wpływ globalizacji na region.pdf

(466 KB) Pobierz

P race K o m i s j i G eoGrafii P rzemysłu

Nr 10

w a r s z a w a –K r a K ó w 2008

s tanisław s ala

Akademia Świętokrzyska, Kielce

Wpływ procesów globalizacji na region

Etymologicznie pojęcie region wywodzi się z łaciny, gdzie jest kojarzone z dwoma

słowami: regio – królestwo, kraj oraz rego – rządzić. Pierwotnie pojęciem tym oznaczano

obszar znajdujący się pod rządami króla czy namiestnika. Obecnie pojęcie to jest wykorzy-

stywane w różnych naukach i bardzo różnie definiowane (Gorzelak 1998; Kondracki 1995;

Koter 1995; Massalski 1930; Wilczyński 1997; Wilk 1994; Chojnicki 1999; Rykiel 2006).

Można jednak wyróżnić pewne wspólne elementy różnych definicji.

Pojęcie regionu jest zawsze łączone z określonym terytorium czy obszarem rozumia-

nym jako część państwa, kontynentu czy świata. Determinantą wyróżniającą region są pew-

ne specyficzne cechy fizyczno-geograficzne, społeczno-ekonomiczne lub polityczne pozwa-

lające na delimitację określonego obszaru. W naukach geograficznych najczęściej regiony

wydziela się ze względu na określone kryteria (tab. 1), którym może być pojedyncza cecha,

zespół cech lub zmiana natężenia danej cechy. W tradycyjnym ujęciu regiony są wydzielane

ze względu na kryteria historyczno-etnograficzne. W Polsce jako przykład może posłużyć

Śląsk, Wielkopolska czy Pomorze, a w Europie – Katalonia, Bawaria czy Bretania (Sala

2005, 2006).

Tabela 1. Główne kryteria wydzielania regionów

Typy regionów

Kryterium

wyróżnienia regionów

Nazwy przykładowych regionów

Turystyczne

Walory turystyczne

Mazury

Etnograficzne

Grupa etnograficzna

Region kielecki

Etniczne

Grupa etniczna

Kraj Basków, Zulu Land, Kurdystan

Kulturowe

Grupa kulturowa

Region śródziemnomorski

Fizyczno-geograficzne Cechy fiz.-geogr.

Nizina Amazonki

Geologiczne

Formacja skalna

Fennoskandia, Kaledonidy

Polityczne

Cechy polityczne

Bliski Wschód

Historyczne

Tradycje historyczne

Lotaryngia, Wielkopolska, Mazowsze

Administracyjne

Jednostka administracyjna

Woj. świętokrzyskie,

Językowe

Rodzina językowa

Latynoameryka, Angloameryka

Gospodarcze

Okręg gospodarczy

Zagłębie Donieckie, Dolina Krzemowa

Zoogeograficzne

Kraina zoogeograficzna

Kraina Orientalna, Paleoarktyka

Fitogeograficzne

Kraina fitogeograficzna

Campos, Miombo, Mopane

963775890.256.png

963775890.267.png

963775890.278.png

963775890.289.png

963775890.001.png

963775890.012.png

963775890.023.png

963775890.034.png

963775890.045.png

963775890.056.png

963775890.067.png

963775890.078.png

963775890.089.png

963775890.100.png

963775890.111.png

963775890.122.png

963775890.133.png

963775890.144.png

963775890.155.png

963775890.166.png

963775890.177.png

963775890.188.png

963775890.199.png

963775890.210.png

963775890.221.png

963775890.227.png

963775890.228.png

963775890.229.png

963775890.230.png

963775890.231.png

963775890.232.png

963775890.233.png

963775890.234.png

963775890.235.png

963775890.236.png

963775890.237.png

963775890.238.png

963775890.239.png

963775890.240.png

963775890.241.png

963775890.242.png

963775890.243.png

963775890.244.png

963775890.245.png

963775890.246.png

963775890.247.png

963775890.248.png

963775890.249.png

963775890.250.png

963775890.251.png

963775890.252.png

963775890.253.png

963775890.254.png

963775890.255.png

963775890.257.png

963775890.258.png

963775890.259.png

963775890.260.png

963775890.261.png

56

s tanisław s ala

P olityczne KonseKwencje Procesów Globalizacji Dla reGionu

Wraz z trzecią fazą natężenia procesów globalizacji w Europie wzrasta zainteresowanie

problematyką dotyczącą regionów. Procesy globalizacji bardzo silnie oddziaływają na po-

szczególne regiony. Można stwierdzić, że wyznaczają one warunki brzegowe dla rozwoju

społeczno-gospodarczego regionów. Konsekwencje procesów globalizacji dla regionów są

natury politycznej, gospodarczej oraz społecznej i przyczyniają się nie tylko do zmian gospo-

darczych czy politycznych, ale także zmieniają społeczeństwo dokonując przewartościowań

postaw i poglądów ludzi (Jędrzejczyk 2002).

Wzrost znaczenia regionów jest konsekwencją słabnącej roli państwa, który to proces

jest często nazywany erozją państwa narodowego (Ohmae 1995). Często mówi się, że pań-

stwo jest organizmem politycznym zbyt dużym, aby dostrzegać i skutecznie rozwiązywać

lokalne, regionalne problemy. Państwo systematycznie zatraca swoją autonomię przekazu-

jąc swoje uprawnienia na wyższy, międzynarodowy oraz niższy, regionalny poziom (Hirst,

Tompson, Cable 1995). Przeniesienie mocy decyzyjnych ze szczebla centralnego na szczebel

regionalny z jednej strony wpływa na lepsze wykorzystanie potencjału regionalnego, nato-

miast z drugiej – pozwala szybciej i skuteczniej przeciwdziałać negatywnym konsekwen-

cjom działalności korporacji, a decentralizacja środków finansowych pozwala na lepsze

ich lokalne wykorzystanie. Za główną przyczynę spadku znaczenia państwa należy uznać

działalność korporacji transnarodowych (KTN), z którymi zbiurokratyzowane państwa coraz

trudniej sobie radzą. Szansę na lepsze zarządzanie oraz wykorzystanie funduszy daje region,

powoli stający się strukturą bardziej efektywną, lepiej od państwa radzącą sobie w warun-

kach narzuconych przez procesy globalizacji.

Polityka regionalna w Europie stwarza szansę na znaczne wzmocnienie roli regionów

poprzez zasadę subsydiarności oraz lobbingu. Rosnąca rola regionów w Europie znala-

zła swoje odzwierciedlenie w powołanym na podstawie Traktatu z Maastricht Komitecie

Regionów. Dotychczas Komitet Regionów posiada jedynie zdolności opiniotwórcze, można

się jednak spodziewać, że wraz z upływem czasu zostanie on wyposażony w instrumen-

ty pozwalające na skuteczne działanie, znacznie zwiększające jego zakres kompetencji.

W ostatnich latach wzrasta liczba regionów, które poprzez lobbing próbują wpływać na pra-

ce Parlamentu Europejskiego czy Komisji Europejskiej (Gawlikowska-Hueckel 2002).

Zjednoczona Europa nie ma być związkiem coraz słabszych państw, lecz związkiem co-

raz silniejszych regionów. Tylko taka konstrukcja polityczna będzie skutecznie chronić zróż-

nicowanie kulturowe i etniczne Europy oraz promować gospodarkę regionalną. Położenie

akcentu na region pozwoli ożywić regiony najsłabiej rozwinięte, całymi wiekami zaniedby-

wane przez rządy centralne. Regiony próbują wpływać na korzystne dla nich decyzje unij-

ne. W niedalekiej przyszłości, w konfrontacji na płaszczyźnie ekonomicznej z korporacjami

transnarodowymi, mówiące jednym głosem regiony mogą stanowić siłę, z którą będą się

liczyły nawet najpotężniejsze korporacje.

Reforma administracyjna w Polsce, w efekcie której utworzono 16 województw,

jest rezultatem procesu dostosowywania polskiej polityki regionalnej do standardów Unii

Europejskiej. Polskie czy europejskie regiony mają długą historię i niepowtarzalną szan-

sę na realizację własnych przedsięwzięć. Jednym z podstawowych celów Unii Europejskiej

jest dążenie do społeczno-gospodarczej jedności poszczególnych regionów, co znalazło

swe odniesienie w utworzeniu Komitetu Regionów – organu doradczego Rady i Komisji

Wpływ procesów globalizacji na region

57

Europejskiej. Poprzez wspólną reprezentację regiony są w stanie uzyskać większe fundusze

na rozwój, a tym samym skutecznie stawić czoła negatywnym konsekwencjom procesów

globalizacji. W nomenklaturze, dla celów statystycznych, poziom regionalny określono jako

NUTS 2 (The Nomenclature of Territorial Units for Statistics) (tab. 2). Przyjęto, że obszary

chcące pretendować do rangi regionów winny spełniać następujące kryteria:

– posiadać jednolity obszar administracyjny,

– dysponować własnym budżetem regionalnym,

– posiadać władzę publiczną pochodzącą z wolnych wyborów, a w tym organ wyko-

nawczy odpowiedzialny przed reprezentacją polityczną samorządu terytorialnego.

Koncepcja regionu przyjęta przez Unię Europejską jest bardzo ogólna i można ją przy-

jąć jako punkt wyjścia dla naszych dalszych rozważań.

Tabela 2. Zróżnicowanie regionalne Unii Europejskiej oraz krajów kandydackich

i na poziomie NUTS 2 w 2000 r.

Średnia wielkość jednostki NUTS 2

Powierzchnia

(w tys. km 2 )

Liczba jednostek

NUTS 2

Nazwa kraju

Liczba ludności

(w mln)

Austria

9

9

0,9

Belgia

11

3

0,9

Bułgaria

6

18

1,4

Cypr

1

9,25

0,7

Czechy

8

10

1,3

Dania

1

43,1

5,4

Estonia

1

45,2

1,4

Finlandia

6

56

0,9

Francja

22

21

2,6

Grecja

13

10

0,8

Hiszpania

18

28

2,2

Holandia

12

3

1,3

Irlandia

1

70,3

3,9

Litwa

1

65,2

3,6

Luksemburg

1

2,6

0,4

Łotwa

1

64,6

2,3

Malta

1

0,3

0,4

Niemcy

40

9

2,1

Polska

16

20

2,4

Portugalia

7

13

1,4

Rumunia

8

30

2,8

Słowacja

4

12

1,3

Słowenia

1

20,3

1,9

Szwecja

8

56

1,1

Węgry

7

13

1,5

Wlk. Brytania

37

7

1,6

Włochy

20

15

2,9

Źródło: Domański, Guzik, Micek 2003, s. 127 (zmienione)

