Ekwipunek turystyczny.doc

EKWIPUNEK TURYSTYCZNY

Obszerny, wyczerpujący temat materiał stworzony z myślą o osobach kompletujących sprzęt, szukających fachowej, ogólnej wiedzy. Miło jest go znać, ale nie należy specjalnie uczyć wszystkiego na pamięć J. Polecamy zajrzeć na proponowane strony www i uzupełnienie wiedzy teoretycznej o konkretne przykłady i obejrzenie najnowszych rozwiązań.

„Można uprawiać turystykę bez nowoczesnego ekwipunku. Jednak -jego posiadanie ma wpływ na zdrowie i samopoczucie podczas wędrówki oraz pozwala usunąć wiele niedogodności - tak, że w końcu jedynymi ograniczeniami pozostają: słabość własnego organizmu i prawa przyrody. Oczywiście doskonała odzież i niezawodny sprzęt mają największe znaczenie, kiedy wyruszasz na wyprawę w warunkach ekstremalnych, z dala od ludzkich - siedzib, narażony na niskie temperatury, opady deszczu lub śniegu.

Jeśli odwiedziłeś już sklepy turystyczne, wiesz, że nowoczesny ekwipunek jest dość kosztowny. Rozłóż, więc kompletowanie go nawet na kilka lat. Zakupów dokonuj rozważnie, wybieraj rzeczy dobrej jakości. Na pierwsze eskapady możesz pożyczyć sprzęt od znajomych lub zastąpić nowoczesną odzież klasycznymi swetrami czy skafandrami - aż osiągniesz doświadczenie, które pozwoli ci dokonać wyboru tego, co najbardziej odpowiada twoim indywidualnym potrzebom.

Dla wielu turystów nowy śpiwór, ergonomiczny plecak czy „oddychająca" kurtka to efekt wielu wyrzeczeń i długiego oszczędzania. Warto jednak zainwestować w taki zakup, bowiem porządny ekwipunek, przy właściwym użytkowaniu i konserwacji, może służyć wiele lat.

Nie znajdziesz tu konkretnych wskazówek, jakie marki czy modele kupować, ale zorientujesz się, na jakie właściwości wyposażenia należy zwracać uwagę. Planując zakup, zasięgnij rady kogoś bardziej doświadczonego lub wypytaj o szczegóły kompetentnego sprzedawcę w sklepie turystycznym. Możesz także poprosić go o katalogi wydawane przez producentów ubioru i ekwipunku turystycznego lub odwiedzić strony internetowe, zawierające bardzo szczegółowe opisy różnych produktów.

Warto wiedzieć, że zagadnieniem dostosowania wszelkiego rodzaju sprzętu i urządzeń do właściwości ludzkiego organizmu zajmuje się ergonomia. Wyposażenie turysty również jest przedmiotem jej zainteresowania.

ZESTAW EKWIPUNKU:

1.     Dokumenty (dowód osobisty, paszport, legitymacje uprawniają­ce do zniżek) - w wodoszczelnej saszetce, np. zawieszonej na szyi.

2.     Ubranie
Turysta, oddalony od ludzkich siedzib i bezpiecznych schronień, poddany prawom przyrody - jest o wiele bardziej narażony na wpływ warunków klimatycznych niż siedzący w wygodnym fotelu mieszczuch.
Marzeniem wędrowców zawsze była odzież doskonała - lekka, ciepła, umożliwiająca skórze oddychanie, niekrępująca ruchów, chroniąca przed deszczem, śniegiem i wiatrem. Wykorzystywano na nią najlepsze naturalne surowce - bawełnę, wełnę i ptasi puch. W końcu jednak nowoczesne technologie pozwoliły stworzyć tkaniny i dzianiny ze sztucznych włókien - termo-aktywne i „oddychające", o właściwościach doskonalszych niż najlepsze naturalne materiały.
Nowoczesne tworzywa są ciągle doskonalone, technologie stają się coraz bardziej popularne, a oferta producentów coraz bogatsza. Przed każdym zakupem warto, więc sięgnąć po najnowsze katalogi i porównać zarówno właściwości, ceny, jak i rozwiązania konstrukcyjne różnych firm

