Wielka_nieobecna_-_Zakowski_-_bez_przypisow.pdf

„Wielka nieobecna” Jacek Żakowski

www.maturazpolskiego.pl

1. Mało co jest bardziej wkurzające niż sąsiad, który ma jedną krowę więcej. Ale każdy ma takiego sąsia-

da. A kto ma się gorzej od innych, czuje się jakoś skrzywdzony. W głębi duszy większość z nas wierzy

przecież, że ludzie rodzą się i z natury są lub powinni być równi. Każdy jednak gołym okiem widzi,

że w żadnym potocznym sensie to nie może być prawda.

2. Trudno o pogląd bardziej fałszywy, frustrujący i konieczny zarazem, niż wielki mit równości. Może je-

steśmy równi wobec spraw ostatecznych: śmierci i życia wiecznego. W życiu doczesnym najpierw nierów-

no nas wyposaża natura – w zdrowie, zdolności, wygląd. Potem bardzo różnie wyposaża nas nasze oto-

czenie – rodzina, środowisko, szkoła. Dostajemy język, styl życia, aspiracje, nawyki, horyzonty marzeń,

potoczny obraz świata, kulturę. Nie mamy na to zbyt dużego wpływu. Kiedy możemy go mieć, na ogół je-

steśmy już ukształtowani w tak poważnym stopniu, że bardzo nierówno korzystamy z tej szansy. Znów

wiele zależy od przypadku, czyli szczęścia, które też nie jest dzielone po równo. Jedni spotkają osoby czy

okoliczności, które im pomogą, inni takie, które im zaszkodzą.

3. Wchodząc w społeczne życie mamy nierówne szansę. Im dalej w las, tym więcej nierówności i jedno-

cześnie więcej mitów równości. Mit równych szans w pracy przegrywa nawet z urodą, która jak wiadomo

pomaga w karierze, nie mówiąc o wykształceniu, które w dużym stopniu zależy od tego, kim są nasi ro-

dzice. Mit równej konkurencji na rynku przegrywa choćby z urodzeniem. W każdym kraju na świecie

partnerzy inaczej traktują członków znanych rodzin i firm, a za granicą lepiej są traktowani ci z krajów

cieszących się dobrą opinią. Przed sądem mit równego prawa przegrywa nie tylko z pozycją społeczną,

lecz także z płcią, zamożnością, zdolnością przekonywania.

4. Nawet mit politycznej równości, której symbolem jest równa siła głosu każdego obywatela, nie broni

się w świecie realnym. Słabsi albo nie biorą udziału w wyborach, albo nie potrafią ocenić, kto reprezen-

tuje ich prawdziwy interes.

5. Nierówność jest nieusuwalna. A jednak cały nasz świat – demokracja, wolny rynek, prawo – oparty

jest na micie równości. Nawet w PRL 85 proc. ludzi uważało przecież, że nierówności są w Polsce zbyt

wielkie, choć wówczas były nieporównanie mniejsze niż teraz. To pokazuje jeden z paradoksów równości

– ci, którzy się domagają równości w imię mitu, sami ją muszą w imię natury odrzucić. Komunizm upadł

przecież nie dlatego, że „wrogie siły” skutecznie spiskowały, ale właśnie dlatego, że nawet ci, którzy o nie-

go walczyli, jedne nierówności zastępowali innymi – też nieakceptowanymi.

6. Można by w tym miejscu powiedzieć – bądźmy realistami, pozbądźmy się frustrującego mitu.

7. Ale na przekór naszej wiedzy o świecie rzeczywistym mit równości ma racjonalne jądro. Uparta wiara

w równość wynika w istocie z wiedzy o nierówności. Czy byśmy mieli ochotę się ścigać, gdybyśmy

nie wierzyli w równość, czyli w szansę dorównania tym przed lub nad nami? Dynamizm nowoczesności

wziął się między innymi z tego, że więcej osób poczuło się uczestnikami wspólnoty równych ludzi, którzy

mogą się ze sobą ścigać. Chłop pańszczyźniany czy rycerz króla Artura w żadną równość nie wierzył.

8. Równość jest złudzeniem koniecznym, byśmy żyli lepiej. Koniecznym, jednak niewystarczającym.

Sztuka polega na tym, żeby w ten mit uwierzyć, ale nie za bardzo, i żeby rzeczywistość uznać,

ale nie do końca. Słynna kpina z „Folwarku zwierzęcego” Orwella, że wszyscy są równi, ale niektórzy są

jednak równiejsi, uczciwie opisuje każdą rzeczywistość nowoczesnego świata.

9. To jednak nie znaczy, że warto się na tę rzeczywistość konsekwentnie zgodzić. W realnym świecie nad-

miar konsekwencji prowadzi do katastrofy. Ideologie, które konsekwentnie uznały nierówność (rasiści,

nacjonaliści, monarchiści, lesseferyści), poniosły równie sromotne klęski i powodowały równie wielkie

nieszczęścia jak te, które ją chciały w imię mitu równości usunąć (komuniści, anarchiści). Problem jest

w odpowiednich proporcjach i sposobie ich utrzymania. Natura pogłębia nierówności. Gdy zajdzie w tym

zbyt daleko, mit równości popycha ludzi do tego, by ją wyrównywać. Może temu służyć rewolucja, pospo-

lity rabunek albo polityka. Fenomen demokracji polega właśnie na tym, że utrzymuje nierówność

na wciąż zmieniającym się znośnym dla ogółu i racjonalnym poziomie, co pozwala uniknąć rewolucji

i ograniczyć rabunki. By jednak ten system w miarę sprawnie działał i niwelował nadmierne nierówno-

ści, ludzie muszą uwierzyć w równość i nierówność zarazem. Jak by to paradoksalnie nie brzmiało,

od kiedy władza i społeczny porządek nie mają już boskiej legitymizacji, to właśnie mit równości autory-

zuje nierówność.

10. Świat nie jest logiczny. Każda próba ujęcia go w karby żelaznej logiki prowadzi do katastrofy. Nierów-

ność jest faktem. Równość jest tęsknotą. Nierówność jest naturalna. Równość jest niezbywalna. Obie są

nam niezbędne do życia. Wciąż musimy szukać między nimi odpowiednich proporcji. A zapewne żadne

uniwersalnie odpowiednie proporcje nie istnieją. Więc jest nadzieja, że będziemy szukali bez końca.

Jacek Żakowski, Równość. Wielka nieobecna ,

„Polityka” nr 17 (25010), 30 kwietnia 2005.

1 z 2

„Wielka nieobecna” Jacek Żakowski

www.maturazpolskiego.pl

Zadania do tekstu:

1. Dwa pierwsze zdania akapitu 1. zawierają spostrzeżenia na temat relacji między ludźmi. Przereda-

guj je tak, aby każdemu z nich nadać formę prawdy ogólnej.

(0–1–2 p.)

2. Przez powtórzenie jakiego słowa w akapicie 1. autor sygnalizuje, że wypowiada sądy o charakterze

uniwersalnym? Zapisz to słowo.

(0–1 p.)

3. Na podstawie akapitu 2. wymień trzy czynniki, które zdaniem autora decydują o nierówności mię-

dzy ludźmi.

(0–1 p.)

4. Użyte w akapicie 3. sformułowanie „Im dalej w las, tym więcej nierówności” jest przekształconym

przysłowiem. Wyjaśnij, w jakim znaczeniu autor użył tego sformułowania.

(0–1 p.)

5. Na podstawie akapitu 5. wyjaśnij, co według autora tekstu było przyczyną upadku komunizmu.

(0–1 p.)

6. Wskaż zdanie, które najlepiej określa związek między akapitem 1. a akapitami od 2. do 5.

a) akapity od 2. do 5. zawierają definicje terminów wspomnianych w akapicie 1.,

b) akapity od 2. do 5. służą udowodnieniu stwierdzenia zawartego w akapicie 1.,

c) treści akapitu 1. oraz akapitów od 2. do 5. są sprzeczne,

d) akapit 1. nie łączy się treściowo z akapitami od 2. do 5.

(0–1 p.)

7. Autor tego tekstu chętnie posługuje się paradoksami. Zacytuj dwa z nich.

(0–1–2 p.)

8. Na podstawie akapitów 7. i 8. wyjaśnij jednym zdaniem, na czym polega pozytywny wpływ mitu

równości na ludzi.

(0–1 p.)

9. W akapicie 8. Żakowski cytuje Orwella. Wyjaśnij, jaką prawdę o świecie wyraża dzięki cytatowi

z powieści „Folwark zwierzęcy”.

(0–1 p.)

10. Na podstawie akapitu 9. zinterpretuj zdanie: „W realnym świecie nadmiar konsekwencji prowadzi

do katastrofy”.

(0–1 p.)

11. Na podstawie akapitu 9. sformułuj dwa wnioski na temat zalet ustroju demokratycznego.

(0–1–2 p.)

12. W jakim znaczeniu autor używa w tekście słowa „mit”? Sformułuj definicję wyrazu „mit” w tym

znaczeniu.

(0–1–2 p.)

13. Które dwa zdania w akapicie 10. jednoznacznie służą potwierdzeniu przekonania autora, że rów-

ność to „wielki mit”? Zacytuj je.

(0–1 p.)

14. Wskaż prawdziwe zakończenie zdania. Przytoczony tekst Jacka Żakowskiego to:

a) reportaż,

b) esej,

c) felieton,

d) artykuł historyczny.

(0–1 p.)

15. Z akapitów 6., 9. i 10. zacytuj dwa sformułowania, które świadczą o tym, że autor chce wpłynąć

na odbiorcę.

(0–1 p.)

16. Zinterpretuj tytułowe metaforyczne wyrażenie „wielka nieobecna”.

(0–1 p.)

2 z 2

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika: