PRAWO CYWILNE – ZOBOWIĄZANIA
21 i 28 maja przedterminy, na 11 i 12 czerwca I termin
Prawo cywilne cz. Zobowiązań – normuje stosunki majątkowe o charakterze względnym (skuteczne interpartes). Wymianę dóbr i usług mających własność. Odsyłają do źródeł (powstania, zmiany i ustania tych stosunkach)
1. Źródła zobowiązań (wskazanie i krótka charakterystyka).
Prawo zobowiązań normuje obrót majątkowy pomiędzy podmiotami prawa cywilnego i zasadniczo normuje wymianę dóbr i usług. Są skuteczne tylko między dwoma zainteresowanymi, związanymi stronami.
Źródła zobowiązań, różne zdarzenia rodzące stosunek
- umowy,
- jednostronne czynności prawne np. przyrzeczenie publiczne
- czyny niedozwolone – chodzi o fakt wyrządzenia szkody, mający miano czynu niedozwolonego
czyli odpowiedzialność deliktowa (ex delicjo),
- bezpodstawne wzbogacenie, bezprawny fakt uzyskania korzyści majątkowej z majątku innej osoby
- prowadzenie cudzych spraw bez zlecenia,
- culpa in contrahendo (wina przy negocjowaniu)
- orzeczenie sądowe o charakterze konstytutywnym i akty administracyjne;
2. Wyjaśnij pojęcia: zobowiązanie, dług, odpowiedzialność.
Zobowiązanie – stosunek zobowiązaniowy, obligacja, stosunek obligacyjny – taki stosunek prawny, w którym jedna strona może żądać od drugiej spełnienia świadczenia, a druga strona zobowiązuje się do spełnienia.
§ 1. Zobowiązanie polega na tym, że wierzyciel może żądać od dłużnika świadczenia, a dłużnik powinien świadczenie spełnić.
(a druga osoba jest zobowiązania do spełnienia tego świadczenia)
Cechy stosunku zobowiązaniowego – wpływ na odpowiedzialność
W skład wchodzą (przedmioty, podmioty, treść).
40
prawa podmiotowe względne
- wynikają ze stosunków zobowiązaniowych
- skuteczne TYLKO wobec oznaczonej osoby
- obowiązek DANEJ OSOBY do określonego zachowania się
- np. sprzedaż, najem, dożywocie
Prawa podmiotowe bezwzględne – stosunki prawnorzeczowe
- skuteczne ERGA OMNES,
- corelat: jest obowiązek wszystkich POZOSTAŁYCH do biernego zachowania się,
- wynikają ze stosunków abstrakcyjnych potencjalnego, konkretyzującego się przez konkretny przypadek (np. naruszenia własnośc
- co do własności – wszyscy muszą się stosować do mojej własności np. „Nic państwu do mojego laptopa”
Zobowiązanie=wierzytelność=dług
Wierzytelność – prawo podmiotowe wierzyciela – składa się na nie jedno lub więcej uprawnień, które wyczerpują się z reguły w roszczeniach. W skład praw podmiotowych mogą także wchodzić praw podmiotowo kształtujące np. wierzyciel bez udziału dłużnika, może doprowadzić do zmiany lub ustania stosunku prawnego – wypowiedzenie umowy.
Roszczenie – tak określone uprawnienia, że uprawniony może domagać się od konkretnej osoby, konkretnego zachowania się.
Podmioty stosunku zobowiązaniowego:
- strony muszą być oznaczone/zindywidualizowane w chwili powstania zobowiązania – reguła, natomiast wyjątek jest pozniejsze ustalenie dłużnika np. przyrzeczenie publiczne, wystawienie dokumentu na okaziciela. Oznaczenie stron musi być najpóźniej przy spełnieniu świadczenia.
Strony, a podmioty
Każda strona jest podmiotem
Strony wierzyciel i dłużnik (kilka podmiotów) czyli ważne to jest przy ilości podmiotów (3 wierzycieli użycza pożyczki 2 osobom) a stron jest dwie.
Komplikacja podmiotowa – dłużnik jest zobowiązany na podstawie stosunku prawnego, ale na mocy dłużnik jest zobowiązany do świadczenia na rzecz osoby trzeciej. Art. 393
Dłużnik zobowiązuje się do tego, że osoba trzecia zachowa się w określony sposób. Art. 391, jest to umowa gwarancyjna.
Umowa poręczenia – obok dłużnika pojawia się poręczenie.art 876
Na linii dłużnik wierzycie pojawia się osoba trzecia,
a) Działa ta osoba w stosunku do wierzyciela za dłużnika – dłużnik posługuje się osobą trzecią do spełnienia świadczenia art. 365
b) Działa w stosunku do dłużnika za wierzyciela – wtedy, gdy uprawniam kogoś to odbioru świadczenia.
· przystąpienie do długu, odpowiedzialność nabywcy ogranicza się do wysokości wartości przedsiębiorstwa;
· art. 1031§1 zd.1 – odpowiedzialność za długi spadkowe;
- ograniczenia przedmiotowe – czym się odpowiada a nie za co się odpowiada, związane z istnieniem w majątku dłużnika wyodrębnionych mas majątkowych;
Przykład:
· art. 1030 zd.1 – odpowiedzialność dłużnika sprowadza się do określonej, wyodrębnionej masy majątkowej;
A) odpowiedzialność rzeczowa – jest możliwa tylko wtedy, kiedy doszło do dokonania czynności prawnych z zakresu prawa rzeczowego:
Czynności prawne zabezpieczające wierzytelność:
· hipoteka – dotyczy zabezpieczenia wierzytelności na nieruchomości,
· zastaw – zabezpieczenie wierzytelności na rzeczy ruchomej.
Gwarancją spełnienia świadczenia jest określony przedmiot/rzecz a nie majątek dłużnika, na którym zabezpieczona jest wierzytelność, bez względu na to w czyim majątku znajduje się rzecz/przedmiot.
Cechy:
- możliwość realizacji swojego uprawnienia bez względu na to, do kogo należy rzecz obciążona,
- na osobie może ciążyć odpowiedzialność rzeczowa i osobista;
- obowiązek dłużnika oraz nabywców rzeczy polega na znoszeniu tego, że egzekucja będzie przeprowadzona na rzeczy,
- w razie zbiegów w procesie pierwszeństwo przed wierzycielami osobistymi mają wierzyciele rzeczowi;
odpowiedzialność osobista – szersza skala, mniejsza pewność zaspokojenia; ochrona art. 59 – bezskuteczność zawieszona;
oraz 527k.c. – aukcja paulińska;
odpowiedzialność rzeczowa – ciąży na jednym przedmiocie, ma pierwszeństwo przed wierzycielami osobistymi, prawo skuteczne erga omnes, dług idzie za tymi rzeczami, niezależnie od tego kto jest właścicielem.
3. Jakie relacje zachodzą między długiem a odpowiedzialnością.
Czy jest możliwe istnienie długu bez odpowiedzialności?
Ø Zobowiązania naturalne/niezupełne – osłabiona zaskarżalność roszczenia – konieczne podniesienie zarzutu przedawnienia przez dłużnika.
Przykłady w kodeksie cywilnym:
- zobowiązania, w których roszczenie uległo przedawnieniu,
- zobowiązania, w których świadczenie czyni zadość zasadom życia społecznego np. napiwek,
Art. 411. Nie można żądać zwrotu świadczenia:
1) jeżeli spełniający świadczenie wiedział, że nie był do świadczenia zobowiązany, chyba że spełnienie świadczenia nastąpiło z zastrzeżeniem zwrotu albo w celu uniknięcia przymusu lub w wykonaniu nieważnej czynności prawnej;
2) jeżeli spełnienie świadczenia czyni zadość zasadom współżycia społecznego;
3) jeżeli świadczenie zostało spełnione w celu zadośćuczynienia przedawnionemu roszczeniu;
4) jeżeli świadczenie zostało spełnione, zanim wierzytelność stała się wymagalna.
- zobowiązania z gier i zakładów, oprócz gier i zakładów zatwierdzonych przez państwo; nie mogą być nierzetelne;
Art. 413. § 1. Kto spełnia świadczenie z gry lub zakładu, nie może żądać zwrotu, chyba że gra lub zakład były zakazane albo nierzetelne.
§ 2. Roszczeń z gry lub zakładu można dochodzić tylko wtedy, gdy gra lub zakład były prowadzone na podstawie zezwolenia właściwego organu państwowego.
Czy istnieje odpowiedzialność bez długu? – brak w prawie polskim
Ø Rozluźnienie więzi między długiem a odpowiedzialnością.
Za dług odpowiada poza dłużnikiem także inna osoba (trzecia)
Przesłanka: odpowiedzialnością osoby trzeciej wobec dłużnika nie jest jej własny dług ale cudzy dług i szczególny tytuł odpowiedzialności, osoba ta nie ma osobistego obowiązku świadczenia wobec wierzyciela;
Chodzi jedynie o odpowiedzialność rzeczową np. odpowiedzialność właściciela nieruchomości, który nie jest dłużnikiem wierzyciela a właściciel nieruchomości odpowiada za dług zabezpieczony hipoteką: poręczenie za cudzy dług – art. 876 k.c.
4. Zobowiązania naturalne (istota, wyraz normatywny w KC – przykłady).
Zobowiązania naturalne/niezupełne – osłabiona zaskarżalność roszczenia – konieczne podniesienie zarzutu przedawnienia przez dłużnika.
5. Elementy stosunku zobowiązaniowego (podmioty, przedmiot, treść; przedmiot zobowiązania a przedmiot świadczenia).
Elementy stosunku zobowiązaniowego:
A) Podmioty stosunku cywilnoprawnego,
B) Przedmiot – świadczenie, każde zachowanie się dłużnika zmierzające do realizacji godnego ochrony interesu wierzyciela, na podstawie pewnych kryteriów – nie musi być uregulowana treść, ale musi być kryteria jak nastąpi oznaczenie tego oświadczenia. To oznaczenie nie może być dowolne, jeśli jako dłużnik ustalam jak spełni świadczenie, muszę uzyskać zgodę wierzyciel. Jeśli raz oznaczyłem, nie mogę zmieniać.354 Świadczenie to zachowanie się, którego może domagać się wierzyciel, jeśli czyni zadość godnego interesującego prawu.
C) Treść stosunku - prawa i obowiązki stron.
Zobowiązanie = wierzytelność = dług – z podmiotowego punktu widzenia
Wierzytelność – to prawo podmiotowe wierzyciela wyczerpuje się w jednym albo wielu uprawnieniach, które przyjmują formę roszczeń. W skład mogą wchodzić inne uprawnienia (niż roszczenia), a są to prawa podmiotowe kształtujące (wierzyciel bez udziału dłużnika doprowadza do ukształtowania/zmiany sytuacji prawnej dłużnika, czyli może doprowadzić do zmiany lub ustania stosunku cywilnoprawnego bez udziału dłużnika za pomocą oświadczenia woli np. wypowiedzenie umowy).
-
Przedmiotem zobowiązania jest świadczenie (zachowanie się, działanie, zaniechanie)
Roszczenie – określone uprawnienie – podmiot uprawniony może domagać się od konkretnej osoby konkretnego zachowania się.
A) Podmioty stosunku cywilnoprawnego.
Podmioty a strony.
· strony – są dwie strony (wierzyciel i dłużnik); wyjątek: umowy wielostronne – spółka cywilna;
· podmioty – po każdej stronie może być wiele podmiotów, w tradycyjnym stosunku są dwie strony i dwa podmioty;
Komplikacje podmiotowe
a) wielość wierzycieli lub dłużników
b) umowa o spełnienie świadczenia na rzecz osoby trzeciej
§ 2. Zastrzeżenie co do obowiązku świadczenia na rzecz osoby trzeciej nie może być odwołane ani zmienione, jeżeli osoba trzecia oświadczyła którejkolwiek ze stron, że chce z zastrzeżenia skorzystać.
§ 3. Dłużnik może podnieść zarzuty z umowy także przeciwko osobie trzeciej.
c) treścią zobowiązania dłużnika jest to, aby osoba trzecia zachowała się w określony sposób na rzecz wierzyciela; umowa o spełnienie świadczenia przez osobę trzecią;
d) kiedy obok dłużnika pojawia się inna osoba (osoba trzecia), która odpowiada za dług;
Np. poręczenie – art. 876.k.c
e) kiedy na linii wierzyciel – dłużnik działa w stosunku do wierzyciela za dłużnika, kiedy dłużnik posługuje się osobą trzecią przy spełnieniu świadczenia, kiedy działa w stosunku do dłużnika za wierzyciela – osoba trzecia uprawniona do odbioru świadczenia;
B) Przedmiot zobowiązania
Art. 353 k.c. § 2. Świadczenie może polegać na działaniu albo na zaniechaniu.
Świadczenie – przedmiot zobowiązania, to zachowanie się polegające na zaniechaniu lub działaniu.
Świadczenie jako przedmiot zobowiązania może być każde zachowanie się dłużnika, które zmierza do zadośćuczynienia godnemu ochrony interesowi wierzyciela.
[przedmiot zobowiązania to nie jest to samo co przedmiot świadczenia]
Kwestia oznaczenia: Określenie jak dłużnik ma wykonać świadczenie nie musi być znane od samego początku (od zawarcia umowy), ale z reguły tak jest.
Wykonanie zobowiązania: w każdym przypadku muszą być określone kryteria służące do oznaczenia świadczenia w chwili wykonania zobowiązania.
(!) Przyjmuje się, że strony mogą się umówić (klauzule w umowie), że świadczenie określi tylko jedna strona, ale muszą być uwzględnione zasady słuszności oraz określone okoliczności.
Oddanie możliwości dookreślenia świadczenia następuje poprzez jednostronne oświadczenie woli – kształtujące o charakterze konstytutywnym, które nie może być zmienione bez woli drugiej strony.
Świadczenie – zachowanie się dłużnika zgodnie z treścią zobowiązania, którego jest stroną;
Celem zobowiązania jest zaspokojenie interesu wierzyciela tj. dłużnik wykona zobowiązanie, czyli spełni świadczenie zgodnie z treścią zobowiązania.
§ 2. W taki sam sposób powinien współdziałać przy wykonaniu zobowiązania wierzyciel.
Szczęśliwe sposoby wygaśnięcia zobowiązania, które nie jest możliwe do spełnienia
– konsekwencje umowy o świadczenie niemożliwe
- tzw. niemożliwość pierwotna – umowa jest nieważna, obowiązek naprawienia szkody – w granicach negatywnego interesu umowy;
§ 2. Strona, która w chwili zawarcia umowy wiedziała o niemożliwości świadczenia, a drugiej strony z błędu nie wyprowadziła, obowiązana jest do naprawienia szkody, którą druga strona poniosła przez to, że zawarła umowę nie wiedząc o niemożliwości świadczenia.
- niemożność – musi być obiektywnie możliwe w chwili powstania zobowiązania; dłużnik nie może speł...
Granii