrzeli

- pobudzenie ośrodka oddechowego i zwiększenie jego wrażliwości na CO2

- zwiększne skuteczność pracy mięśni oddechowych (zwłaszcza przepony)

- zw. klirens śluzowo-rzęskowy

Zastosowanie:

- duszność w przebiegu astmy

- zapalenie oskrzeli

- rozedma płuc

Dz. niepożądane (zależą od stężenia we krwi):

- nudności, wymioty, bóle i zawroty głowy

- drżenia mięśni, nadkwaśność, hipoglikemia, przysp, czynności serca, spadek ciśnienia              dawka

- zaburzenia rytmu serca, niedotlenienie OUN

- zw. z blokowaniem rec. adenozynowych – pobudzenie OUN, zab. rytmu serca, refluks żołądkowo-przełykowy.

- pływa na układ krążenia poprzez zw. wydzielania katecholamin – zw. czynność serca, zw. zapotrzebowanie na tlen, zab. rytmu.

- w dużych dawkach zmniejsza przepływ mózgowy – bóle i zawroty głowy

- przechodzi przez barierę krew-mózg i pobudza OUN.

- refluks, nadkwaśność, biegunki

Dobrze wchłaniana doustnie, słabo rozp w wodzie. Metabolizowana w wątrobie do nieaktywnych metabolitów. wysycenie enzymów skutkuje przedłużeniem jej eliminacji. Pokarm hamuje jej wchłanianie. W stanach nagłych dożylnie.

Interakcje: nie stosować z lekami indukującymi enzymy mikrosomalne (bo od nich zależy eliminacja teofiliny)

Aminofilina – etylenodiamina może uczulać

Diprofilina – poch. teofiliny, ok. 10x słabsza.

LEKI ZAPOBIEGAJĄCE REAKCJI ALERGICZNEJ I HAMUJĄCE ALERGICZNE ZAPALENIE

Kromony:

Kromoglikan disodowyl, Nedokromil sodu - hamuje wydz. histaminy i innych mediatorów z mastocytów w czasie reakcji antygen-p/ciało (hamuje przepuszczalność błony dla Ca2+), uszczelnia drobne naczynia krwionośne, hamuje chemotaksję neutrofili. Podawany miejscowo do drzewa oskrzelowego, na bł. śluz. nosa, dospojówkowo, do przewodu pok. Wydala się w postaci niezmienionej z moczem i żółcią. Można stosować długotrwale (nieograniczenie) w stanach alergicznych dróg oddechowych (w tym w astmie), spojówek, alergii pokarmowej (w znacznie większej dawce, wspomagająco lub osłaniająco). Nie działa w alergiach skórnych.

Powinien być podawany przed zetknięciem z czynnikami wywołującymi duszności (łatwe przy pyłkach). W czasie napadu duszności jest nieskuteczny a nawet może go nasilić. Skuteczny u dzieci i osób młodych.

Dz. niepożądane: podrażnienia bł. śluzowej, krótkotrwały kaszel. Związane z nośnikiem leku.

Ketotifen – słabiej hamuje degranulację mastocytów – działanie drugorzędne. Wyraźnie blokuje rec. H1 (I gen). Działa na dzieci, stos doustnie.

Działanie niepożądane:

- senność, otępienie, zaburzenie koordynacji ruchowej – nie można prowadzić

- cholinolityczne – suchość w jamie ustnej, zab. widzenia, trudności w oddawaniu moczu

- inne: zaburzenia p. pok., drżenia mięśni, zawroty głowy, szumy w uszach.

Glikokortykoseroidy:

Stosowane są działające miejscowo niewywierające działania ogólnego – prawie całkowicie matabolizowane przy pierwszym przejściu i podawane inhalacyjnie przez spejsery.

Mechanizm: wiąże się z receptorem glikokortykosteroidowym GR w cytoplazmie komórek w połączeniu z określonymi strukturami białkowymi. W nabłonku oddechowym jest duża gęstość tych receptorów. Kompleksy lek-receptor zostają uwolnione i wnikają do jądra i zmienia (hamuje lub nasila) ekspresję genów wrażliwych na kortykosteroidy zmieniając stężenie i rodzaj syntetyzowanych białek. Pobudzony receptor wiąże się z sekwencją GRE w DNA, co odpowiada za zw. ekspresji genu dla rec. β, ale także odpowiada za cukrzycę, retencję wody i sodu, hipokaliemię, nadciśnienie. Hamuje transkrypcję dzięki interakcji między pobudzonym GR i czynnikami transkrypcyjnymi kodującymi mediatory prozapalne. Budesonid, Beklometazon

Hamują procesy alergicznego zapalenia

- zmniejszają liczbę eozynofili, bazofili i mastocytów, limfocytów T w drogach oddechowych

- hamują wychwyt i przetwarzanie antygenu przez komórki prezentujące antygen, bez wpływu na prezentację antygenu

- zmniejszają stężenie interleukin

- zmniejszają uwalnianie histaminy, prostaglandyn, leukotrienów

- hamują sezonowe zwiększone stęż IgE

- hamują przepuszczalność naczyń

- zmniejszają wydzielanie śluzu

- zw. gęstość rec. β2 i zw. wiązana cyklazy adenylanowej

- zw. enzymów rozkładających kininy biorących udział w reakcjach zapalnych.

- przyspieszają prawidłowego nabłonka błony śluzowej

Zastosowanie:

...