hd_kognitywizm1_3.pdf

dr hab. Jadwiga Linde-Usiekniewicz, prof. UW

Katedra J ħ zykoznawstwa Ogólnego i Bałtystyki

J ħ zykoznawstwo ogólne -- Polonistyka dzienna i wieczorowa, III rok 2006 - 2007

Cz ħĻę I. Kierunki współczesnego j ħ zykoznawstwa

C. J ħ zykoznawstwo kognitywne

GŁÓWNE TEZY I ZAGADNIENIA GRAMATYKI KOGNITYWNEJ LANGACKERA

(Ilustracje (za wyj Ģ tkiem jednej) pochodz Ģ z: Ronald Langacker,

Wykłady z gramatyki

kognitywnej , Lublin 1995, Wydawnictwo UMCS)

1. Symboliczny charakter j ħ zyka

- biegun fonetyczny i biegun semantyczny wyra Ň enia; symboliczna relacja mi ħ dzy nimi.

2. Postulowany brak ostrego podziału na tradycyjne podsystemy (morfologiczny - składniowy,

ew. leksykalny - składniowy).

Semantyczny charakter zjawisk składniowych i gramatycznych (morfolog.) co wi ħ cej, pod

wieloma wzgl ħ dami taki sam jak leksykalnych .

3. Brak konstruktów innych ni Ň rel. schematyzacji - konkretyzacji.

O ró Ň nicach mi ħ dzy wyra Ň eniami (od simpleksów po zdania) przes Ģ dza stopie ı schematyzacji

i wielko Ļę (zło Ň ono Ļę ).

Tym samym “wyrazy” s Ģ ogólnie mówi Ģ c bardziej konkretne ale mniej zło Ň one ni Ň “zdania”.

Zjawiska składniowe s Ģ schematyzacjami jednostek du Ň ych (kompozycjonalnych) - od

zestawienia do rozbudowanego zdania.

Równie Ň “wyrazy” ró Ň ni Ģ si ħ stopniem schematyczno Ļ ci:

pudel - pies - ssak - zwierz ħ ..... - rzecz

Wszelkie zajwiska j ħ zykowe maj Ģ podło Ň e semantyczne, w tym podział na cz ħĻ ci mowy

4. Jednakowy aparat dla opisu semantyki leksykalnej, słowotwórstwa, fleksji, kompozycji i

składni

dr hab. Jadwiga Linde-Usiekniewicz, prof. UW

Katedra J ħ zykoznawstwa Ogólnego i Bałtystyki

J ħ zykoznawstwo ogólne -- Polonistyka dzienna i wieczorowa, III rok 2006 - 2007

Cz ħĻę I. Kierunki współczesnego j ħ zykoznawstwa

C. J ħ zykoznawstwo kognitywne

dr hab. Jadwiga Linde-Usiekniewicz, prof. UW

Katedra J ħ zykoznawstwa Ogólnego i Bałtystyki

J ħ zykoznawstwo ogólne -- Polonistyka dzienna i wieczorowa, III rok 2006 - 2007

Cz ħĻę I. Kierunki współczesnego j ħ zykoznawstwa

C. J ħ zykoznawstwo kognitywne

5. Mechanizmy semantyczno-kognitywne i semantycznokognitywne - analogia percepcji, gł.

wzrokowej, i rel. przestrzennych.

5.1. Istnienie domen kognitywnych, mi ħ dzy innymi podobnych do ram lub skryptów. Taka

domena mo Ň e by ę mniej lub bardziej abstrakcyjna, ale i tak jest traktowana jako przestrze ı -

5.2. Przy predykacji domena tworzy baz ħ dla profilu (przykłady: łuk, hipotenuza, łokie ę ).

Istotny jest te Ň zakres predykacji (zaw ħŇ anie domeny).

O sposobie profilowania - charakterze predykacji decyduje wzgl ħ dna wa Ň no Ļę elementów -

“odwracana” przy rozumieniu.

dr hab. Jadwiga Linde-Usiekniewicz, prof. UW

Katedra J ħ zykoznawstwa Ogólnego i Bałtystyki

J ħ zykoznawstwo ogólne -- Polonistyka dzienna i wieczorowa, III rok 2006 - 2007

Cz ħĻę I. Kierunki współczesnego j ħ zykoznawstwa

C. J ħ zykoznawstwo kognitywne

5.3. Profilowanie zale Ň y od:

- orientacji (po prawej/lewej X-a)

- relacji figura- tło (jeden biały prostok Ģ t na ciemnym tle vs. dwa ciemne prostok Ģ ty na białym

tle).

kfldslllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllll l

- punktu widzenia i perspektywy (dom od góry i w ĢŇ en face J ; za/przed tamtym maluchem

jest miejsce)

a tak Ň e: drzewo przed kamieniem/kamie ı za drzewem

- sposób skanowania: sumaryczny vs sekwencyjny.

- wzgl ħ dnej wa Ň no Ļ ci uczestników (wybór trajektora, landmarka i scenografii

5.4. Predykacja typu nazwa (rzeczownik, rzecz) a inne

- rzecz - region w domenie (ograniczony lub nie - rzeczowniki policzalne i niepoliczalne;

- relacja - atemporalna - prosta/zło Ň ona

- proces

dr hab. Jadwiga Linde-Usiekniewicz, prof. UW

Katedra J ħ zykoznawstwa Ogólnego i Bałtystyki

J ħ zykoznawstwo ogólne -- Polonistyka dzienna i wieczorowa, III rok 2006 - 2007

Cz ħĻę I. Kierunki współczesnego j ħ zykoznawstwa

C. J ħ zykoznawstwo kognitywne

(dla relacji i procesu - dwóch uczestników: landmark - trajektor.

Przykłady zamiany lm/tr: lampa nad stołem : stół pod lamp Ģ (rel. atemporalna)

Proces - zmiany relacji w czasie - skanowanie sekwencyjne (dla pozostałych sumaryczne)

Rzecz vs relacja - przykład z Ň ółty

Relacja vs proces - in - into - enter

Semantyczny charakter cz ħĻ ci mowy - równie Ň uwa Ň anych za niesemantycznie fundowane:

- swimmer - str 37

- jump - a jump - jumping.

6. Landmark, trajector i scenografia w składni

- relacja. przydawka (lm) - nadrz ħ dnik (tr) (zarówno dla modyfikuj Ģ cej jak i dopełniaj Ģ cej )

- człony przyczasownikowe - podmiot (tr) - dopełnienie (lm) - okolicznik (setting)

7. Construal - zamiana tr/lm/st; tak Ň e obiektywny i nieobiektywny;

8. Morfemy gramatyczne - te Ň s Ģ predykacjami, ale “zakotwiczaj Ģ cymi”

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika: