region.pdf

Region:

Geografia fizyczna:

Region to „obszar którego poszczególne części posiadają możliwie wiele cech wspólnych i które

wykazują możliwie wiele różnic w stosunku do obszarów je otaczających”

Cechy wg których się zakreśla cechy wspólne i różnice to:

– ukształtowanie terenu

– budowa geologiczna

– klimat

– itp.

(z reguły się dobrze zdefiniowane i mierzalne)

Gdy obszar staje się EKUMENĄ pojęcie się rozszerza:

Region to:

1) jednorodne obszary, względnie samodzielne, lub o układzie strefowych powiązań z szerszą

całością gospodarczą;

2) „obszary ciążeń lub powiązań usługowych”; obszary węzłowe, „modalne”,

„spolaryzowanego” oddziaływania miasta (miast) na otaczające terytorium, dwustronnej

wymiany dóbr i usług, zaspokajania potrzeb, o niewyraźnie bo żywiołowo zaznaczonych

granicach;

3) terytorialnie wykształcone kompleksy produkcyjne czyli zbiory „różnych i różnorodnych

zakładów przemysłowych, rolnych, rozmieszczonych na określonym obszarze i wzajemnie

ze sobą powiązanych” o granicach wyraźnych bo konwencjonalnie ustalonych;

Historia

- oznacza terytorium charakteryzujące się „w danej epoce historycznej pewnymi odrębnościami,

pewną własną specyfiką, wyróżniającą je od innych obszarów”

– to pewien określony, mniej lub bardziej całościowy układ strukturalny

Etnografia

– wskazanie na grupę która traktuje określony obszar jako swój kulturowy habitat, oraz na

całokształt jej wytworów kulturowych (zarówno materialnych jak i symbolicznych)

są to regiony etnograficzne i grupy etnograficzne (etniczne)

Antropologia

przestrzenny układ kultury o wyraźnie określonym uszeregowaniu hierarchicznym

Językoznawstwo

regiony „okolice”, „krainy”, „ziemie” dialektologiczne pojmowane jako obszary zasięgu odmian

(fonetycznych, leksykalnych) języka ogólnonarodowego oraz gwarowe (terytorialnej specyfiki mowy

ludności, zwłaszcza wiejskiej)

Planowanie przestrzenne (ekonomiczne, urbanistyczne)

przestrzeń celowego odgórnego oddziaływania, zmierzającego do wyrównania dysproporcji

rozwojowych, a także próba funkcjonalnego podporządkowania wyodrębnionych obszarów całości

najwyższego rzędu tj. państwu.

(Polska po 1975r:

8 makroregionów podzielonych na:

– regiony

– mikroregiony

– subregiony)

W tym kontekście możemy (w skali światowej) wymieni za A. Kukli skim trzy typy regionów,

podlegających restrukturyzacji:

- regiony innowacyjne, w których dzięki koordynacji innowacyjności i przedsiębiorczości

następuje wzrost i rozwój gospodarczy. W każdym okresie historii niewiele regionów w skali

światowej zasługuje na to miano;

- regiony adaptacyjne są nimi takie, które we właściwym czasie potrafią

wykorzysta mechanizm dyfuzji innowacji i stworzyć na swoim obszarze korzystne warunki dla

działalności społeczno-ekonomicznej, umożliwiające mu długotrwałą poprawną egzystencję ;

- regiony skanseniczne, w których zupełnie nie funkcjonuje mechanizm permanentnej

restrukturyzacji; z reguły w danym okresie historycznym zamieniają się w obszary zacofane

społecznie i gospodarczo.

administracja państwowa

najczęściej arbitralnie wyznaczona, jednostka podziału przestrzennego kraju (np. we Włoszech,

Ghanie, Tanzanii, Togo)

stosunki międzynarodowe

przestrzeń widziana przez pryzmat praw i obowiązków związanej z nią zbiorowości ludzkiej. Prawa

te wiążą się zarówno z materializacją zasady samostanowienia jak i wizji historiozoficznych.

Istotne zapisy:

– 14 punktów Wilsona

– normy z kodeksu praw człowieka

– akt końcowy KBWE

– konferencje procesu helsińskiego

– porozumienia typu Europejskiej karty samorządu terytorialnego

Przenośne użycie nazwy region:

– jako synonim kontynentu (np. w zwrocie region europejski)

– lub jego części (region, subregion środkowoeuropejski)

– synonim porozumień międzypaństwowych (region Grupy Wyszehradzkiej, region handlowy

itp.)

Socjologia

Najszersze zakresowo są te definicje, które denotują region jednocześnie w - kategoriach

przestrzeni (fizycznej, gospodarczej, polityczno-adm.)

– zbiorowości użytkującej tę przestrzeń i uznającej ją za własną

– kultury (materialnej, symbolicznej)

– języka i systemu społecznego

– procesu historycznego

– aktualnych aspiracji

Andrzej Kwilecki:

„w sensie socjologicznym region jest synonimem regionalnej zbiorowości, czyli społeczności

ludzkiej stanowiącej jeden z typów społeczności terytorialnej. Istotą tej społeczności jest złączenie

jej mniej czy więcej rozwiniętym poczuciem odrębności i więzią opartą o emocjonalny stosunek do

zamieszkiwanego terytorium”

Mazzini – Ojczyzna jest wiarą w ojczyznę

Renan – Region jest wiarą w region

Paweł Rybicki wyróżnia trzy warstwy rzeczywistości (od. Regionu):

– substrat materialny

To przede wszystkim terytorium, jego granice nie są ostre lecz rozmyte, postrzegane przez prymat

zbiorowości, wg której prawo do niego przypada dziedzicznie. Gdy region osiąga pewną

samowładzę instytucjonalizuje się, a najwyższą tego formą jest państwo. Może mieć strukturę

prostą lub złożoną ( zbiorowość lokalna, subregion, region, wielka kraina historyczna)

Zbiorowość terytorialna

Jest opisywana w kategoriach wspólnotowych, należą do niej

a) ekosfera

b) stopień przestrzennej ilozacji

c) podobieństwo potrzeb

d) powtarzalność sposobów ich zaspokajania

e) podział pracy i wymiana

– sferę wspólności kulturowej

Współtworzy ją:

– odmienny język (lub dialekt, gwara)

– pamięć zbiorowa zapisywana i przekazywana przez kulturę symboliczną (klechdy domowe,

literatura, ikonografia, muzyka)

– etos pracy

– strój

– architektura

– obrzędy i obyczaje (rodzinne, doroczne)

– odrębność (lokalny koloryt) wyznaniowa

– symbole grupowe

– sferę aktywności społecznej (działań zbiorowych)

Wyznaczają:

– kompletność instytucjonalna (w tym szkolny system, podporządkowany zbiorowościom

regionalnym, oraz regionalnym środkom masowego przekazu)

– ruchy społeczne

– partie kapitalizujące politycznie regionalne różnice

– elity (własna inteligencja, elity gospodarcze, wolne zawody

Ideologie regionalne występują z reguły w jednej z 4 wersji:

a) powrotu do status quo ante

b) utrzymania status praesens

c) rozwoju regionu jako struktury „średniego zasięgu”

d) rozszerzenia autonomii w ramach szerszej terytorialnej organizacji politycznej lub

uzyskania samodzielnej podmiotowości międzynarodowej

Socjologiczne ujęcia typologiczne

( właściwości dają się uporządkować w związki typologiczne – jest to ważne bo żaden bowiem

region w sensie socjologicznym nie istnieje tylko przez jedną właściwość, lecz poprzez ich związki)

Kryteria:

– wewnętrzne właściwości grupy regionalnej

– relacja pomiędzy regionem a państwem

– stosunki międzynarodowe

Zmienne:

– gęstość zaludnienia

– wskaźnik migracji

– stopa bezrobocia

– proporcja zaludnionych w podstawowych kategoriach zawodowych do ogółu zarobkowo

zatrudnionych

– stopień rozwioju języka

– stopień żywotności języka

– itd.

Typy regionów:

1. Etnokultury rozlane

– istnieją w miejscach gdzie procesy narodowościowe nie ustały

– ideologie

– z reguły społeczności autochtoniczne, lub uważające się za takie

– raczej agrarne

– o świadomości lokalnej („tutejsi”)

– bez instytucjonalizacji

– często pod presją silniejszych tworów, państw

– posiadają swoje cechy kulturowe (strój, dom, obrzędy, zwyczaje)

– często posługują się własnym”językiem tutejszym”

– toczą się o nie spory i walki polityczne

Np. Poleszucy, zamieszkali w dorzeczu Pypeci. (na polesiu północnym i środkowym białorusini

uważają ich za białorusinów, na zahorodziu i polesiu wołyńskim ukraińcy definiują te grupę z

ukraińską wspólnotą narodową);

Karpaty wschodnie (euroregion)

2. Etnokultury wyspowe

Istnieją na terytoriach wyraźnie uformowanych narodów-państw.

– zachwują swoją odrębność pomino spontanicznych procesów integracyjno- adaptacyjnych i

administracyjno-politycznych presji asymilacyjnych;

– posiadają wyraźnie wykształcone terytorialne ośrodki skupienia i profesjonalne elity;

– często żywotny język;

– mają dzisiaj z reguły duży zakres autonomii;

Mają trzy postacie:

I) zbiorowości autochtoniczne niezasymilowane

np. Serbowie Łużyccy (zachodni słowianie zamieszkujący wśród niemieckiego żywiołu

kulturowego)

II) zbiorowości powstałych w wyniku nowożytnych procesów emigracyjno-osadniczych

np. Niemcy Wołżańscy, stara Polonia niemiecka

III) mniejszości powstałych pod wpływem zmian granic państwowych

np. 1) mniejszości węgierskie powstałe po traktacie pokojowym z Trianon w 1920 r. w

Rumunii, Słowacji i Jugosławii;

2) mniejszości polskie powstałe po II WŚ na Litwie, Białorusi i Ukrainie; 3) mniejszość

niemiecka w Polsce po II WŚ (Opolszczyzna, województwa Górnego i Dolnego Śląska,

Pomorzu Zachodnim itd.;

4) Szwajcaria ( Saubadia, Tyrol, Piemont)

II i III

cechy wspólne:

– oparcie w suwerennym państwie, reprezentującym w stosunkach międzynarodowych tę samą

wspólnotę narodową;

różnice:

– stosunek do terytorium:

II) korzystają z gościny;

III) są (pod względem psychologiczno-kulturowym, a także często ze względu na stosunki

własnościowe) „u siebie”.

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika: