W. 1.
Swoiste cechy produkcji rolniczej. Czynniki produkcji roślinnej. Podstawowe procesy w produkcji roślinnej. Podstawowe pojęcia związane z organizacją produkcji roślinnej.
Ekonomiści oraz specjaliści od organizacji i zarządzania poszukują odpowiedzi na pytanie, czy doskonalone środki produkcji i metody organizacji, które stały się źródłem zysków w przemyśle, mogą być zastosowane również w rolnictwie i przemyśle spożywczym.
Dokonane badania pozwoliły stwierdzić, że rolnictwo wyróżniają specyficzne (swoiste): warunki obiektywne, produkty, środki produkcji, procesy technologiczne i procesy pracy.
Cechy swoiste produkcji rolniczej:
1. Ścisłe powiązanie produkcji rolniczej z ziemią
- ziemia jest równocześnie przedmiotem i środkiem pracy
- główne cechy ziemi rolniczej to: żyzność, zwięzłość i ukształtowanie poziome i pionowe
- pobieranie związków mineralnych z gleby wymaga rozproszenia roślin (konsekwencją jest brak możliwości koncentracji produkcji i konieczność prowadzenia prac w ruchu)
2. Zależność produkcji rolniczej od czynników klimatycznych
- działają niezależnie od woli ludzi
- zjawiska klimatyczne są zróżnicowane w przestrzeni i czasie
3. Zależność produkcji rolniczej od swoistych cech uprawianych roślin i hodowanych zwierząt
- konieczność uwzględnienia stadiów rozwojowych
- konieczność uwzględnienia specyficznych wymagań roślin i zwierząt
- biologiczna bariera ekonomicznego postępu w rolnictwie
4. Terminowość procesów gospodarczych
- nie można zmienić czasu ani kolejności wykonywania podstawowych zabiegów agrotechnicznych ani zootechnicznych
5. Sezonowość procesów gospodarczych
- okresowe nierówności i przerwy w stosowaniu nakładów oraz w uzyskiwaniu produktów i dochodów
- rozbieżności między czasem stosowania nakładów a czasem otrzymywania produktów i ich spożywania
6. Duże zróżnicowanie produkcji w jednostkach gospodarczych
- konsekwencja działań zmierzających do zmniejszenia sezonowości nakładów pracy
- ujemny tego skutek to brak specjalizacji gospodarstw rolnych
7. Wielostronność użytkowa produktów rolniczych
- produkty rolnicze mają cechy pozwalające im pełnić różne funkcje ekonomiczne
Powyższe cechy swoiste, stanowiące specyfikę produkcji rolniczej, występują jako pierwotne i wtórne.
Cechy pierwotne powodują silne zależności produkcji rolniczej od: a) działania czynników klimatycznych, b) cech ziemi użytkowanej dla jej pozyskania, c) genetycznych cech roślin i zwierząt - jako organicznych środków produkcji. Cechy pierwotne przysługują głównie produkcji roślinnej, ale przez powiązania surowcowe wpływają na cechy produkcji zwierzęcej i przemysłu spożywczego.
Cechy pierwotne powodują istnienie wtórnych cech produkcji, jak:
- terminowość stosowania nakładów,
- sezonowość stosowania nakładów i uzyskiwania produktów,
- zróżnicowanie produkcji
- wielostronna użytkowość produktów.
Dla produkcji rolniczej specyficzne jest łączne posiadanie wymienionych cech, a nie wyłączność posiadania każdej z nich.
1. Przyrodnicze czynniki produkcji roślinnej.
a. Czynniki klimatyczne
a) Światło
- Niezbędny składnik fotosyntezy = przyswajanie (asymilacja) przez rośliny zielone CO2 przy udziale energii słonecznnej, chlorofilu oraz wody – produktem są związki organiczne + tlen)
- Ilość światła docierającego do roślin zależy od: zagęszczenia roślin, stopnia zachwaszczenia, długości dnia (pory roku), rejonu kraju, zachmurzenia czy zapylenia.
- wymagania roślin
o rośliny krótkiego dnia (kukurydza)
o rośliny długiego dnia (żyto)
o rośliny obojętne na dł. dnia (pszenica)
- Zabiegi zwiększające dostęp roślin do światła
o Przerywanie roślin (optymalna gęstość)
o Odchwaszczanie
b) Energia cieplna, suma ciepła, temperatura powietrza i gleby
Źródłem ciepła promieniowanie słoneczne.
- amplituda dobowa
- amplituda roczna
Nagrzewanie gleby zależy od:
- zacieniowania (rośliny)
- wilgotności (parowanie)
- struktury gleby
Istotne parametry:
- temperatura powietrza (gleby)
o optymalna temperatura dla różnych roślin
o niekorzystna temperatura dla roślin (zwłaszcza ujemna) – przymrozki wiosenne i jesienne
- długość okresu wegetacji - średnia długość okresu wegetacji
o występowanie skrajnych, ujemnych, temperatur
– głębokość zamarzania gruntu (gleby suche i lekkie zamarzają głębiej) – wymarzanie roślin
c) wiatr (ruch powietrza)
- dodatnie – osusza, zapyla
- ujemne – wysusza, roznosi chwasty, choroby, pasożyty, uszkodzenia mechaniczne
d) woda
Niezbędny składnik do życia roślin (składniki pokarmowe pobierane przez rośliny tylko w postaci rozpuszczalnej w wodzie).
- „surowiec” do fotosyntezy - parowanie „schładza” roślinę
- nadmiar wody może być równie szkodliwy, jak niedobór (brak dostępu tlenu)
średnia sezonowa wielkość opadu w kraju
> 500 mm/ rok (centralna Polska do 800 – 900 mm (podgórze)
sezonowy rozkład opadów
miesiące „deszczowe” – czerwiec, lipiec ok. 120 mm
charakterystyka i rola pokrywy śnieżnej
klimat – inne uwarunkowania
- skłony południowe (północne)
- zastoiska powietrza (mrozowiska w dolinach)
- w miarę wzrostu wysokości nad poziom morza pogorszenie warunków klimatycznych
Klimat decyduje o:
- terminie rozpoczęcia prac polowych
- rozpoczęcia siewów
- zbiorach
- innych zabiegach pielęgnacyjnych
b. Gleba jako siedlisko roślin
Właściwości gleby
· żyzność
· zwięzłość
· ukształtowanie
Składniki gleby
Każda gleba zawiera:
- cząstki organiczne (3%)
- cząstki mineralne (47%)
- cząstki organiczno-mineralne
- wodę z rozpuszczonymi w niej solami (30%)
- powietrze (z parą wodną) (20%)
Skład granulometryczny (mechaniczny) gleby (wyznaczają wartość rolniczą) – gleby żyźniejsze to gleby drobnocząsteczkowe.
- cząstki szkieletowe > 1 mm
- cząstki ziemiste < 1 mm (dominują cząstki spławialne)
podział
- ilaste
- gliniaste
- gleby pyłowe
- piaszczyste
- żwirowe
- kamieniste
Właściwości gleby:
- właściwości wodne gleb
o pojemność wodna
o przepuszczalność
o zdolność podsiąkania (kapilarna)
o zdolność wyparowywania wody
- właściwości powietrzne
o pojemność
o przewiewność
- właściwości cieplne
- właściwości sorbcyjne (chłonność składników pokarmowych)
- odczyn
- struktura gleby (struktura gruzełkowata)
- klasyfikacja bonitacyjna (użytkowa)
Zaliczenie gleb do klas o ustalonej wartości rolniczej
VI klas gleb ornych (III a i b, IV a i b)
VI klas użytków zielonych
- kompleksy przydatności rolniczej gleb
(14 kompleksów przydatności rolniczej gleb – 1 pszenny bardzo dobry do 14 gleby orne przeznaczone na użytki zielone)
c. Genetyczne cechy roślin
Podstawowe procesy w produkcji roślinnej.
Proces produkcji w rolnictwie
Proces produkcyjny jest to zbiór operacji produkcyjnych, realizowanych w określanej kolejności, w celu wytworzenia produktu finalnego poprzez przetwarzanie (przekształcanie) przedmiotów pracy.
W rolnictwie przebiega on na ogół z wykorzystaniem procesów biologicznych zachodzących w organizmach żywych (roślinach i zwierzętach), przy czynnym udziale innych składników przyrody (słońce, energia cieplna, opady itp.).
Proces produkcyjny w produkcji roślinnej obejmuje cały zespół warunków i kolejno następujących po sobie działań mających na celu wytworzenie produktów roślinnych (plonów) – uprawa roli pod określoną roślinę, następnie siew lub sadzenie, nawożenie, pielęgnowanie, ochrona przed chorobami oraz szkodnikami i wreszcie zbiór i przechowywanie ziemiopłodów.
Na proces produkcyjny składają się: procesy technologiczne, transport i składowanie.
Celem procesu produkcyjnego w rolnictwie jest uzyskanie produkcji rolniczej przekraczającej wartość (energetyczną, biologiczną, pieniężną) zużytych nakładów. Do jego uruchomienia potrzebne są środki produkcji oraz praca ludzka.
Okres, w którym następuje przekształcenie surowców w produkt finalny (gotowy produkt, półprodukt. środek do dalszej produkcji), nazywamy cyklem produkcyjnym.
Długość cyklu produkcyjnego jest zróżnicowana w zależności od kierunku produkcji, warunków środowiska, a zwłaszcza gatunku roślin i zwierząt. Cykl produkcyjny może trwać od kilku tygodni (niektóre działalności produkcji szklarniowej) do kilku lat (produkcja zwierząt hodowlanych, produkcja sadownicza).
Technologia produkcji...
t500