Onkologia

Radosław Tarkowski

Katedra Onkologii A.M.

•      Strategia rozpoznawania i leczenia nowotworów.

•      Czujność onkologiczna - wczesne objawy chorób nowotworowych.

•      Metody rozpoznawania nowotworów – droga do ustalenia właściwego rozpoznania.

•      Stopniowanie nowotworów (cTNM, pTNM, yTNM, FIGO).

•      Markery nowotworowe.

•      Czynniki rokownicze i predykcyjne.

•      Rola lekarza pierwszego kontaktu w rozpoznaniu nowotworu i opiece nad pacjentem onkologicznym.

•      Postępowanie z chorym po zakończeniu leczenia onkologicznego.

•      Źródła wiedzy o wytycznych dotyczących postępowania w onkologii.

Odsetek pacjentów, których udaje się wyleczyć z choroby nowotworowej

•      USA:                                           60%

•      Europa Zachodnia:              50%

•      Polska:                                           30%

Eurocare 3
Annals of Oncology 14 (Supplement 5): v128–v149, 2003

Annals of Oncology 14 (Supplement 5): v128–v149, 2003
Eurocare 3

The proportion of gross domestic product devoted to health care in 1995 ranged from 6.0% in Poland to 10.6% in Germany, and total expenditure on health care in 1995 covered a six-fold range, from US $ 420 (Purchasing Power Parity dollars per head of population) in

   Poland to $2555 in Switzerland [40]. Some international variation in cancer survival might therefore be expected

•    Im wcześniej rozpoznamy nowotwór i im wcześniej zostanie wprowadzone prawidłowe, zgodne ze standardami leczenie, tym większe są szanse naszego pacjenta na wyleczenie i wyzdrowienie.

Pacjent z objawami
podejrzenie         diagnoza
potwierdzenie rozpoznania
określenie stopnia zaawansowania
wybór metody leczenia, rozpoczęcie terapii
              poszczególne metody w                                           odpowiedniej sekwencji
rehabilitacja
kontrola

patomorfologia i biologia molekularna                                                                 PACJENT

                                                                           detale dotyczące określenia

                                                                          stopnia zaawansowania nowotworów,

                                                                LEKARZ

farmakologia cytostatyków

»                                                       szczegóły poszczególnych protokołów                                                              leczniczych.

System szkolenia wg EACE
(European Association of Cancer Education)

•      1) możliwości wczesnej diagnostyki nowotworów,
2) umiejętność zbierania wywiadu i badania fizykalnego chorego na nowotwory,
3) wybór najprostszych badań diagnostycznych,
4) podstawowe zależnościami między postacią morfologiczną nowotworu, stopniem zaawansowania i rokowaniem,
5) wiedza, kiedy i gdzie chorego skierować,
6) rozumienie pojęć leczenia radykalnego i paliatywnego,
7) zasady opieki paliatywnej, a zwłaszcza walki z bólem,
8) możliwości pomocy psychosocjalnej oraz sztuką komunikacji z chorym i jego rodziną,
9) możliwości prewencyjnymi.
 

Kornafel J. "Służba Zdrowia" 73-76/2004

Czujność onkologiczna

•     Brak lekceważenia przez Lekarza objawów sugerujących chorobę nowotworową

•     Unikanie uporczywego, długotrwałego leczenia zachowawczego wobec braku efektów takiej terapii

Czujność onkologiczna

Zasada 2 tygodni

Brak efektu leczenia zachowawczego po 2 tygodniach?

Podejrzenie nowotworu

Skierowanie do onkologa,

biopsja/ weryfikacja

czujność

oferta prawników

Badania przesiewowe
(ang. screening)

•       Okres subkliniczny                                                          okres kliniczny - choroba

Podejrzenie nowotworu

Podejrzenie – czujność onkologiczna

•      Wykluczenie nowotworu / Potwierdzenie nowotworu

•      Badania obrazowe:

              Rtg, USG, TK, MR, scyntygrafia, PET

•      Badania laboratoryjne:

              Morfologia, biochemia, markery

•      Patolog: badanie cytologiczne, histopatologiczne, immunohistochemiczne

              OSTATECZNE POTWIERDZENIE

diagnostyka

BCI, BAC

Biopsja mammotomiczna

•      Zmiany niepalpacyjne,

   widoczne w USG lub mammografii

Biopsja mammotomiczna

diagnostyka

•     Weryfikacja hist. pat.

•     Określenie stopnia zaawansowania procesu

Czynniki prognostyczne
i predykcyjne

•     Czynniki prognostyczne: ustalenie rokowania w celu zaplanowania leczenia

•     Czynniki predykcyjne: możliwość oceny odpowiedzi na zastosowane leczenie

•     Rodzaj i sekwencja zastosowanych metod -  w zależności od wyniku analizy czynników prognostycznych i predykcyjnych

Czynniki prognostyczne

•     Ocena przebiegu choroby w sytuacji niezastosowania leczenia uzupełniającego

              (pacjent leczony vs nieleczony)

•     Określają biologię nowotworu

•     ustalenie rokowania w celu zaplanowania leczenia

Cechy idealnego czynnika prognostycznego

•     Ocena czynnika jest przeprowadzana w sposób powtarzalny

•     Ocena związana z dobrym/złym rokowaniem

•     Niezależność oceny rokowania (ocena w analizach wieloczynnikowych)

Ocena czynnika prognostycznego

•     Hipoteza

•     Rodzaj badania (pilot., ostateczne)

•     Liczba badanych

•     Cechy populacji

•     Ocena metodologiczna

•     Cutoff values

•     Powtarzalność badania

Ocena czynnika prognostycznego

•     Hipoteza

•     Rodzaj badania (pilot., ostateczne)

•     Liczba badanych

•     Cechy populacji

•     Ocena metodologiczna

•     Cut off values

•     Powtarzalność badania

Czynniki predykcyjne

•     Czynniki predykcyjne możliwość oceny odpowiedzi na zastosowane leczenie

              (np. stan receptorów estrogenowych umożliwia ocenę przewidywanego efektu zastosowania hormonoterapii)

•     Część czynników predycyjnych ma równocześnie znaczenie prognostyczne

Podział czynników prognostycznych
wg College of American Pathologists
 

I – czynniki o wartości w pełni udokumentowanej, stosowane w praktyce klinicznej

II – czynniki oceniane w kontrolowanych badaniach klinicznych

III – czynniki, których wartość prognostyczna nie została do tej pory udokumentowana

Fitzgibbons PL, David PL, Weaver D et al.: Prognostic Factors in Breast Cancer

College of American Pathologists Consensus Statement 1999

Arch Pathol Lab Med. 2000,124: 966–978.

Czynniki prognostyczne
 

Spośród  wyżej wymienionych, w praktyce klinicznej konieczna jest analiza czynników I grupy, oraz w miarę możliwości – czynników grupy II (Olszewski)

MARKERY NOWOTWOROWE

substancje wielkocząsteczkową - najczęściej białko z komponentą węglowodanową lub lipidową albo glikolipid, której produkcja w nowotworze jest znacząco wyższa od produkcji w komórce prawidłowej.

Markery

- wydzielane przez komórki nowotworu do płynów ustrojowych
- związane na powierzchni komórek npl
- uwalniane z komórek prawidłowych (odpowiedź na proces nowotworowy)

Markery - zastosowanie

•     RÓŻNE rodzaje markerów oznaczane dla RÓŻNYCH rodzajów nowotworów

•     Diagnoza (badanie dodatkowe)

•     Różnicowanie

•     monitorowanie przebiegu leczenia

•     kontrola (follow ...