Tezy egzaminacyjne:
1. Pojęcie i przedmiot prawa cywilnego
Prawo cywilne- część prawa regulująca stosunki majątkowe tzn. stosunki dotyczące jakiś kwestii ekonomicznych (relacji ekonomicznych), stosunki te wyrażają się w pieniądzach np. sprzedaż; reguluje również pewne stosunki osobiste (związane ściśle z majątkowymi).
Stosunki majątkowe maja powszechny charakter i są ciągle obecne, dlatego prawo cywilne ma doniosłe znaczenie.
2. Części prawa cywilnego
Prawo cywilne odnosimy do Kodeksu cywilnego, który dzieli się na:
Prawo cywilne dzieli się na kilka działów:
1. część ogólna- księga I art.1-125, przepisy wstępne dotyczące czynności prawnych podmiotów; są to przepisy wspólne dla wszystkich działów prawa cywilnego
2. prawo rzeczowe- księga II art.126-352. W polskim prawie obowiązuje zasada „numerus clausus” prawa rzeczowego- jest to zasada zamkniętej listy praw rzeczowych; tylko ustawodawca może określić, co jest prawem rzeczowym a co nim nie jest. Do praw rzeczowych w Polsce należą:
♦prawo własności- najszersze prawo
♦prawo użytkowania wieczystego
♦ograniczone prawa rzeczowe ( Art.244 Kc.- &1. Ograniczonymi prawami rzeczowymi są: użytkowanie, służebność, zastaw, spółdzielcze własnościowe prawo do lokalu mieszkalnego, spółdzielcze prawo do lokalu lub hipoteka.)
3. prawo zobowiązań- księga III art.353-921, podzielona jest na część ogólna i część szczegółową; część ogólna opisuje, co to jest zobowiązanie i na czym polega zaś część szczegółowa opisuje umowy nazwane, np. o dzieło, sprzedaży, pożyczka (1187 tytułów)
Zobowiązanie jest to stosunek między wierzycielem a dłużnikiem
4. prawo spadkowe- księga IV art.922-1088, zajmuje się sprawami związanymi z dziedziczeniem, testamentem (zakres i sporządzanie testamentu art. 922- 1088).
5. dochodzenie roszczeń
- I część ogólna
- II część prawo rzeczowe
- III część prawo zobowiązaniowe
- IV część prawo spadkowe
- V część prawo rodzinne
- VI część prawo o dobrach niematerialnych
- VII część prawo handlowe
3. Podstawowe źródła prawa cywilnego
ŹRÓDŁA PRAWA – forma, w jakiej przejawia się i jest podawana do przestrzegania wola państwa.
Podstawowym źródłem prawa cywilnego jest Kodeks cywilny z 1964 roku, który był wielokrotnie nowelizowany (ponad tysiąc artykułów). Jest też wiele ustaw okołokodeksowych np. ustawa o księgach wieczystych i hipotece, prawo przemysłowe, prawo czekowe, prawo wekslowe..
System źródeł prawa polskiego (art. 91 KRP):
1. Konstytucja – ustawa zasadnicza określa kompetencje, prawa, obowiązki itp. Akt o najwyższej mocy obowiązywania. Ustanawia zamknięty system źródeł prawa.
2. Ustawa – wszystko może być przedmiotem regulacji ustawowej; ustawa musi być zgodna z konstytucją oraz umową międzynarodową ratyfikowaną za zgodą Sejmu
Procedura legislacyjna: inicjatywę ustawodawczą ma ten, kto może przedłożyć projekt do laski marszałkowskiej, czyli 15 posłów, 100 tyś. Obywateli, Senat, prezydent lub Rada Ministrów
3. Ratyfikowane umowy międzynarodowe – zawiera Rada Ministrów, natomiast ratyfikuje i wypowiada prezydent(Sejm musi wyrazić zgodę w niektórych przypadkach)
4. Rozporządzenia – wydawane na podstawie szczegółowego upoważnienia zawartego w ustawie i w celu jej wykonania tzw. deklaracja ustawowa; jeśli rozporządzenie nie spełnia tych warunków, to jest nieważne
5. Akty prawa miejscowego – zakres obowiązywania tych aktów jest ograniczony do obszaru działania organu, który je wydał
6. Akty prawa wewnętrznego –
- uchwały Sejmu, Senatu, Rady Ministrów
- zarządzenia Prezydenta RP, Prezesa Rady Ministrów, ministrów
- akty prawa miejscowego o charakterze wewnętrznym
- nieratyfikowane umowy międzynarodowe
Akty te mają być ogłoszone (art. 88 KRP)- tzw. promulgacja
Organy promulgacyjne: Dziennik Ustaw, Monitor Polski, dzienniki urzędowe
4. Akty prawne- sposób publikowania
AKT PRAWNY – ujęty w odpowiedniej formie akt woli państwa; podejmowane dla wywołania skutku prawnego. Akt administracyjny stosuje się bardzo rzadko (wyjątkowo) wywołuje skutek cywilno- prawny (sytuacja zagrożenia bezpieczeństwa państwa.
- o charakterze ogólnym – akt normatywny
- o charakterze wewnętrznym – akt nienormatywny
7. Konstytucja – ustawa zasadnicza określa kompetencje, prawa, obowiązki itp. Akt o najwyższej mocy obowiązywania. Ustanawia zamknięty system źródeł prawa.
8. Ustawa – wszystko może być przedmiotem regulacji ustawowej; ustawa musi być zgodna z konstytucją oraz umową międzynarodową ratyfikowaną za zgodą Sejmu
9. Ratyfikowane umowy międzynarodowe – zawiera Rada Ministrów, natomiast ratyfikuje i wypowiada prezydent(Sejm musi wyrazić zgodę w niektórych przypadkach)
10. Rozporządzenia – wydawane na podstawie szczegółowego upoważnienia zawartego w ustawie i w celu jej wykonania tzw. deklaracja ustawowa; jeśli rozporządzenie nie spełnia tych warunków, to jest nieważne
11. Akty prawa miejscowego – zakres obowiązywania tych aktów jest ograniczony do obszaru działania organu, który je wydał
12. Akty prawa wewnętrznego –
5. Zdolność prawna
ZDOLNOŚĆ PRAWNA – możność bycia podmiotem praw i obowiązków z zakresu prawa cywilnego.
(art. 8§1) Każdy człowiek od chwili urodzenia ma zdolność prawną, która trwa nieprzerwanie aż do chwili śmierci. Ważny jest fakt ustalenia żywych narodzin
Nasciturus (mający się narodzić) – dziecko od chwili poczęcia do chwili narodzenia może nabywać prawa, których wykonanie zawiesza się do chwili żywych urodzin np. (art. 446§1) w przypadku błędu lekarskiego po narodzinach dziecko może wystąpić z roszczeniem ustawodawczym, (art.927§2)nienarodzone dziecko może odziedziczyć spadek z chwila żywego narodzenia, (art. 182 Kodeksu rodzinnego) dla nasciturusa można powołać kuratora. Nasciturus ma warunkową zdolność prawną. Zdolność prawna wygasa z chwila śmierci. Dowodem wygaśnięcia jest akt zgonu.
6. Zdolność do czynności prawnych- rodzaje
ZDOLNOŚĆ DO CZYNNOŚCI PRAWNYCH – możliwość nabywania praw i obowiązków oraz zaciągania zobowiązań w drodze czynności prawnych.
(art. 10) Zdolność do czynności prawnych nabywa się w wyniku:
Ø osiągnięcia pełnoletności
Ø zawarcia małżeństwa – kobiety po ukończeniu 16 lat, ze specjalnym zezwoleniem sądu rodzinnego, a małżeństwo zdaniem sądu będzie zgodne z dobrem założonej rodziny; pełnoletności nie traci się w razie unieważnienia małżeństwa.
Zdolność do czynności prawnych można mieć ograniczoną lub może być jej brak.
Brak zdolności do czynności prawnej:
§ osoby, które nie ukończyły lat 13 (art. 12)
§ oraz osoby ubezwłasnowolnione całkowicie: jeżeli wskutek choroby psychicznej, niedorozwoju umysłowego albo innego rodzaju zaburzeń psychicznych szczególności pijaństwa lub narkomani, osoba nie jest w stanie kierować swym postępowaniem (art. 13); czynności prawne dokonywane przez taką osobę są nieważne; jest to nieważność bezwzględna; wyjątek! chyba że, są to umowy powszechnie zawierane dotyczące drobnych spraw życia codziennego (art. 14)
Ograniczoną zdolność do czynności prawnych mają:
v osoby między 13 a 18 rokiem życia (art. 15)
v osoby częściowo ubezwłasnowolnione: osoba pełnoletnia, która z powodu choroby psychicznej, niedorozwoju umysłowego albo innego rodzaju zaburzeń psychicznych, w szczególności pijaństwa lub narkomani, a nie jest uzasadnione ubezwłasnowolnienie całkowite, lecz potrzeba jest pomoc do prowadzenia jej spraw (art. 16); do ważności czynności prawnych podejmowanych przez taka osobę wymagana jest zgoda przedstawiciela ustawowego: kuratora, rodzica, opiekuna (art. 17); czynności jednostronne co do których wymagana jest taka zgoda są nieważne bezwzględnie (art.18)
7. Przedstawicielstwo- rodzaje
Przedstawicielstwo
Instytucja prawa cywilnego, dzięki której przedstawiciel swoim zachowaniem może wywołać skutki prawne bezpośrednio w sferze prawnej mocodawcy, gdy ten nie może lub nie chce działać sam.
art.95. &1. Z zastrzeżeniem wyjątków w ustawie przewidzianych albo wynikających z właściwości czynności prawnej, można dokonać czynności prawnej przez przedstawiciela.
&2. Czynność prawna dokonana przez przedstawiciela w granicach umocowania pociąga za sobą skutki bezpośrednio dla reprezentowanego.
Umocowanie dotyczy dokonania czynności prawnych. Przedstawiciel musi mieć zdolność do reprezentowania, czyli co najmniej ograniczoną zdolność czynności prawnych. Przedstawiciel działa w imieniu reprezentowanego. Czynność prawna, która ma być dokonana przez przedstawiciela musi być tego rodzaju, że może być dokonywana przez przedstawiciela ( np. nie można sporządzić testamentu przez przedstawiciela). Czynność prawna dokonana przez przedstawiciela wywołuje skutek prawny w sferze prawnej reprezentowanego.
W obu przypadkach co innego jest źródłem umocowania przedstawiciela.
→ przedstawicielstwo ustawowe – źródłem umocowania jest ustawa lub orzeczenie sądu wydane na podstawie ustawy np. rodzic jest przedstawicielem ustawowym dziecka, gdy ma władzę rodzicielską ( reguluje to ustawa); kurator ustanawiany jest orzeczeniem sądu.
→ pełnomocnictwo – źródłem umocowaniem jest jednostronne oświadczenie woli mocodawcy.
art.100. Okoliczność, że pełnomocnik jest ograniczony w zdolności do czynności prawnych, nie ma wpływu na ważność czynności dokonanej przez niego w imieniu mocodawcy.
Mocodawca musi mieć zdolność do czynności prawnej w takim zakresie, w jakim chce powierzyć pełnomocnikowi.
Wyróżniamy trzy rodzaje pełnomocnictwa:
1. ogólne – obejmuje umocowanie do czynności zwykłego zarządu
2. rodzajowe- określa się w nim kategorie czynności prawnych, do których umocowany jest pełnomocnik np. agenta ubezpieczeń upoważnia się do zawierania umów ubezpieczeniowych
3. szczególne – upoważnia do wykonania określonej czynności np. do przeniesienia własności nieruchomości lub pełnomocnictwo do zawarcia związku małżeńskiego.
Co do zasady pełnomocnictwo może być udzielane w formie dowolnej. Wyjątki stanowią: pełnomocnictwo ogólne, które musi mieć formę pisemną i pełnomocnictwo do czynności prawnych wymagających formy szczególnej.
art.99. &1. Jeżeli do ważności czynności prawnej potrzebna jest szczególna forma, pełnomocnictwo do dokonania tej czynności powinno być udzielone w tej samej formie.
&2. Pełnomocnictwo ogólne powinno być pod rygorem nieważności udzielane na piśmie.
Przyczyny ustania pełnomocnictwa:
1. Upływ czasu na jaki zostało ustalone pełnomocnictwo
2. Dokonanie czynności prawnej objętej treścią pełnomocnictwa
3. Wygaśnięcie stosunku prawnego będącego podstawa udzielenia pełnomocnictwa
4. Odwołanie pełnomocnictwa przez mocodawcę (w dowolnym czasie)
5. Śmierć mocodawcy lub pełnomocnika
6. Zrzeczenie się pełnomocnictwa przez pełnomocnika
7. Utrata przez pełnomocnika zdolności do czynności prawnych
Prokura- szczególny rodzaj pełnomocnictwa
Art.1091 &1. Prokura jest pełnomocnictwem udzielonym przez przedsiębiorcę podlegającego obowiązkowi wpisu do rejestru przedsiębiorców, która obejmuje umocowanie do czynności sądowych i pozasądowych, jakie są związane z prowadzeniem przedsiębiorstwa. &2. Nie można ograniczyć prokury ze skutkiem wobec osób trzecich, chyba że przepis szczególny stanowi inaczej.
Art.1092 &1. Prokura powinna być pod rygorem nieważności udzielona na piśmie. Przepisu art.99 &1 nie stosuje się. &2. Prokurentem może być osoba fizyczna mająca pełną zdolność do czynności prawnych.
Art.1094&1. Prokura może być udzielona kilku osobom łącznie (prokura łączna) lub oddzielnie.
&2. Kierowane do przedsiębiorcy oświadczenia lub doręczenia pism mogą być dokonywane wobec jednej z osób, którym udzielono prokury łącznie.
Art.1095 Prokurę można ograniczyć do zakresu spraw wpisanych do rejestru oddziału przedsiębiorstwa ( prokura oddziałowa).
Art.1096 Prokura nie może być przeniesiona. Prokurent może ustanowić pełnomocnika do poszczególnej czynności lub pewnego rodzaju czynności.
Art.1097 &1. Prokura może być w każdym czasie odwołana. &2. Prokura wygasa wskutek wykreślenia przedsiębiorcy z rejestru, a także ogłoszenia upadłości, otwarci likwidacji oraz przekształcenia przedsiębiorcy.
&3. Prokura wygasa ze śmiercią prokurenta. &4. Śmierć przedsiębiorcy ani utrata przez niego zdolności do czynności prawnych nie powoduje wygaśnięcia prokury.
Art.1098 &1. Udzielenie i wygaśnięcie prokury przedsiębiorca powinien zgłosić do rejestru przedsiębiorców. &2. Zgłoszenie o udzieleniu prokury powinno określać jej rodzaj, a w przypadku prokury łącznej także sposób jej wykonywania
Art. 1099 Prokurent składa własnoręczny podpis zgodnie ze znajdującym się w aktach rejestrowych wzorem podpisu wraz z dopiskiem wskazującym na prokurę, chyba że z treści dokumentu wynika, że działa jako prokurent.
Prokura może być udzielona tylko i wyłącznie przez przedsiębiorcę wpisanego do rejestru, czyli osobę prawną, ułomną osobę prawną, wspólników spółki cywilnej będących osobami prawnymi lub ułomnymi osobami prawnymi. Prokura obejmuje umocowanie do wszystkich czynności sądowych i pozasądowych związanych z prowadzeniem przedsiębiorstwa.
8. Forma czynności prawnych
Forma czynnośći prawnych:
●dowolna
●ustna
●pisemna
●per facta concludentia
-obowiązkowa
> pisemna
ad solemnitatem
ad probationem
> szczególna
ad eventum
Formy oświadczenia woli:
1. forma pisemna:
¾ zachowana jest wtedy, gdy złożymy własnoręczny podpis pod treścią oświadczenia woli (art.78)
¾ do zawarcia umowy wystarcza: wymiana dokumentów zawierających oświadczenie woli, każdy dokument musi być podpisany przez jedną ze stron lub wymiana dokumentów obejmujących treść oświadczenia woli jednej ze stron i jest przed nią podpisany
¾ oświadczenie woli złożone w postaci elektronicznej opatrzone bezpiecznym podpisem elektronicznym
¾ osoba nie potrafiąca pisać, ale umie czytać (art.79) może złożyć oświadczenie woli w formie pisemnej lub poprzez złożenie tuszowego odcisku palca, a obok tego odcisku inna osoba wpisze jej imię i nazwisko oraz umieści swój podpis lub też zamiast składającego oświadczenie woli podpisze się inna osoba, a jej podpis będzie poświadczony przez notariusza lub wójta lub burmistrza lub prezydenta miasta lub starostę lub marszałka województwa z zaznaczeniem, że został złożony na życzenie osoby niemogącej pisać lecz mogącej czytać
2. ...
kasialeg