Józef Conrad-Korzeniowski, Lord Jim, oprac. Zdzisław Najdern, BN II/188
WSTĘP
wydany w ostatnim roku XIX wieku
stanowi twórcze nawiązanie do tradycji sięgających daleko poprzez średniowieczny epos rycerski, aż do antycznej poezji
I Życie Conrada
· urodził się w Berdyczowie na Ukrainie – 3 XII 1857 r., przy chrzcie otrzymał imiona Józef Teodor Konrad; ojciec Apollo – dramatopisarz, poeta, działacz niepodległościowy, w 1861 r. współorganizował zalążek późniejszego podziemnego Rządu Narodowego. Apollo został aresztowany i zesłany z rodziną w głąb Rosji. Matka Józefa zmarła, a ojca i jego ze względu na zły stan zdrowia zwolniono. Wyjechali najpierw do Lwowa, a później do Krakowa. Po śmierci ojca opiekował się nim wuj – Tadeusz Bobrowski.
· 13 X 1874 wyjeżdża do Francji, aby pracować jako marynarz. W 1878 zaciągnął się na statek angielski; dyplom kapitański otrzymał w 1886 r. i w tym samym roku uzyskał obywatelstwo brytyjskie.
Polskę odwiedził dwukrotnie: w 1890 i w 1893 roku. W 1890 przyjął posadę w Kongo belgijskim, po kilku miesiącach zrezygnował z pracy; ciężko chory wrócił do Anglii.
· ostatni raz służył na statku w 1894 roku. Wkrótce potem zmarł Tadeusz Bobrowski, po którym otrzymał spadek. Wówczas to postanowił poświęcić się pisarstwu.
Pierwszą powieść rozpoczął w 1889 r., a ukończył 5 lat później. Było to Szaleństwo Almayera, ogłoszone w 1895 roku pod pseudonimem Joseph Conrad
· 24 III 1896 r. ożenił się z Angielką – Jersie George (23 lata); miał z nią dwóch synów. Przez resztę życia mieszkał w Anglii. Do 1913 r. borykał się z trudnościami materialnymi, ponieważ jego powieści i nowele, wysoko oceniane przez znawców, nie cieszyły się dużym uznaniem czytelników. Pisał powoli, z wysiłkiem, podupadał na zdrowiu, miał sile skłonności do depresji psychicznych.
· ogłosił 13 powieści, 28 nowel, 3 tomy szkiców i wspomnienia. W 1914 roku odwiedził Polskę, gdzie zastał go wybuch wojny. W późniejszych latach zabierał wielokrotnie głos w sprawach polskich. Ogłosił obszerny szkic Zbrodnia rozbiorów.
· zmarł na atak serca 3 VIII 1924 r. w Bishopsbourne, pochowany został w Canterbury, gdzie na grobie wyryto nazwisko w polskim brzmieniu. Po jego śmierci wydano tom szkiców i 2 niedokończone powieści.
II Twórczość Conrada: ogólny rzut oka
TRADYCJE KULTUROWE
· hasło postępu, niechętny cywilizacji miejskiej, wrogi kapitalizmowi i władzy, rozmiłowany w swobodzie, wrażliwy na piękno;
· problemy odwagi, odpowiedzialności za innych, przyjaźni, dbałości o dobre imię, wyczulony na punkcie reputacji
· hierarchia wartości – dominuje tu ideał obowiązku, wierności, honoru, pracy i godności
TRADYCJE I PROGRAM LITERACKI
· nawiązuje do realizmu francuskiego, tzn. do Flauberta, Monpassanta, do polskiej literatury romantycznej, Turgieniewa, Dostojewskiego (nienawidził go Conrad);
· uważał sprawy za ważniejsze od bohaterów;
· utwory mogą być pobudką do wyobraźni, wzruszeń, przemyśleń;
· swój program literacki zawarł w Przedmowie do Murzyna z załogi «Narcyza»; mówi się o nim „impresjonistyczny”
· Conrad chciał docierać w sztuce do tego, co istotne, do prawdy ukrytej pod pozorami, pod powierzchnią doznań, poza gąszczem faktów, do prawdy „wielorakiej i jedynej”;
· działały na niego 2 bodźce: artystyczny i problemowy
· wczesne powieści:
1. Szaleństwo Almayera – 1895 r.
2. Wyrzutek – 1896 r.
3. Murzyn z załogi „Narcyza” – 1897 r.
4. Lord Jim – 1898 r.
· powieści Conrada po Lordzie Jimie
1. Nostromo – 1904 r.
2. Tajny agent – 1907 r.
3. W oczach Zachodu – 1911 r.
4. Zwycięstwo – 1915 r.
5. Smuga cienia – 1917 r.
6. Ocalenie – 1919 r.
III Powstanie Lorda Jima
KRYZYS TWÓRCZY
· nie znamy daty rozpoczęcia przez Conrada Lorda Jima, stało się to najprawdopodobniej w kwietniu 1898 r., po wielomiesięcznym kryzysie twórczym, po atakach depresji. Zmagał się z trudnościami od połowy stycznia 1897 roku;
· dręczyła go niepewność celu, poczucie życiowego zagubienia
TUAN JIM
· najpierw opowiadanie nosiło tytuł Jim: a Sketch (Jim: Szkice), dodaje później Tuan;
„MŁODOŚĆ” I MARLOW
· pierwszy wyraźnie autobiograficzny utwór Conrada i tu po raz pierwszy pojawia się Marlow, Charles Marlow – narrator Jądra ciemności, Lorda Jima i Gry losu;
Marlow jest nie tylko świadkiem, ale też współbohaterem akcji, odtwarza z pamięci fakty, albo wywiaduje się o nie – szuka informacji, a jednocześnie interpretuje je, wciąga w to samo czytelnika;
· Marlow był jakby wcieleniem Conrada, za jego pośrednictwem Conrad wchodził do angielskiej społeczności. Marlow był tworem wobec tego Conrad mógł mieć do niego dystans. Przy pomocy bohatera – narratora wydobył się z kryzysu twórczego;
NOWE TRUDNOŚCI Z OCALENIEM
· powieść miała się niebawem ukazywać w odcinkach, pieniędzy brakowało a Conrad nie mógł pisać. W sierpniu i we wrześniu był na skraju załamania;
PENT FARM I FORD MADOX HUEFFER
· Conrad postanowił nawiązać współpracę autorską z młodszym od siebie o 16 lat Fordem Madox’em Huefferem; przedmiotem współpracy miały być 2 powieści, planowane lub częściowo już napisane przez Hueffera;
· 26 X 1898 r. Conradowie przenieśli się do wiejskiego domu Pent Farm;
· Hueffer nie wziął udziału w pracy nad Jądrem ciemności, Lordem Jimem i Tajfunem, ale był dla autora cenną podporą psychiczną;
POZWÓJ NOWELI W POWIEŚCI
· praca nad Lordem Jimem miał się posuwać bardzo nierównomiernie, w lecie i jesienią 1898 r. Conrad miał nadal pisać Ocalenie, porzucił te próby dopiero w grudniu na rzecz opowiadań. Najsłynniejszym było Jądro ciemności (skończone 6 II 1899 r.)
· Lord Jim zaczął się ukazywać pod tytułem Lord Jim: Szkic w październikowym numerze „Blackwood’s Magazine”.
IV Źródła powieści
· zakres materiałów był bardzo szeroki
· miała miejsce katastrofa statku, który wypłynął 19 VII 1880 roku; oficerami byli Europejczycy, a załogę stanowili Malajowie; był sztorm, statek zatonął, ocaleni dostali się na inny statek itp.
· Radża James Brook jako wzór Jima; być może wzorem był też Jim Lingard (młody Anglik, agent handlowy)
· Patusan umieszczony jest w Atjeh na północno-zachodnim krańcu Sumatry;
· wszystkie imiona własne i nazwy miejsc pochodzą z innych utworów;
· zasadniczą rolę w kształtowaniu scenerii odegrały 4 pobyty autora na Dalekim Wschodzie;
V Budowa powieści
NARRATORZY
· narracja auktorialna – wypowiedzi narratora o bohaterstwi Jima;
· narrator podstawiony tzn. Marlow, tworzy się struktura wielopiętrowa
1. tekst odautorski (auktorialny)
2. narracja Marlowa
3. przytoczona relacja
4. zacytowana wypowiedź
· porządek chronologiczny:
1. Udział Steina w rewolucji w 1848 roku i jego późniejsze przygody na wyspach Archipelagu Malajskiego.
2. Jim synem wiejskiego proboszcza anglikańskiego; wyrusza na morze.
3. Jim na statku szkolnym.
4. Jim pierwszym oficerem; jego wypadek.
5. Jim w szpitalu we wschodnim porcie.
6. Jim pierwszym oficerem na „Patnie”.
7. Wyruszenie „Patny” i jej spokojny rejs.
8. Tajemniczy wypadek parowca.
9. Reakcje oficerów i załogi „Patny”.
10. Jim skacze do łodzi ratunkowej.
11. Jim w łodzi z pozostałymi uciekinierami.
12. „Avondale” spotyka łódź i zabiera rozbitków na pokład.
13. Francuska kanonierka napotyka „Patnę” i odholowuje ja do portu.
14. Marlow spotyka na nadbrzeżu rozbitków.
15. Marlow rozmawia z mechanikiem „Patny” o różowych ropuchach.
16. Dochodzenie sądowe.
17. Marlow rozmawia z Jimem.
18. Marlow spotyka Chestera, który chce zaproponować Jimowi pracę.
19. Dalsze rozmowy Chestera z Jimem i ich rozstanie.
20. Kapitam Brierly popełnia samobójstwo.
21. Jim pracuje u Denvera, przyjaciela Marlowa.
22. Jim pracuje jako akwizytor u Ergströma i Blake’a; Marlow go odwiedza.
23. Jim pracuje u babci Yuckers.
24. Jim pracuje u De Jongha; odwiedza go Marlow.
25. Marlow rozmawia z porucznikiem francuskiej kanonierki.
26. Marlow odwiedza Steina i rozmawia z nim o Jimie.
27. Stein daje Jimowi pracę w Patusanie i swój srebrny pierścień.
28. Jim rozstaje się z Maslowem i wyrusza do Patusanu.
29. Jim przybywa do Patusanu, dzieje się to około po 4 latach od wypadku.
30. Jim ucieka z częstokołu radży i znajduje schronienie u Doramina.
31. Jim mieszka u Corneliusa.
32. Spiski na życie Jima.
33. Dziewczyna ratuje życie Jimowi.
34. Klejnot i Jim wyznają sobie miłość.
35. Jim zdobywa warownię Szarifa Alego i władzę nad Patusanem.
36. Bob Santon topi się ratując przerażoną dziewczynę.
37. Marlow rozmawia z Jonsem o samobójstwie Brierly’ego.
38. Po 2 latach pobytu Jima w Patusanie, Marlow rozmawia z holenderskim urzędnikiem o „klejnocie”.
39. Marlow odwiedza Jima w Patusanie.
40. Niepowodzenia Browna.
41. Brown kradnie hiszpański szkuner.
42. Brown napada na Patusan.
43. ...
krysztalek20