Ubiór turysty powinien zapewniać:
Komfort termiczny
Odzież ma za zadanie chronić organizm przed przegrzaniem i wychłodzeniem. Rolę termoizolatora spełnia warstwa powietrza uwięziona pomiędzy warstwami materiału lub w samej jego strukturze (podobnie jest u zwierząt, gdzie powietrze zatrzymuje gęste futro lub pióra). Uwięzione powietrze zapobiega przewodzeniu ciepła od skóry na zewnątrz, a jego wypromieniowaniu i unoszeniu przeciwdziałają wierzchnie warstwy odzieży.
Odparowywanie potu
Przy zwiększonym wysiłku fizycznym (nawet w bardzo niskich temperaturach) występuje intensywne pocenie się, więc odzież powinna umożliwić jak najbardziej efektywne odparowywanie potu. Uwaga! Nie chodzi o to, aby zapobiegać poceniu się, bowiem proces ten jest najskuteczniejszym sposobem odprowadzania nadmiaru ciepła, wytworzonego przez pracujące mięśnie. Rzecz w tym, aby pot mógł bez przeszkód parować z powierzchni skóry (w przeciwnym razie odzież staje się wilgotna). Utrudnione parowanie potu, a tym samym nieefektywne chłodzenie organizmu sprawia, że człowiek poci się jeszcze intensywniej, bardziej się przy tym odwadniając.
Wodoszczelność i ochrona przed wiatrem
Nie trzeba nikogo przekonywać, że odzież chroniąca przed złymi warunkami pogodowymi musi być wodo- i wiatroszczelna. Wilgoć i wiatr sprzyjają wychłodzeniu do tego stopnia, że nawet przy temperaturze nieco powyżej zera mogą spowodować odmrożenia.
Ubiór turysty, dostosowany do naszego klimatu i pory roku oraz przewidywanej podczas wędrówki pogody - powinien być wy­godny; lekki i przede wszystkim - nie krępować ruchów. Ważne są przy tym nie tylko użyte materiały, ale i rozwiązania konstrukcyj­ne. Ma to głównie znaczenie w warstwie zewnętrznej ubioru - kroju kurtek, skafandrów i spodni.
Odzież dobieramy przede wszystkim w zależności od pory roku, terenu i formy wędrówki. Powinna być ciepła i lekka, a także miła w kontakcie ze skórą. Najwłaściwsze jest ubieranie się „na cebulkę", czyli warstwowo. Kiedy robi się gorąco, można poszczególne warstwy stopniowo rozpinać lub zdejmować - i później kolejno zakładać, kiedy zaczyna się marznąć.

2.1.     Bielizna (koszulki, majtki, kalesony), która odprowadza pot z powierzchni skóry na zewnątrz. Rozprowadza jego krople wzdłuż włókien na jak największej powierzchni ubioru, co ułatwia parowanie. Bielizna może być z włókien naturalnych (bawełna), ale produkuje się również włókna sztuczne, które mają lepsze od naturalnych właściwości. Wykonane z nich dzianiny chronią nie tylko przed przepoceniem, ale także przed utratą ciepła, ponadto są lekkie i przyjazne dla skóry (np. RhovylOn czy Thermax). Bielizna termoaktywna powinna być obcisła (tylko wtedy odprowadza pot z powierzchni skóry), ale nie może krępować ruchów. Trzeba ją utrzymywać w bezwzględnej czystości, więc w czasie wędrówki staraj się ją wyprać czy choćby przepłukać przynajmniej, co drugi dzień.

2.2.     Koszulki z krótkimi rękawami,

2.3.     Skarpety Skarpeta powinna uła­twiać odparowywanie potu, być miękka i wytrzymała na przetarcie. Należy unikać skarpet z tradycyjnych włókien sztucznych (elana, stylon). W upalne dni można nosić skarpety z „oddychających" dzianin (trekkingowe). Są one grube i miękkie, co daje dodatkową amortyzację i umożliwia cyrkulację powietrza między stopą a butem. W palcach i na piętach takie skarpety są często wzmacniane Kevlarem - materiałem, którego używa się m.in. do produkcji kamizelek kuloodpornych. Zimą, jeżeli nie masz ocieplanych butów, załóż dwie pary skar­pet, gdy nosisz skarpety z włókien naturalnych - najpierw cienkie (bawełniane), a na nie grube (wełniane). To rozwiązanie zapewnia ciepło i zapobiega otarciom stopy w czasie chodzenia.

2.4.     Sweter lub pulower z polaru. Podstawowym zadaniem tej warstwy jest ochrona organizmu przed wychłodzeniem. Dodatkowo pośredniczy ona w przewodzeniu pary wodnej na zewnątrz. Materiał, z którego szyte są ubiory tej warstwy, powinien być puszysty, aby w swojej strukturze pomieścić jak najwięcej powietrza. Ponadto musi zapewniać swobodne przenikanie pary wodnej na zewnątrz. Dawniej niepodzielnie królowała tu wełna. Przed kilku laty wyparły ją produkty firmy Malden Mills o wspólnej nazwie Polartec, czyli popularne „polary". Materiały typu „polar", o podobnych, choć znacząco gorszych od Polartecu właściwościach, produkuje dziś także wiele innych firm. Wytwarza się je z włókien poliestrowych (czasami łączonych z lycrą, bawełną, wełną lub nylonem - dla uzyskania dodatkowych właściwości). Polartec nie wchłania zapachów, jest odporny na zadrapania i wyciągnięcia nitek, nie kurczy się w praniu ani nie rozciąga. Jest dużo lżejszy od wełny (włókno polartekowe o długości 40 km waży mniej niż woda na łyżeczce herbaty), trwały i łatwo się pierze. Ciekawostką jest fakt, że niektóre włókna z serii Polartec powstają z przetworzonych butelek PET. Polartec produkuje się w trzech grubościach. Polartec serii 100 (którego m2 waży 100-199 g) to materiał na cienkie pulowery i koszulki. Bluza z Polartecu 200 (m2 waży 200-300 g) wystarczy w naszym klimacie na wędrówki od wiosny do jesieni, a w zimie przyda się gruba bluza z Polartecu 300 (m2 waży 300-400 g). Oczywiście, w miarę potrzeb, odzież z polaru można łączyć, zakładając kolejne warstwy. W chłodne dni przydają się również uszyte z dzianiny polarowej spodnie, czapki i rękawiczki. W czasie niepewnej pogody nie należy polegać wyłącznie na odzieży z polaru - wodoodporność dzianiny polarowej jest dość niska. Na szczęście, nawet po całkowitym przemoknięciu polary wchłaniają bardzo mało wody, najwyżej 1% swojej masy. Ta właściwość - praktycznie sprowadzająca się do nie wchłaniania wody - nazywana jest hydrofobowością.

2.5.     Kurtka z polaru,

2.6.     Ubranie do spania,

2.7.     Okrycie przeciwdeszczowe, przeciwwietrzne Ta warstwa chroni ciało przed deszczem, śniegiem i wiatrem. Materiał, z którego jest wykonana, powinien również zapewniać dobrą oddychalność. Dziś najlepiej spełnia te warunki odzież szyta z tkanin membranowych. Pierwszymi ubiorami wyposażonymi w membranę o takich właściwościach były skafandry kosmiczne. Membrana ta, pod nazwą Gore Tex, trafiła następnie do przemysłu odzieżowego. Do tej pory jest najlepszą tego typu konstrukcją na świecie, chociaż powstało już wiele innych, o podobnych właściwościach, ale tańszych, np. Hydrotex, Bretex, Climatex. W stosunku do Gore Texu mają one jednak obniżone parametry wodoodporności i oddychalności. Membrany stosowane w produkcji tkanin oddychających, nieprzemakalnych i wiatroszczelnych zawierają pory wielokrotnie mniejsze od kropli wody (dzięki temu nie przepuszczają deszczu), a jednocześnie dużo większe od cząsteczek pary wodnej (co umożliwia odparowywanie potu). Struktura membrany zatrzymuje także podmuchy wiatru, które „wplątują się" w skłębione rozgałęzienia włókien i nie przenikają dalej. Z tkanin membranowych szyje się kurtki, kombinezony, spodnie1 getry. Te części ubioru powinny być odporne na przebicia, rozdarcia i przetarcia. W tym celu w miejscach newralgicznych (łokcie, kolana) często stosuje się Cordurę, która odznacza się dużą trwałością. Odzież zewnętrzna ma zwykle od spod nylonową siateczkę (letnia) lub podpinkę z cienkiego polaru (zimowa). Zdecydowanie tańsze niż odzież z tkanin membranowych, są ubiory z nylonu (np. typu Ripstop), chroniące przed deszczem, a także odporne na rozdarcia. Ubiory z tego materiału zabierają niewiele miejsca i znakomicie nadają się na krótkie wypady (kurtka w saszetce to pakunek wielkości dłoni, który można np. przytroczyć do pasa). Jeśli jednak nie masz jeszcze żadnego nowoczesnego, wodoodpornego okrycia, zabierz na wycieczkę przynajmniej tradycyjny ortalionowy skafander. O tym, że wszystkie warstwy ubioru są ważne, przekonasz się, wyobrażając sobie następującą sytuację. Masz na sobie ubranie, którego warstwa środkowa (bluza z polaru) i zewnętrzna (kurtki z Gore Texu) są wykonane z materiałów o doskonałej oddychalności, ale warstwa wewnętrzna zatrzymuje cały pot przy ciele (np. podkoszulka z włókien sztucznych starego typu) - w takim przypadku wspaniałe właściwości ubrań „oddychających" stają się zupełnie nieprzydatne! Niektórzy twierdzą, że lepiej założyć nawet gruby polar na gołe ciało niż pod spód bawełnianą koszulkę. Oczywiście, klasyczny bawełniany T-shirt zawsze będzie dobry na upalne, letnie dni.
Najpraktyczniejsza jest kurtka sięgająca do połowy uda (niektóre modele mają przedłużony tył). Podstawowe znaczenie dla funk­cjonalności kurtki ma konstrukcja kaptura (powinien być przyszy­ty i chowany w kołnierzu, mieć regulowaną głębokość i obwód wokół twarzy) oraz, kołnierza (powinien zasłaniać całą szyję).
Do standardu należy już zamek błyskawiczny otwie­rany zarówno z góry, jak i z dołu (rozpięcie kurtki z dołu znacznie ułatwia poruszanie się). Inne rozwiązania waż­ne ze względu na wiatro- i wodoszczelność to: wewnętrzne mankiety ze ściągaczami, - fartuch ze ściągaczem zapobiegający przedo­stawaniu się wody i wiatru pod kurtkę,
- regulacja obwodu w pasie i u dołu kurtki, - podwójna listwa chroniąca zamek. Rozcięcia pod pachami lub na plecach działają jak wywietrzni­ki i ułatwiają regulację temperatury ciała.

2.8.     Spodnie chroniące przed wiatrem, deszczem i śniegiem, spodnie szyje się z materiałów z membraną zapewniającą oddychalność, a wytrzymałość nadaje im np. Cordura czy Taslan. Sięgają powyżej pasa, z reguły podtrzymywane są przy pomocy szelek. Dzięki temu są wygodne i dobrze chronią przed przemoczeniem i przewianiem. Nogawki mają zwykle za­pinane z boku na zamki błyskawiczne, co ułatwia ich szyb­kie zakładanie i zdejmowanie na trasie ( bez ściągania butów). Mogą mieć także ściągacze, chroniące przed śniegiem i błotem.

2.9.     Buty (na wędrówkę, na biwak). Dla turysty pieszego buty są najważniejszym elementem ekwipun­ku, mają ogromny wpływ na komfort, bezpieczeństwo i przyjem­ność wędrówki. Znaczenie odpowiednich do warunków terenowych i klimatycznych, dobrze dopasowanych do wielkości i kształtu sto­py butów docenia się przede wszystkim w trudnym terenie, na trwa­jącej wiele dni wyprawie.
Z punktu widzenia ergonomii dobry but turystyczny powinien zapewnić:
Amortyzację wstrząsów Każdy z tysięcy wstrząsów powtarzających się przy kolejnym kroku przenosi się na kolana, a następnie wyżej - na biodra, kręgosłup i wreszcie głowę, w tym większym stopniu, im gorszą amortyza­cję zapewnia but. Ma to znaczenie nie tylko dla stanu stóp, ale także kolan, kręgosłupa oraz narządów wewnętrznych. Występu­jące niekiedy po wędrówce bóle kręgosłupa mogą być spowodo­wane nie nadmiernym ciężarem plecaka, ale właśnie - licznymi wstrząsami podczas marszu. Najczęściej stoso­wane rozwiązanie zapewniające amortyzację to komory powietrzne w podeszwie i wkładki wy­konane z tworzyw piankowych.
Ochronę stawów skokowych przed skręceniem
Zapewnia but, który sięga za kostkę, tworząc wokół niej rodzaj kołnierza.
Ochronę okolicy kostek przed urazami i odgnieceniem
W tym celu sztywne krawędzie wysokiej cho­lewy wykończone są szczególnie miękką wy-ściółką.
Ochronę palców
Przed uderzeniami o kamienie zabezpieczają palce specjalne wkład­ki wzmacniające noski.
Ochronę ścięgien Achillesa
Przed nadmiernym obciążeniem chroni ścięgna usztywnienie cho­lewki w tej części.

But powinien także chronić stopę przed przemoczeniem i zapoce­niem. Wilgoć sprzyja, bowiem odmrożeniom, odparzeniom i powsta­waniu pęcherzy. Poza tym uczucie wilgoci, zimna lub przegrzania w butach nie należy do przyjemnych i niejednego miłośnika woj­skowych opinaczy skłoniło w końcu do zainwestowania w nowo­czesne obuwie turystyczne.
Szczególnie ważny jest wybór butów na wędrówkę w górach. Różne modele obuwia przystosowane są do określonych typów aktywności górskiej - od spacerów po wygodnych szlakach po wędrówkę po śniegu i lodzie oraz wspinaczkę w skale. Buty nie są bez znaczenia także dla rowerzysty.
Uwaga! Oprócz butów przeznaczonych do marszu zabierz na wędrówkę sandały, tenisówki lub inne wygodne i lekkie obuwie. Pozwoli ono odpocząć twoim stopom i jest niezastąpione na biwa­ku lub w schronisku.
PODESZWA
W nowoczesnych butach podeszwa jest wielowarstwowa. Poszczególne warstwy odpowiedzialne są za różne właściwości: przyczepność, amortyzację, sztywność itp. Idealna podeszwa powinna gwarantować wysoką przyczepność do podłoża. Zapewnia ją materiał, z którego została wykonana warstwa zewnętrzna podeszwy - zelówka, zrobiona zwykle z gumy o odpowied­nim składzie. Istotny jest też kształt bieżnika, który powinien być od­powiedni do terenu wędrówki, np.:
- do równinnych spacerów - bieżnik niezbyt głęboki,
- do chodzenia w trudnym terenie skalistym - bieżnik głębo­ki, o skomplikowanym rysunku, odmienny w różnych strefach podeszwy,
- do chodzenia w terenie pod­mokłym, bagiennym - bież­nik płytki, z szerokimi wgłę­bieniami.
Opracowano też kształty bieżnika pozwalające na „samooczyszczanie" się podeszwy, czyli usuwanie z niej kamieni i błota pod­czas marszu, co jest szczególnie istotne dla bezpieczeństwa wę­drówki w górach.
Do lekkiego trekkingu lepsza jest podeszwa niezbyt sztywna, wtedy chodzi się wygodniej. Im bardziej ekstremalne warunki użytkowania, tym po­deszwa powinna być sztywniejsza. Dobra podeszwa jest również odporna na ścieranie, nie pęka pod bardzo dużym obciążeniem i w niskich temperaturach (nawet -30°C).
CHOLEWKA
Bardzo istotny jest materiał, z jakiego została zrobiona. Powinien być wodoodporny (warstwa zewnętrzna) i wchłaniający pot (war­stwa wewnętrzna). Warstwa zewnętrzna może być wykonana z ma­teriałów naturalnych, tj. skóra licowana, nubuk lub sztucznych (np. Cordura). Doświadczeni turyści twierdzą, że największą oddychalnością i wodoodpornością, po odpowiednim zaimpregnowaniu, charakteryzuje się nubuk. Tkanina membranowa typu Gore Tex może stanowić środkową warstwę cholewki, zaś wewnętrzną -materiał intensywnie ...