963775890.262.png

963775890.263.png

963775890.264.png

963775890.265.png

963775890.266.png

963775890.268.png

963775890.269.png

963775890.270.png

963775890.271.png

963775890.272.png

963775890.273.png

963775890.274.png

963775890.275.png

963775890.276.png

963775890.277.png

963775890.279.png

963775890.280.png

963775890.281.png

963775890.282.png

963775890.283.png

963775890.284.png

963775890.285.png

963775890.286.png

963775890.287.png

963775890.288.png

963775890.290.png

963775890.291.png

963775890.292.png

963775890.293.png

963775890.294.png

963775890.295.png

963775890.296.png

963775890.297.png

963775890.298.png

963775890.299.png

963775890.002.png

963775890.003.png

963775890.004.png

963775890.005.png

963775890.006.png

963775890.007.png

963775890.008.png

963775890.009.png

963775890.010.png

963775890.011.png

963775890.013.png

963775890.014.png

963775890.015.png

963775890.016.png

963775890.017.png

963775890.018.png

963775890.019.png

963775890.020.png

963775890.021.png

963775890.022.png

963775890.024.png

963775890.025.png

963775890.026.png

963775890.027.png

963775890.028.png

963775890.029.png

963775890.030.png

963775890.031.png

963775890.032.png

963775890.033.png

963775890.035.png

963775890.036.png

963775890.037.png

963775890.038.png

963775890.039.png

963775890.040.png

963775890.041.png

963775890.042.png

963775890.043.png

963775890.044.png

963775890.046.png

963775890.047.png

963775890.048.png

963775890.049.png

963775890.050.png

963775890.051.png

963775890.052.png

963775890.053.png

963775890.054.png

963775890.055.png

963775890.057.png

963775890.058.png

963775890.059.png

963775890.060.png

963775890.061.png

963775890.062.png

963775890.063.png

963775890.064.png

963775890.065.png

963775890.066.png

963775890.068.png

963775890.069.png

963775890.070.png

963775890.071.png

963775890.072.png

963775890.073.png

963775890.074.png

963775890.075.png

963775890.076.png

963775890.077.png

963775890.079.png

963775890.080.png

963775890.081.png

963775890.082.png

963775890.083.png

963775890.084.png

963775890.085.png

963775890.086.png

963775890.087.png

963775890.088.png

963775890.090.png

963775890.091.png

963775890.092.png

963775890.093.png

963775890.094.png

963775890.095.png

963775890.096.png

963775890.097.png

963775890.098.png

963775890.099.png

963775890.101.png

963775890.102.png

963775890.103.png

963775890.104.png

963775890.105.png

963775890.106.png

963775890.107.png

963775890.108.png

963775890.109.png

963775890.110.png

963775890.112.png

963775890.113.png

963775890.114.png

963775890.115.png

963775890.116.png

963775890.117.png

963775890.118.png

963775890.119.png

963775890.120.png

963775890.121.png

963775890.123.png

58

s tanisław s ala

G osPoDarcze KonseKwencje Procesów Globalizacji Dla reGionu

Na rynku obserwujemy silną rywalizację pomiędzy poszczególnymi regionami, wspartą

staraniami państwa, mającymi na celu przyciągnięcie na swój obszar jak najwięcej kapitału

korporacyjnego. W obliczu procesów globalizacji małe i dysponujące stosunkowo niewiel-

kimi funduszami regiony znajdują się w bardzo ciężkim położeniu. Uwzględniając olbrzymi

kapitał jakim dysponują poszczególne korporacje transnarodowe, trudno się spodziewać, aby

regiony były traktowane jako równorzędny partner.

Funkcjonowanie korporacji transnarodowych ponad granicami państw wywołuje efekt

wyrównywania się kosztów pracy w skali globalnej. Z jednej strony pracownicy niewy-

kwalifikowani w regionach słabo rozwiniętych zarabiają w korporacjach nieco więcej niż

w pozostałych przedsiębiorstwach, z drugiej natomiast obserwujemy spadek zarobków w

analogicznej klasie w regionach wysoko rozwiniętych. W konsekwencji regiony bogate prze-

żywają coraz większy kryzys, będący efektem konkurencji ze strony biednych regionów.

Dobrym przykładem jest Kalifornia, uchodząca za jeden z najlepiej rozwiniętych regionów

świata. Obecnie przeżywa duże problemy wynikające z powiększającej się dziury budżeto-

wej, związanej z odpływem kapitału do innych części świata. Problemy finansowe zmusiły

gubernatora do podjęcia specyficznych działań, zmierzających do zachowania status quo .

Na szeroką skalę rozwijany jest program budowy więzień, co w przyszłości ma zapewnić

większe wpływy do budżetu. Aby zapewnić sobie odpowiednio wysoką liczbę więźniów,

wprowadzono poprawki do lokalnego prawodawstwa zaostrzające przepisy prawa karnego

(np. za potrójną recydywę skazaniec otrzymuje karę 25 lat pozbawienia wolności).

W dobie globalizacji regiony dysponujące drogą siłą roboczą popadają w coraz większe

problemy finansowe, a regiony biedne stoją przed dużą szansą na poprawę swojej egzysten-

cji poprzez większą zdolność przyciągania na swój obszar korporacji szukających taniej siły

roboczej. W wyniku tego obserwujemy coraz dynamiczniejszy rozwój regionów, znajdują-

cych się w krajach rozwijających się, takich jak Chiny czy Indie.

Procesy globalizacji prowadzą do bardzo dużej polaryzacji regionalnych dochodów po-

między kadrą zarządzającą a pozostałymi pracownikami. W latach siedemdziesiątych róż-

nica między płacą szefów korporacji a pracowników niewykwalifikowanych wynosiła 44

razy, w końcu lat 90. doszła do 320 razy, a obecnie kształtuje się na poziomie ponad 530

razy więcej (Szymański 2001; Grefe, Greffrath, Schumann 2004). Lawinowo rosnące zarob-

ki szefów i właścicieli korporacji doprowadziły do kumulacji niewyobrażalnego bogactwa

w rękach nielicznych jednostek. W 1998 r. majątek trzech najbogatszych osób na świecie

był większy niż suma PKB 48 najbiedniejszych krajów rozwijających się, liczących około

600 mln osób. Majątek 15 najbogatszych przekracza PKB całej Afryki Subsaharyjskiej, ma-

jątek 32 najbogatszych przekracza PKB Południowej Azji, natomiast majątek 84 najbogat-

szych ludzi przekracza PKB Chin, najbardziej zaludnionego kraju naszej planety. 14 osób

w Japonii posiada majątek wart 41 miliardów dolarów. W USA 42% majątku narodowego

jest własnością 1% populacji. Obecnie na świecie 800 milionów ludzi cierpi głód. Niemal

miliard żyje za mniej niż jednego dolara dziennie. Społeczne rozwarstwienie na skalę glo-

balną to nie tylko dziedzictwo dawnych epok. W 1960 roku dochody najbiedniejszych 20%

mieszkańców Ziemi stanowiły 1/30 dochodów najbogatszych 20%. Dziś ta proporcja to 1 do

74. Pomimo rosnącej produkcji przemysłowej rozmiary biedy na świecie ciągle się powięk-

szają. Za główną przyczynę tego stanu rzeczy należy uznać zasady gospodarki neoliberalnej

połączone z nieograniczoną, wręcz chorobliwą zachłannością finansową szefów korporacji,

Wpływ procesów globalizacji na region

59

za wszelką cenę dążących do maksymalizacji zysków. Polaryzacja dochodów osiągająca

tak wysoki stopień prowadzi do rozwarstwienia społeczeństwa, w którym szybko zaczynają

się wyodrębniać dwie warstwy społeczne. Pierwszą stanowią właściciele firm i kadra za-

rządzająca. Jest to grupa stosunkowo nieliczna, ale dysponująca bardzo dużymi finansami

oraz władzą, mogącą stanowić zagrożenie dla struktur regionalnych. Wynika to z faktu, że

struktury regionalne swój rodowód wywodzą z tradycji demokratycznych, natomiast wła-

dza właścicieli korporacji pozbawiona jest demokratycznej legitymizacji, ponieważ wywo-

dzi się ze struktur niewybieralnych. Drugą grupę stanowi warstwa coraz bardziej względnie

ubożejąca, pozbawiona nadziei na lepsze jutro. W Stanach Zjednoczonych od kilkunastu

lat obserwujemy systematyczny spadek wynagrodzeń pracowników niższego szczebla.

W ciągu 30 lat w USA, pomimo wzrostu PKB o ponad 30%, tygodniowe zarobki robotników

zmniejszyły się o 19% (Thurow 1999). Uwzględniając fakt, iż wzrost zarobków kadry zarzą-

dzającej nie idzie w parze z rachunkiem ekonomicznym, to głównym sposobem generowania

zysków staje się redukcja etatów połączona z automatyzacją, robotyzacją i komputeryzacją,

przenoszenie produkcji do krajów dysponujących tanią siłą roboczą oraz tzw. reinżyniering

(reengineering), polegający głównie na redukcji etatów oraz stosowaniu niestandardowych

form zatrudnienia.

Charakterystyczną cechą funkcjonowania korporacji transnarodowych jest brak ko-

relacji między wynikami ekonomicznymi firmy a płacami kadry zarządzającej. W efekcie

obserwujemy wyścig uposażeń managerów. Jeden z najlepiej zarabiających dyrektorów kor-

poracji w 1997 roku uzyskał przychody w wysokości 102 449 000 rocznie, co daje 280 682

dolarów dziennie („Business Week” z 21.04.1997). Obecnie dochody najbogatszych mene-

dżerów liczone są w mln euro (tab. 3)

Tabela 3. Lista najbogatszych menedżerów w wybranych krajach świata w 2003 roku

Roczny dochód

w mln euro

Imię i nazwisko

Szef zarządu

NIEMCY

Josef Ackermann

Deutsche Bank

7,7

Wulf Bernotat

EON

5,2

Jurgen Schrenpp

Daimler Chrysler

5,2

Helmut Panke

BMW

2,8

Bernd Pischetsrieder

Volkswagen

2,7

Kai-Uwe Ricke

Deutsche Telecom

2,6

USA

Sanford Weill

Citigroup

24,6

Wiliam Harrison

Morgan Chase

7,0

Jeffrey Immelt

General Electric

6,0

Sam Palmisano

IBM

5,7

Michael Eisner

Walt Disney

4,9

Douglas Daft

Coca-Cola

4,5

Richard Wagoner

General Motors

4,2

Steven Ballmer

Microsoft

0,7

WIELKA BRYTANIA

John Browne

BP

4,5

Christopher Gent

Vodafone

4,3

Terry Leahy

Tesco

4,2

Fred Goodwin

Royal Bank of Scotland

3,9

Jean-Pierre Garnier

GlaksoSmithKline

3,5

Keith Whitson

HSBC Holdings

3,3

Niall Fitzgerald

Unilever

3,0

Źródło: Uchatius 2004

963775890.124.png

963775890.125.png

963775890.126.png

963775890.127.png

963775890.128.png

963775890.129.png

963775890.130.png

963775890.131.png

963775890.132.png

963775890.134.png

963775890.135.png

963775890.136.png

963775890.137.png

963775890.138.png

963775890.139.png

963775890.140.png

963775890.141.png

963775890.142.png

963775890.143.png

963775890.145.png

963775890.146.png

963775890.147.png

963775890.148.png

963775890.149.png

963775890.150.png

963775890.151.png

963775890.152.png

963775890.153.png

963775890.154.png

963775890.156.png

963775890.157.png

963775890.158.png

963775890.159.png

963775890.160.png

963775890.161.png

963775890.162.png

963775890.163.png

963775890.164.png

963775890.165.png

963775890.167.png

963775890.168.png

963775890.169.png

963775890.170.png

963775890.171.png

963775890.172.png

963775890.173.png

963775890.174.png

963775890.175.png

963775890.176.png

963775890.178.png

963775890.179.png

963775890.180.png

963775890.181.png

963775890.182.png

963775890.183.png

963775890.184.png

963775890.185.png

963775890.186.png

963775890.187.png

963775890.189.png

963775890.190.png

963775890.191.png

963775890.192.png

963775890.193.png

963775890.194.png

963775890.195.png

963775890.196.png

963775890.197.png

963775890.198.png

963775890.200.png

963775890.201.png

963775890.202.png

963775890.203.png

963775890.204.png

963775890.205.png

963775890.206.png

963775890.207.png

963775890.208.png

963775890.209.png

963775890.211.png

963775890.212.png

963775890.213.png

963775890.214.png

963775890.215.png

963775890.216.png

963775890.217.png

963775890.218.png

963775890.219.png

963775890.220.png

963775890.222.png

963775890.223.png

963775890.224.png

963775890.225.png

963775890.226.png

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

kaszubi.pdf (223 KB)
regionalizm na warmii i mazurach.pdf (1188 KB)
wpływ globalizacji na region.pdf (466 KB)
polityka regionalna jako instrument rozwoju polskich regionów (1).pdf (109 KB)
belgia.pdf (282 KB)

Inne foldery tego chomika:

Zgłoś jeśli naruszono regulamin