Wojna i pokój.doc

STRESZCZENIE

Tom I

Akcja pierwszego tomu powieści rozpoczyna się w 1805 roku, na przyjęciu wydanym przez arystokratkę Annę Scherer. Na spotkaniu gromadzi się śmietanka towarzyska ówczesnego Petersburga – książęta i hrabiowie wraz z rodzinami oraz wojskowi. Jest to także moment wprowadzenia większości głównych bohaterów. Uwagę gości zwraca młody Pierre Bezuchow – nieślubny (i ulubiony) syn zamożnego arystokraty. Pierre, wychowany i edukowany za granicą, czuje się nieswojo w nowym towarzystwie. Jego zachowanie i dyskusyjne poglądy (m.in. nieukrywana sympatia do Napoleona Bonaparte) budzą zażenowanie gospodyni przyjęcia. Na spotkaniu pojawia się przyjaciel Bezuchowa – książę Andrzej Bołkoński. Książę towarzyszy swej pięknej żonie Elizie, spodziewającej się dziecka. Bołkoński nie kocha żony (jest rozczarowany małżeństwem), ale w towarzystwie sprawia pozory opiekuńczego i oddanego małżonce. Arystokrata informuje zebranych o uzyskanym właśnie stanowisku adiutanta przy boku księcia Kutuzowa. Rozmowy zebranych są zdominowane przez temat zbliżającej się ofensywy armii napoleońskiej. Mężczyźni debatują o możliwych decyzjach Napoleona, kobiety obawiają się utracić najbliższych. Zebrani plotkują też o młodym Bezuchowie, narzekają na jego maniery i zastanawiają się nad losem jego umierającego ojca.

Jedną z najbardziej znanych petersburskich familii jest rodzina Rostowów. Na czele rodziny stoi sędziwy hrabia Ilia Rostow, wychowujący wraz z żoną Nataszą (Natalią) czwórkę dzieci. Najstarsza Wiera to dystyngowana i opanowana dziewczyna, przygotowująca się do wejścia w „wielki świat”. W środowisku petersburskim plotkuje się o jej rychłych zaręczynach z niemieckim oficerem Adolfem Bergiem. Młodszy brat Wiery – Mikołaj – przygotowuje się do przyszłej służby wojskowej. Młodzieniec jest zakochany ze wzajemnością w swej kuzynce Soni. Kilkunastoletnia dziewczyna jest sierotą, wychowywaną przez Rostowów. Trzynastoletnia Natasza to ulubienica rodziców. Psotna i ciekawska dziewczynka dowiaduje się o uczuciu łączącym Mikołaja i Sonię. Pod wpływem impulsu Natasza postanawia naśladować brata, Psotna i ciekawska dziewczynka dowiaduje się o uczuciu łączącym Mikołaja i Sonię. Pod wpływem impulsu Natasza postanawia naśladować brata, rozkochuje w sobie Borysa Drubeckiego (przyjaciela Mikołaja) i wymusza na nim wyznanie miłości. Najmłodszym w rodzinie jest dziewięcioletni Pietia. Chłopczyk marzy o tym by – podobnie jak brat – wstąpić w przyszłości do wojska. Rostowowie są powszechnie poważaną rodziną, zmagają się jednak ze znacznymi problemami finansowymi. Mimo tego, chętnie udzielają pomocy innym (Anna Drubecka).

Przed wyjazdem na wojnę Andrzej Bołkoński postanawia zabrać swoją ciężarną żonę do rodzinnej posiadłości w Łysych Górach. Domem zarządza despotyczny ojciec i siostra Bołkońskiego. Maria z radością wita brata, obiecując zatroszczyć się o zdrowie i samopoczucie Elizy. Bołkoński z dezaprobatą przyjmuje wizytę synowej. Dostrzega obojętność Andrzeja wobec żony. Eliza jest przerażona wyjazdem męża, czuje się osamotniona i przeczuwa trudny poród. W trakcie pożegnania z mężem mdleje.

Druga część tomu zawiera opis rosyjskich i francuskich przygotowań do wojny. Mikołaj Rostow zostaje przydzielony do huzarów. Bohater zawiera przyjaźń z rubasznym Denisowem, poznaje też Dołochowa. Młody Rostow z niecierpliwością czeka na możliwość wykazania się w trakcie walki. Sposobność nadarza się w trakcie bitwy pod Schöngrabern. Mikołaj, zaskoczony chaosem powstałym podczas walki, zostaje ranny w rękę i ratuje się ucieczką. Bohater uznaje swą „przygodę” za prawdziwy chrzest wojenny. W trakcie pochodu wojsk Rostow spotyka przyjaciela – Drubeckiego. Borys dostrzega zmiany w zachowaniu Mikołaja, obydwaj nie potrafią ukryć rozczarowania spotkaniem. W kwaterze Drubeckiego Rostow napotyka także księcia Andrzeja Bołkońskiego, z którym nawiązuje sprzeczkę. Książę napomina żołnierza, odmawiając mu prawa do dania satysfakcji (pojedynek). Zażenowany Rostow powraca do swego oddziału po raz pierwszy odczuwając braterstwo z „towarzyszami broni”. Większość młodych żołnierzy – podobnie jak Mikołaj – wierzy bezwzględnie w geniusz wojenny młodego cara Aleksandra. Podczas przeglądu wojsk Rostow obiecuje sobie wsławić się podczas kolejnej bitwy i uzyskać możliwość przypodobania się dowódcy.

Książę Bołkoński służy jako adiutant głównodowodzącego rosyjskiej armii – generała Kutuzowa. Trwa pochód wojsk napoleońskich. Po klęsce armii generała Makka pod Ulmem.

Większość młodych żołnierzy – podobnie jak Mikołaj – wierzy bezwzględnie w geniusz wojenny młodego cara Aleksandra. Podczas przeglądu wojsk Rostow obiecuje sobie wsławić się podczas kolejnej bitwy i uzyskać możliwość przypodobania się dowódcy.

Książę Bołkoński służy jako adiutant głównodowodzącego rosyjskiej armii – generała Kutuzowa. Trwa pochód wojsk napoleońskich. Po klęsce armii generała Makka pod Ulmem, Kutuzow decyduje się na odwrót. Armia rosyjska rozpoczyna długi i uciążliwy marsz od Brna do Ołomuńca. Bołkoński, obserwujący chaos i rozprzężenie powracających wojsk, stopniowo traci wiarę w morale rosyjskiej armii.

Tom II

Mikołaj Rostow powraca do domu, zabierając ze sobą przyjaciela Denisowa. Rostow jest witany przez rodzinę jak bohater, podobną serdecznością zostaje otoczony zaskoczony Denisow. Mikołaj czuje się już dorosłym mężczyzną. Przekonuje się o wierności Soni, ale sam odczuwa pewność, że rodzina nie zgodzi się na małżeństwo. Rostowowie popadają w finansowe tarapaty. Matka nadaremno stara się przekonać Mikołaja do zawarcia związku z zamożną Julie Kuragin (bohater odmawia ze względu na Sonię). Rodzeństwo spędza zimę na zabawie, balach i odwiedzinach u krewnych. Denisow zakochuje się w młodziutkiej Nataszy. Niespodziewane oświadczyny zostają odrzucone ze względu na młody wiek dziewczyny. U Rostowów zaczyna także bywać Dołochow (kolejny „towarzysz broni” Mikołaja). Mężczyzna zakochuje się w Soni i prosi ją o rękę. Hrabina namawia wychowankę do przyjęcia propozycji, ale dziewczyna jest nieugięta wyznając adoratorowi, że kocha Rostowa. Obrażony Dołochow wyjeżdża postanawiając zemścić się na Mikołaju. Podczas jednego z towarzyskich spotkań Dołochow wciąga przyjaciela do gry w karty i wymusza na nim stawianie coraz większych sum. Ostatecznie Rostow przegrywa gigantyczną kwotę kilkudziesięciu tysięcy rubli. Zdruzgotany Mikołaj udaje się po pomoc do ojca, obiecując spłacenie ogromnego długu.

Po śmierci sędziwego hrabiego Bezuchowa ogromny spadek przechodzi w ręce jego nieślubnego syna, Po śmierci sędziwego hrabiego Bezuchowa ogromny spadek przechodzi w ręce jego nieślubnego syna, Pierre'a. Młody Bezuchow staje się pożądanym gościem każdego petersburskiego domu. Pod wpływem sugestii znajomych Pierre zakochuje się w pięknej i niemoralnej Helenie Kuragin (podejrzanej o romans z własnym bratem, Anatolem). Na skutek nacisków ze strony księcia Kuragina i przyjaciół Heleny, Pierre decyduje się na małżeństwo. Po ślubie Bezuchow jest traktowany w towarzystwie jako nieszkodliwy dziwak, mąż pięknej i powszechnie pożądanej żony. Helena nie ukrywa swej niechęci do męża. Krótko po ślubie nawiązuje romans z Dołochowem, a ten jawnie drwi ze zdradzanego małżonka. Podczas jednego z przyjęć Pierre wyzywa kochanka żony na pojedynek. Bezuchow rani Dołochowa w pojedynku i wyrzuca z domu niewierną żonę doprowadzając do spektakularnego skandalu. Od tego momentu rozpoczyna się okres duchowych poszukiwań Bezuchowa. Bohater wstępuje do loży masońskiej, postanawia doskonalić się moralnie i udzielać pomocy potrzebującym.

Tymczasem nasilają się walki pomiędzy armiami Kutuzowa i Napoleona. Książę Andrzej Bołkoński bierze udział w bitwie pod Austerlitz. Bohater zostaje ciężko ranny i przechodzi długą rekonwalescencję. Do rodziny Bołkońskich dociera wiadomość o jego prawdopodobnej śmierci. W obliczu cierpienia i możliwego, rychłego zgonu (Bołkoński zostaje zabrany z placu bitwy przez Francuzów) książę dokonuje przewartościowania swojego dotychczasowego życia. Po wielu perypetiach bohater powraca do rodzinnego domu natrafiając na moment porodu żony. Liza umiera pozostawiając mężowi małego synka. Mały Mikołaj tafia pod opiekę Marii, siostry Bołkońskiego. On sam czuje się odpowiedzialny za śmierć żony. Wkrótce książę przyjmuje odwiedziny dawnego przyjaciela – Bezuchowa. Pierre opowiada o swych planach „oświecania” i wyzwalania chłopów. Bołkoński wyśmiewa naiwność przyjaciela. Obydwaj toczą długie rozmowy na temat moralności, Boga i życia pośmiertnego. Po powrocie do domu, pod wpływem nacisków znajomych, Pierre zezwala niewiernej żonie na powrót do domu. W towarzystwie arystokratów Helena traktowana jest jako „ofiara” dziwacznego męża.

W domu Rostowów trwają przygotowania do pierwszego balu Nataszy i Soni. Debiut dziewcząt na balu ma zwiększyć ich szanse na dobre zamążpójście. W trakcie przyjęcia (na którym pojawia się też para cesarska) Natasza zwraca uwagę Bołkońskiego. Andrzej, Po powrocie do domu, pod wpływem nacisków znajomych, Pierre zezwala niewiernej żonie na powrót do domu. W towarzystwie arystokratów Helena traktowana jest jako „ofiara” dziwacznego męża.

W domu Rostowów trwają przygotowania do pierwszego balu Nataszy i Soni. Debiut dziewcząt na balu ma zwiększyć ich szanse na dobre zamążpójście. W trakcie przyjęcia (na którym pojawia się też para cesarska) Natasza zwraca uwagę Bołkońskiego. Andrzej, zauroczony młodością i niewinnością dziewczyny, staje się częstym gościem domu Rostowów. Przed wyjazdem do swej wiejskiej posiadłości Bołkoński prosi o rękę Nataszy, zastrzegając, że ślub może odbyć się dopiero za rok. Dziewczyna wyraża zgodę, mimo niechęci rodziców. Wieść o narzeczeństwie Nataszy wzbudza zainteresowania znajomych rodziny. Podczas pobytu w Moskwie dziewczyna poznaje Anatola Kuragina. Mężczyzna postanawia uwieść Nataszę, posługując się wpływami swej siostry Heleny. Pod wpływem obietnic i wyznań Anatola, dziewczyna zrywa z Bołkońskim i postanawia uciec z Moskwy z ukochanym. Sekret Nataszy zostaje odkryty przez Sonię. Kuragin zostaje zmuszony do szybkiego wyjazdu przez Pierre'a a rodzina Rostowów zachowuje tajemnicę. Bezuchow przekonuje porzuconą Nataszę, że Anatol ma już żonę, którą porzucił w Polsce. Zrozpaczona dziewczyna truje się arszenikiem, ale zostaje odratowana. Bołkoński, poinformowany o wypadku, przyjmuje zerwanie zaręczyn i zrywa stosunki z Rostowami.

Tom III

Po nieudanej próbie samobójczej Natasza Rostowa długo dochodzi do zdrowia. Cała rodzina troskliwie opiekuje się chorą. Za namowa znajomej rodziny hrabina zezwala córce na udział w rekolekcjach. Podczas modlitwy w cerkwi Natasza doznaje duchowego „oczyszczenia” i postanawia zmienić swoje życie.

Trwa pochód armii napoleońskiej. Po obydwu stronach jest coraz więcej rannych. W Moskwie stopniowo narasta strach przed armią francuską. Wielu arystokratów decyduje się na opuszczenie miasta wraz z rodzinami i dobytkiem. Piętnastoletni Pietia Rostow wymusza na rodzicach zgodę na zapisanie się do armii.

Książę Andrzej Bołkoński po kłótni z ojcem postanawia powrócić na front. Pozostawia syna pod opieką siostry Marii. Należące do Bołkońskich Łyse Góry znajdują się na szlaku rosyjskich uciekinierów. W miarę zbliżania się frontu wojennego do wioski trafia coraz więcej francuskich maruderów. Andrzej przesyła siostrze list, Książę Andrzej Bołkoński po kłótni z ojcem postanawia powrócić na front. Pozostawia syna pod opieką siostry Marii. Należące do Bołkońskich Łyse Góry znajdują się na szlaku rosyjskich uciekinierów. W miarę zbliżania się frontu wojennego do wioski trafia coraz więcej francuskich maruderów. Andrzej przesyła siostrze list, w którym bezwzględnie nakazuje rodzinie opuszczenie wiejskiej posiadłości. Stary książę Bołkoński postanawia zostać w domu i rozprawić się z buntem wszczętym przez wystraszonych chłopów. Starzec doznaje rozległego paraliżu i po kilku dniach umiera. Poddani nie chcą zezwolić Marii na opuszczenie domu, obawiają się ataku Francuzów. Pomocy księżniczce udziela Mikołaj Rostow, przypadkiem przejeżdżający w pobliżu posiadłości. Bunt zostaje stłumiony. Rostow ponownie rozważa dawną prośbę matki, sugerującej zawarcie małżeństwa z zamożną Bołkońską (mariaż uratowałby Rostowów przed bankructwem).

Latem olbrzymia armia Napoleona dociera w pobliże Smoleńska. Pierre postanawia opuścić Moskwę i przenieść się na front. Bezuchow chce być naocznym świadkiem przygotowań do bitwy w okolicach miejscowości Borodino. Znajomi wojskowi umieszczają bohatera na „bezpiecznej” pozycji, umożliwiając mu obserwację pola walki. Pierre jest pod wrażeniem ilości wojsk wroga. Zaciekawiony widokiem udaje się w pobliże stanowisk artyleryjskich i – przypadkiem – trafia w samo centrum walk. Ogłuszający ostrzał, krzyki rannych, okaleczone ciała żołnierzy – wszystko to robi na bohaterze piorunujące wrażenie. Po kilku godzinach walka przeradza się w obustronną rzeź. Obydwie strony rezygnują z wymiany ognia. Pierre'owi udaje się zachować życie. W trakcie bitwy ciężką ranę odnosi książę Bołkoński. W wojskowym szpitalu bohater jest świadkiem operacji Anatola Kuragina (amputacja nogi). Po zakończeniu bitwy Kutuzow wycofuje swą armię ze względu na ogromne straty w ludziach. Napoleon wykorzystuje odwrót wroga i kontynuuje swój marsz na Moskwę wzbudzając panikę okolicznej ludności.

Mieszkańcy stolicy w pośpiechu opuszczają miasto. W domu Rostowów panuje chaos. Hrabina nie chce opuszczać domu, Mieszkańcy stolicy w pośpiechu opuszczają miasto. W domu Rostowów panuje chaos. Hrabina nie chce opuszczać domu, przekonana o rychłym powrocie Pietii. Przygotowaniami do wyjazdu kieruje Sonia wraz z Nataszą. Pod domem hrabiostwa co rusz pojawiają się ranni wojskowi błagający o oddanie wozu. Hrabia Rostow, pod naciskiem Nataszy, zezwala oficerom na zabranie kilku pojazdów. Rodzina opuszcza Moskwę zabierając jedynie niezbędne pakunki. Podczas wyjazdu Natasza rozpoznaje w jednym z maruderów Bezuchowa. Pierre żegna przyjaciół i postanawia pozostać w rodzinnym domu. Na rozkaz hrabiego Rostopchina miasto zostaje w kilku miejscach podpalone. Uciekinierzy zatrzymują się na noc w podmoskiewskich wioskach. W trakcie postoju Natasza dowiaduje się o tym, że wśród rannych (przewożonych w powozach Rostowów) znajduje się książę Bołkoński. Pod nieuwagę rodziców dziewczyna odwiedza chorego i prosi go o wybaczenie.

Bezuchow jest wciąż pod wrażeniem oglądanej niedawno bitwy. Bohater nie potrafi zająć konkretnego stanowiska wobec obserwowanych wydarzeń. Przebywa w opustoszałym domu wraz z grupą służących. Tymczasem do miasta wchodzi armia Napoleona. Francuzi są zaskoczeni widokiem opustoszałej, płonącej stolicy. Pomimo zakazów dowództwa żołnierze rozpoczynają plądrowanie miasta. Maruderzy trafiają też do domu Pierre'a, który – przypadkiem – ratuje życie jednemu z nich. Bezuchow nawiązuje znajomość z francuskim oficerem. Nocą obydwaj wychodzą na miasto. Pierre, na prośbę rodziców, ratuje z pożaru kilkuletnią dziewczynkę a później wdaje się w bójkę z francuskimi żołnierzami i zostaje przez nich pojmany.

Helena Bezuchow postanawia opuścić męża i związać się z jednym z poznanych dygnitarzy. Zerwanie małżeństwa staje się możliwe po przejściu bohaterki na katolicyzm. Helena wyjaśnia listownie nieobecnemu mężowi powody wyjazdu i żegna go, prosząc o wyrozumiałość. Po kilku miesiącach znajomi Kuraginów otrzymują wiadomość o śmierci hrabiny (wynik nieudanej operacji).

Tom IV

Pierre bierze udział w nieudanym zamachu na życie Napoleona. Po pojmaniu przez francuskich żołnierzy Bezuchow zostaje uznany za jeńca wojennego. W niewoli bohater nawiązuje znajomość z Platonem Karatajewem. Prosta filozofia życiowa chłopa wpływa kojąco na morale jeńców. Pierre, słuchając wywodów domorosłego filozofa, czuje się po raz pierwszy w życiu wolnym. Jeńcy przebywają w trudnych warunkach biorąc udział w marszu powrotnym napoleońskiej armii. Ciężka zima, brak prowiantu, choroby i brak dyscypliny doprowadzają do licznych dezercji francuskich żołnierzy. Uciekająca armia jest też atakowana przez tworzące się naprędce grupy rosyjskich partyzantów. Podczas jednego z partyzanckich ataków Pierre – i jego towarzysze – odzyskują wolność. Wśród wybawców Bezuchowa są dawni znajomi – Dołochow i Denisow. W trakcie walki ginie najmłodszy z Rostowów – Pietia.

Schorowany Bołkoński jest troskliwie pielęgnowany przez Nataszę. Do Rostowów dołącza wkrótce księżniczka Maria. Bołkoński przeczuwa zbliżającą się śmierć. Wybacza Nataszy i żegna się z Marią. W tym samym czasie Rostowowie otrzymują wiadomość o śmierci Pietii. Nieszczęścia zbliżają Nataszę i Marię Bołkońską, między kobietami nawiązuje się przyjaźń. Za zgodą hrabiny Maria wywozi swą towarzyszkę do Moskwy.

Po powrocie do domu Pierre czuje się zupełnie odmienionym człowiekiem. Ciężkie doświadczenie wojenne i nauki Karatajewa odmieniają jego postrzeganie świata. Bezuchow powoli odbudowuje swoje życie. W Moskwie odwiedza siostrę Bołkońskiego i niespodziewanie spotyka się z Nataszą. Obydwoje czują łączącą ich więź. Po kilku dniach Bezuchow wyznaje Marii swe zamiary względem Nataszy. Bołkońska odradza zaręczyny (Natasza nosi żałobę po bracie), obiecuje pomoc i doradza wyjazd do Petersburga.

Epilog

W 1813 roku Pierre Bezuchow i Natasza Rostowa biorą ślub. Wkrótce po tym wydarzeniu umiera hrabia Rostow. Po powrocie do domu na Mikołaja spada ciężki obowiązek spłaty rodzinnych długów. Pomimo pomocy ze strony Bezuchowa,

Po powrocie do domu na Mikołaja spada ciężki obowiązek spłaty rodzinnych długów. Pomimo pomocy ze strony Bezuchowa, Rostow nie potrafi poradzić sobie z coraz liczniejszymi wierzycielami. Mikołaj czuje, że łączy go coraz silniejsze uczucie z księżniczką Marią. Małżeństwo z Bołkońską uratowałoby całą rodzinę Rostowów. Pod wpływem hrabiny Sonia zwraca ukochanemu słowo. Rostow bierze ślub z Marią i przenosi się z całą rodziną do posiadłości w Łysych Górach.

Mija siedem lat. Natasza jest przykładną i nieco zaborczą żoną oraz matką czworga dzieci. Pierre z zadowoleniem oddaje się życiu rodzinnemu. Bołkońscy także posiadają już własne potomstwo. Pod opieką Mikołaja znajduje się też syn zmarłego Andrzeja. Rostow jest dobrym gospodarzem i ojcem licznej rodziny. Podczas odwiedzin u Bołkońskich Pierre proponuje Mikołajowi członkostwo w nowym, tajnym stowarzyszeniu (przypuszczalnie chodzi o związek dekabrystów). Rozmowę mężczyzn podsłuchuje syn Andrzeja – Mikołaj. Chłopiec planuje w przyszłości dołączyć do tajnego związku.

PROBLEMATYKA

„Wojna i pokój” to rosyjska epopeja narodowa opowiadająca o losach kilku rodzin arystokratycznych, przedstawionych na tle wojen napoleońskich. Akcja powieści toczy się w latach 1805-1812 (epilog obejmuje wydarzenia z lat 1813-1820, m.in. małżeństwo Bezuchowa i Nataszy Rostowej). Powieść Tołstoja to czterotomowe, ogromne, epickie dzieło, opisujące szczegółowo historię pięciu rodzin i posiadające ogromną ilość wątków.

Głównymi bohaterami epopei są przedstawiciele arystokratycznych rodzin Bołkońskich (książę Mikołaj, Andrzej, Liza, Maria) i Rostowów (hrabia Ilia, hrabina Natasza, dzieci: Wiera, Mikołaj, Natasza, Pietia i Sonia). Akcja utworu rozpoczyna się w momencie pojawienia się w Petersburgu głównego bohatera powieści – Pierre'a Bezuchowa, nieślubnego syna jednego z rosyjskich arystokratów. Bezuchow szybko dziedziczy spadek po ojcu i rozpoczyna życie w kręgach rosyjskiej arystokracji. Główny, obyczajowy wątek powieści dotyczy stosunków panujących pomiędzy rodzinami Bołkońskich, Rostowów, Kuraginów i Drubeckich. Sam Pierre wiąże się z Kuraginami poprzez małżeństwo z piękną Heleną. Tołstoj szczegółowo kreśli obyczaje panujące w środowisku arystokratów, nie szczędząc im krytyki. Para głównych bohaterów (Natasza i Pierre) nie potrafi odnaleźć się w rzeczywistości zdominowanej przez fałsz i dwulicową moralność. Pierre przeżywa nieszczęśliwe małżeństwo (kochankowie żony wielokrotnie go upokarzają), które szybko porzuca dla poszukiwań duchowych. Natasza z kolei szuka szczęścia w bezmyślnym, młodzieńczym romansie z Anatolem Kuraginem. Na szczęście, plany ucieczki z nim zostają zniweczone przez jej rodzinę. Po latach cierpień i błądzeń Rostowa i Bezuchow zdecydują się na wspólne założenie rodziny.

Każda z rodzin zostaje doświadczona przez wojnę. Mężczyźni biorą w niej bezpośredni udział (Bołkoński, Bezuchow, Rostowowie, Kuragin), kobiety, pozostając na straży domowego ogniska, muszą także zmagać się z kłopotami finansowymi. Z trudnymi doświadczeniami najlepiej radzą sobie Rostowowie - zżyci, Wojna zostaje ukazana z dwóch perspektyw – cywilów i bezpośrednich uczestników walki. Autor szeroko opisuje przygotowania Rosjan do wojny, salonowe dyskusje nad możliwymi strategiami, postać Napoleona i jego współpracowników i wreszcie – same działania wojenne, obserwowane przez głównych bohaterów powieści. Nie sposób nawiązać do wszystkich wątków poruszanych w powieści. Mamy tu zarówno analizę polityczno-społeczną, charakterystykę różnych warstw społecznych, ciekawy wątek masonerii, problematykę moralną (przemiana Bezuchowa), jak i wiele innych.

„Wojna i pokoj” to wielkie dzieło XIX-wiecznego realizmu, które wyznaczyło literackie standardy dla pokoleń kolejnych twórców.

PLAN WYDARZEŃ

1. Przyjęcie u Anny Pawłowny – przedstawienie głównych bohaterów.

2. Pojawienie się Pierre'a Bezuchowa.

3. Przedstawienie i charakterystyka rodziny Rostowów.

4. Przygotowania Andrzeja Bołkońskiego do wojny rosyjsko-francuskiej.

5. Pierwsze działania wojenne – przyjaźń Mikołaja Rostowa i oficera Denisowa.

6. Powrót Mikołaja Rostowa do Moskwy – trudna sytuacja finansowa jego rodziny.

7. Miłość Denisowa do młodej Nataszy – odmowa ręki córki ze strony Rostowów.

8. Wzbogacenie się Pierre'a Bezuchowa.

9. Ślub Bezuchowa z Heleną Kuragin.

10. Kolejne romanse żony Bezuchowa (Dołochow).

11. Pojedynek Pierre'a i Dołochowa.

12. Opuszczenie żony przez Bezuchowa.

13. Wstąpienie Pierre'a do masonerii i jego przemiana duchowa.

14. Bitwa pod Austerlitz.

15. Rekonwalescencja Andrzeja Bołkońskiego, rannego podczas bitwy.

16. Powrót Bołkońskiego do domu.

17. Śmierć Lizy Bołkońskiej podczas narodzin synka.

18. Powrót Heleny do męża.

19. Spotkanie Bołkońskiego i Nataszy Rostowej na balu w Petersburgu.

20. Oświadczyny o rękę Nataszy i wyjazd.

21. Spotkanie Nataszy z Anatolem Kuraginem w moskiewskiej operze.

22. Romans Anatola i Nataszy – plany ucieczki.

23. Ujawnienie planów pary przez Sonię.

24. Miłość Pierre'a do Nataszy.

25. Próba samobójcza i choroba Nataszy.

26. Wprowadzenie i szczegółowa charakterystyka postaci Napoleona Bonaparte.

27. Opis bitwy pod Borodino.

28. Dołączenie Pierre'a do walki.

29. Marsz armii napoleońskiej na Moskwę.

30. Opuszczenie Moskwy przez rodzinę Rostowów.

31. Wielki pożar Moskwy.

32. Pierre Bezuchow jeńcem wojennym.

33. Przyjaźń Bezuchowa i Karatajewa.

34. Pogodzenie się Andrzeja i Nataszy, śmierć Bołkońskiego.

35. Ślub Nataszy i Bezuchowa.

NATASZA ROSTOWA

Główna kobieca bohaterka powieści. W pierwszym tomie utworu poznajemy ją jako kilkunastoletniego podlotka, utalentowaną śpiewaczkę i tancerkę. Po kilku latach piękna dziewczyna zaczyna podbijać męskie serca m.in. Denisowa i księcia Bołkońskiego. Ten drugi zostaje przyjęty przez rodzinę, ale odracza ślub o rok. W trakcie rozstania Natasza poznaje Kuragina i zrywa zaręczyny. Po ucieczce Anatola bohaterka doświadcza wyczerpującej choroby, przeżywa też duchowe nawrócenie. Po latach Natasza zostaje szczęśliwą żoną Pierre'a Bezuchowa i matką czwórki dzieci.

MOTYW RODZINY

„Wojna pokój” opowiada dzieje pięciu arystokratycznych rodzin: Rostowów, Bołkońksich, Kuraginów, Bezuchowów i Drubeckich. Autor szczegółowo charakteryzuje każdą z nich, opisuje członków rodzin, kreśli stosunki panujące pomiędzy krewnymi. Na pierwszy plan wysuwają się Rostowowie z hrabim Ilją na czele. Właściwie przez całą akcję powieści rodzina boryka się z różnymi problemami (głównie finansowymi), ale mimo tego Rostowowie są solidarni, kochają się i potrafią się wspierać. Dla kontrastu Tołstoj przeciwstawia im zamożną, ale nieszczęśliwą rodzinę Bołkońskich. Bołkońscy posiadają wielkie ambicje i dążą do sławy, zaniedbując przy tym podstawowe wartości moralne. Andrzej Bołkoński marzy o chwale zdobytej podczas wojny, jednocześnie zaniedbuje żonę (Eliza umiera podczas porodu), nie potrafi też zaopiekować się osieroconym dzieckiem. Bołkoński wyśmiewa też dobroczynne zapędy Bezuchowa (starającego się poprawić dolę swoich chłopów). W finale to Bołkońscy poniosą najbardziej dotkliwe straty, a Natasza i Bezuchow otrzymają kolejną szansę od losu, którą skwapliwie wykorzystają.

MOTYW RELIGIJNY/CHRYSTUSA

Pierre czyta w Petersburgu „O naśladowaniu Chrystusa”. Książeczka wywiera na nim duże wrażenie, a postać Jezusa staje się uosobieniem takiego charakteru i życia, do jakich trzeba dążyć. Niedługo potem Pierre zdecydował o przystąpieniu do bractwa.

MOTYW WOJNY

Dzieje bohaterów powieści toczą się w latach 1805-12, na tle wielkich wojen napoleońskich. Tołstoj opisuje szczegółowo przygotowania Rosjan do wojny. Większość męskich bohaterów bierze w niej czynny udział. Andrzej Bołkoński zajmuje stanowisko adiutanta księcia Michała Kutuzowa, podczas bitwy pod Austerlitz zostaje ranny, co zmusza go do zupełnego zrewidowania swoich dotychczasowych poglądów (Bołkoński podziwiał Napoleona jako stratega). Bezuchow przyłącza się do walki po doświadczeniach związanych z rozczarowaniem środowiskiem masońskim. Pierre bierze udział w bitwie pod Borodino (jako obserwator). Trzeci tom powieści jest poświęcony w dużej mierze szczegółowej charakterystyce Napoleona Bonaparte (i jego działań na froncie rosyjskim). Dla Tołstoja wódz francuski jest postacią potwierdzającą tzw. fatalizm historii. Autor wierzy, że sprawiedliwość stoi po stronie Rosjan, prowadzących wojnę obronną. Postacią Napoleona jest rozczarowany Bołkoński, a Bezuchow (pod wpływem kontaktów z masonami) weźmie udział w nieudanym zamachu na życie wodza i wpadnie w niewolę. Powieść zawiera dwa wielkie opisy batalistyczne (bitwa pod Austerlitz i Borodino). Wojny doświadczają także cywile, opis płonącej Moskwy i relacja z ucieczki rodziny Rostowów należy do najbardziej przejmujących fragmentów powieści.

MOTYW MIŁOŚCI

Miłość to jeden z głównych wątków powieści. W finale prawdziwa, dojrzała miłość połączy Nataszę Rostową i Pierre'a Bezuchowa. Zanim jednak do tego dojdzie każde z nich będzie musiało przejść głęboką przemianę moralną.

Nataszę poznajemy jako kilkunastoletnią panienkę, o względy której ubiegają się rzesze wielbicieli. Los dziewczyny zależy od woli rodziców i stanu majątkowego oraz pozycji towarzyskiej kandydata. Wielu z nich (m.in. Denisow) zostaje odrzuconych. Najtragiczniejszym w skutkach był romans Nataszy z Anatolem Kuraginem – bawidamkiem i notorycznym uwodzicielem. Zakochana bohaterka zgadza się na szalony plan wspólnej ucieczki, odrzucając tym samym Bołkońskiego. Wykrycie planów ucieczki doprowadziło do skandalu obyczajowego i długiej choroby Nataszy. Pierre widuje dziewczynę wielokrotnie, ale prawdziwe uczucie budzi się w nim dopiero po przejściu doświadczeń wojennych. Bohater musi zmierzyć się z własnymi, małżeńskimi problemami. Jego żona Helena wielokrotnie zdradza go, doprowadzając nawet do pojedynku męża z jednym z jej kochanków (Dołochow). Para ogłasza separację. Po latach, odmieniony Bezuchow przyjmuje żonę z powrotem pod swój dach. Gdy ta po raz kolejny znika, nawiązuje znajomość z Nataszą. Po śmierci Heleny Bezuchow i Rostowa zakładają rodzinę, starając się wspólnie zapracować na własne szczęście.

MOTYW MORALNOŚCI

Kolejny ważny wątek powieści to problem moralności, która odnosi się zarówno do zachowania jednostkowych bohaterów, jak i do całej grupy społecznej (dwuznaczna moralność środowisk arystokratycznych, prosta moralność chłopów). Bohaterem, który najmocniej stara się odmienić swoje życie jest Bezuchow. Pierre'a poznajmy jako młodego, wykształconego człowieka. Początkowo bohater nie jest mile widziany w środowisku arystokratycznym (jako nieślubne dziecko hrabiego Kiryła Bezuchowa). Jego sytuacja ulega diametralnej zmianie po otrzymaniu ogromnego spadku. Od tego momentu Bezuchow jest jedną z najlepszych partii w całej Rosji. Zaskakująca odmiana losu, gigantyczny majątek i zainteresowanie ze strony kobiet stopniowo demoralizują bohatera. Pierre nie odmawia sobie rozmaitych uciech, decyduje się na małżeństwo z wybitnie piękną (i zepsutą) kobietą, która doprowadzi go do psychicznego załamania. Po pojedynku z Dołochowem i opuszczeniu żony w atmosferze skandalu Bezuchow traci sens życia. Jego poszukiwania doprowadzą go do wstąpienia w środowisko masonerii. Pierre przechodzi inicjację i dołącza do środowiska, które przyciąga go przede wszystkim ciągłą koniecznością ulepszania samego siebie. Bezuchow pojmuje założenia masonerii dosłownie. Powraca do wiary w Boga, stara się pomagać innym członkom stowarzyszenia. Najważniejsze są jednak zmiany, jakie bohater wprowadza w swych ziemskich majątkach (Bezuchow stara się polepszyć dolę chłopów, wprowadza ulgi, łagodzi kary itp.). Z biegiem czasu bohater zaczyna dostrzegać rozłam pomiędzy wyznawanymi przez masonów ideami, a praktyką. Dalszą przemianę bohatera pogłębią obserwacje działań wojennych rosyjskiej armii, doświadczenie cierpienia i niewoli. Wszystkie te wydarzenia doprowadzą Bezuchowa do nawrócenia na prawosławie i przyjęcia nowej filozofii życia (zaobserwowanej u jednego z towarzyszy niedoli – Karatajewa), opartej na prostocie, zawierzeniu Bogu i życiu poświęconemu pracy na rzecz innych.

MOTYW SNU

Ważny jest choćby sen Pierre'a, w śnie widzi on cudowny ogród, pośrodku którego stoi świątynia. Chce tam wejść i dostrzega wąską kładkę, która załamała się pod jego ciężarem. Wymowa snu ma oczywiście głębokie symboliczne znaczenie i odzwierciedla stan ducha rozdartego bohatera.

MOTYW SPOŁECZEŃSTWA

Naród jest siłą napędzającą społeczeństwo i historię, to on ma moc, by zrealizować przeznaczenie i sprawia, że machina dziejów rusza do przodu. Jest przeciwieństwem genialnej jednostki, której Tołstoj odmówił prawa decydowania o losach świata.

Warto również zwrócić uwagę na wątek masoński, który był pomijany w ekranizacjach powieści, tymczasem Tołstoj bardzo dokładnie opisał rolę wolnomularstwa w ówczesnej Rosji. Historia tego ruchu wiąże się w powieści z losami Pierre Bezuchowa i przedstawiona jest jako tło lub węzłowe wydarzenia także jego osobistego życia. Pierre szybko przekonuje się, że bracia zainteresowani są wyłącznie jego majątkiem.             

MOTYW WARSTW SPOŁECZNYCH

Tołstoj ukazuje salony arystokracji przedstawiając je przeważnie jako miejsca rozpusty i zbytku. Jej przedstawiciele (np. Borys Drubeckoj, Mikołaj Rostow, Anna Scherer, rodzina Kuraginów) nie ją niedoli chłopów. Bezuchow (nieślubny syn bogatego hrabiego) chce wprawdzie poprawić los włościan, ale poza dobrymi intencjami nie może wykrzesać z siebie żadnego skutecznego działania i trwoni czas żyjąc z dnia na dzień i popijając wódkę. Książę Andrzej Bołkoński zaś gardzi ludźmi ze swojej sfery, ale chcąc posmakować bohaterstwa i zaszczytów wyrusza na wojnę zostawiając w domu żonę, która spodziewa się dziecka.

MOTYW STARCA

Pierre Bezuchow spotyka starca, który wie wszystko o jego życiu. Wydaje się, że poznał istotę Pier...