O_smierci_-_Surdykowski_-_z_odpowiedziami.pdf

„O śmierci” Jerzy Surdykowski

www.maturazpolskiego.pl

1. Nie ma nic straszniejszego niż śmierć. Wszystko się kończy i nie wiadomo, co się za-

czyna, może już nic? Jak zgaszenie światła obcą ręką w najbardziej niedogodnym dla nas

momencie. O śmierci nie ma co mówić, śmierci można się tylko bać, a najlepiej o niej

w ogóle zapomnieć. Nie unikniemy jej przez to, ale może przynajmniej doznamy znieczu-

lenia. Żebyż była tylko jak nagłe zgaszenie światła, ale wchodzi się w tę ciemną bramę

zazwyczaj w bólu, krwi, śluzie i całej ohydzie cierpienia. Po co? Nie, nie warto rozmyślać

o śmierci. (…)

2. Cała filozofia, cała literatura (one mówią o tym samym i to samo, acz innymi językami,

język literatury jest tylko trochę ładniejszy) to nade wszystko borykanie się z problemem

śmierci. I jaki skutek? Z milionów stron zapisanych przez umarłych filozofów i poetów

nie wynika ani linijka rzetelnej wiedzy o tym, co nas czeka w owej Dolinie. Więc może le-

piej pokornie milczeć? Albo – jak Amerykanie – znieczulać grozę hopsaniem w cmentar-

nym przebraniu? (…)

3. Śmierć jest strachem, samym jądrem stylu. Nie darmo najwyższa kara to pozbawienie

życia. Inaczej byłoby, gdybyśmy wiedzieli, co jest za bramą. Człowiek najbardziej boi się

nieznanego, jak dziecko – ciemnego pokoju. (…) W istocie nie powinniśmy się bać śmier-

ci, ale najwyżej przedśmiertnego cierpienia. Obojętne, czy jestem ateistą, czy ufam Bo-

żemu Miłosierdziu, śmierć jest najciekawszą podróżą, bo wyjaśnia zagadkę istnienia.

Tak czy inaczej, przynosi ukojenie. Bądź przez zerwanie męczącego filmu,

bądź przez znalezienie się w lepszej rzeczywistości. Skoro wyrok na każdego z nas i tak

został wydany, to nie śmierć, lecz tylko przedśmiertne tortury mogą być źródłem lęku.

Ten, kto umarł, już nie cierpi; tylko żywy doświadcza bólu i cierpienia. (…)

4. Marzenie o nieśmiertelności jest stare jak ludzkość. Nieśmiertelni bywają bogowie róż-

nych religii, ale nie wszyscy, bo różne mitologie pełne są opowieści o walkach bóstw za-

dających śmiertelne ciosy. Człowiek w niektórych religiach może uzyskać nieśmiertel-

ność przez nadzwyczajny czyn lub fizyczny związek z przedstawicielami świata bogów

i boginek. Człowiek próbuje wznosić się aż ku szczytom Olimpu w nadziei pozyskania

boskiej nieśmiertelności, ale nie zawsze jest ona dlań łaskawa. Dowodem tego los tytana

Prometeusza, któremu orzeł wyjadał stale odrastającą wątrobę, a że był nieśmiertelny,

miał cierpieć wiecznie. (…) Człowiek cywilizacji naukowej ma raczej nadzieję, że uzyska

nieśmiertelność, lub przynajmniej coś podobnego do niej, poprzez osiągnięcia biologii

i techniki. Amerykańscy milionerzy, zamawiający pośmiertne zamrożenie i przechowy-

wanie w ciekłym azocie w nadziei wskrzeszenia w przyszłości, są najlepszym dowodem tej

wiary w nieśmiertelność z własnego nadania. O wiele łatwiej wyobrazić sobie taki świat

technicznej nieśmiertelności w fantazji. W jednej z nowel Stanisława Lema mamy cywili-

zację, która potrafiła zastępować dowolne komórki ciała wiecznotrwałymi protezami.

Wkrótce okazało się, że w człowieku nic już nie pochodzi od biologicznych rodziców. Po-

została tylko świadomość oryginału. Opamiętanie przyszło za późno. Po przeżyciu jakichś

dwustu, trzystu lat nieśmiertelny delikwent znudzony zbyt długim życiem, pełnym wciąż

powtarzających się sytuacji, sam prosił o łaskę uśmiercenia, ale cybernetycznej nie-

śmiertelności nie dawało się cofnąć. (…)

5. Tylko świadomość śmierci otwiera nas na metafizykę, bo zmusza do zadawania pytań

ostatecznych, chociażby odpowiedzi bywały głupawe lub niepełne. Zwierzę, któ-

re też umrze, ale nie wie o tym, jest może szczęśliwsze, lecz zamknięte na wszystko,

co ewentualnie znajduje się ponad nami. Ale pogodzenie się z nieuchronnym to jesz-

cze za mało. Tylko śmierć nadaje ostateczny sens naszej doczesności, bo tylko jej per-

spektywa sprawia, że każde zdarzenie, jakie nas spotyka, okazuje się jedyne i niepowta-

rzalne, każda przeżyta chwila nie da się już odtworzyć i przeżyć na nowo. Mając czas

na tym świecie ograniczony do kilkudziesięciu lat dojrzałego i świadomego życia – poga-

1 z 5

„O śmierci” Jerzy Surdykowski

www.maturazpolskiego.pl

niani perspektywą śmierci – musimy dbać o to, by te chwile byty sensowne i dobrze za-

gospodarowane.

6. Największą mądrość i szczęście zarazem, jakie może osiągnąć człowiek, to polubić

własną śmierć, jako nadająca sens doczesności. Jedynie ten, co polubił własną śmierć,

potrafi cieszyć się życiem, bo on tylko pojmuje, że każda chwila na tym świecie wypeł-

niona jest sensem, jak winne grono – sokiem.

Jerzy Surdykowski, O śmierci, w: „Magazyn” Gazety Wyborczej , 28.10.1999.

Zadania do tekstu:

1. Poglądy zawarte w pierwszym akapicie są:

a. subiektywną refleksją autora tekstu,

b. ilustracją często spotykanych ludzkich postaw wobec śmierci,

c. wyrazem chrześcijańskiego stosunku do śmierci.

podpowiedź

Pamiętaj: nie wszystko, o czym czytamy w tekście, można uznać za poglądy samego au-

tora! Czasem przywołuje on opinie innych (konkretnych osób czy całych grup), zwłaszcza

jeśli ma zamiar polemizować z nimi. Cytaty widać od razu; gorzej, gdy te cudze poglądy

są przywoływane bez graficznego wyodrębnienia. Pomaga wówczas na przykład zauważe-

nie pewnych sprzeczności. W pierwszym akapicie czytamy: „Po co? Nie, nie warto rozmy-

ślać o śmierci”, w szóstym zaś pojawia się zachęta do „polubienia własnej śmierci”

i do refleksji nad nią. Nie można mieć jednocześnie dwóch tak skrajnych poglądów!

A w zakończeniu autor zazwyczaj dokonuje podsumowania swoich refleksji.

odpowiedź

2. W pierwszym akapicie autor pisze, że „śmierć jest jak zgaszenie światła obcą ręką

w najbardziej niedogodnym dla nas momencie”. Odczytaj treści zawarte w tym porów-

naniu.

podpowiedź

Staraj się głęboko wnikać w metafory i porównania. Warto poćwiczyć – właśnie w ta-

ki sposób autorzy kondensują (zagęszczają) treść.

odpowiedź

Śmierć jest czymś nagłym, odbiera człowiekowi możliwość uczestniczenia w świecie

(„zgaszenie światła”)

Śmierć jest człowiekowi narzucana, nie zależy od niego („obca ręka”)

Człowiek nigdy nie jest przygotowany na śmierć („najbardziej niedogodny moment”)

3. Śmierć należy do zjawisk, o których ludzie często starają się nie mówić wprost, uży-

wając przy ich opisywaniu różnego typu omówień (peryfraz) czy porównań. Wypisz

z tekstu po jednym przykładzie sformułowania określającego:

a. moment śmierci,

b. życie wieczne.

2 z 5

„O śmierci” Jerzy Surdykowski

www.maturazpolskiego.pl

podpowiedź

Moment śmierci bywa także porównywany do nagłego zgaszenia światła, zaś życie wiecz-

ne to „Dolina” i miejsce „za bramą”. W języku istnieje dużo takich określeń dotyczących

śmierci – ich znajomością trzeba będzie się wykazać w kolejnym poleceniu.

odpowiedź

a. „wchodzi się w tę ciemną bramę”,

b. „znalezienie się w lepszej rzeczywistości”

4. Wypisz cztery związki frazeologiczne, którymi można zastąpić czasownik „umrzeć”.

podpowiedź

Te budzące śmiech określenia potoczne też zostałyby zaliczone! Humorystyczne określe-

nia pełnią zresztą ważną funkcję – zmniejszają ludzki lęk, oswajają to, czego się boimy.

odpowiedź

Przenieść się na łono Abrahama, zasnąć na wieki, kopnąć w kalendarz, wąchać kwiatki

od dołu.

5. W drugim akapicie autor pisze: „Cała filozofia, cała literatura (…) to nade wszystko

borykanie się z problemem śmierci”. W literaturze wybranej epoki wskaż dwa dzieła

pokazujące odmienne obrazy śmierci. Scharakteryzuj krótko te różnice.

podpowiedź

Mogłeś wybrać także przykłady z literatury wojny i okupacji – w „Medalionach” Zofii Nał-

kowskiej opisana jest nieludzka, masowa śmierć w obozach zagłady, zaś w „Elegii o…

(chłopcu polskim)” Krzysztofa Kamila Baczyńskiego śmierć bohaterska, oddanie życia

za ojczyznę. Mógł to być także przykład z „Chłopów” Władysława Reymonta (modernizm),

gdzie ukazana została wzniosła i patetyczna śmierć Macieja oraz „brudna” śmierć w cier-

pieniach – tak umierał jego parobek Kuba. Niby łatwe polecenie, bo przecież utworów

o śmierci czyta się niemało. Cały kłopot z zestawieniem różnych ujęć i wskazaniem tej

różnicy. Podobne polecenia – wykraczające poza to, co można znaleźć w tekście, pojawia-

ją się bardzo rzadko. Ułatwieniem jest w ich wypadku możliwość wyboru epoki lub utwo-

rów.

odpowiedź

Średniowiecze

„Pieśń o Rolandzie” (śmierć rycerska, chwalebna, pełna patosu)

„Legenda o świętym Aleksym” (śmierć ascety)

6. Jaki wydźwięk ma słowo „hopsanie” użyte w ostatnim zdaniu drugiego akapitu?

podpowiedź

„Hopsanie” to coś niepoważnego, pasującego raczej do dziecięcych zabaw. Nie użyjemy

tego określenia, mówiąc o sprawach ważnych. „Hopsanie” należy do grupy wyrazów na-

cechowanych emocjonalnie, zawierających nie tylko informację, ale i ocenę nazywanego

zjawiska. Zwróć uwagę, że do tej grupy należą nie tylko zdrobnienia czy zgrubienia!

odpowiedź

ironiczny, lekceważący

3 z 5

„O śmierci” Jerzy Surdykowski

www.maturazpolskiego.pl

7. W drugim akapicie autor pisze o naszej bezradności wobec śmierci – nie wiemy, ja-

ką postawę powinniśmy przyjąć. Jaki środek stylistyczny pomaga autorowi podkreślić

to zagubienie człowieka?

podpowiedź

Pytanie retoryczne ma zachęcać do refleksji, przemyśleń. A jeśli pytań jest więcej? Ich

nagromadzenie bywa dowodem wątpliwości i rozterek. Także bezradności, jeśli nie towa-

rzyszy im przeświadczenie o możliwości zbliżenia się do prawdy.

odpowiedź

pytanie retoryczne

8. Dlaczego ludzie nie powinni bać się śmierci? (akapit 3.)

podpowiedź

To proste polecenie wymaga uważnego wczytania się w tekst. Nie zawsze trzeba się do-

szukiwać czegoś więcej!

odpowiedź

Śmierć jest wyzwoleniem od cierpień (cierpi tylko żywy człowiek), źródłem ukojenia.

9. Dlaczego nieśmiertelność może być pułapką? Wyszukaj dwa argumenty w akapicie

czwartym. Przy każdym argumencie podaj, skąd autor zaczerpnął przykład prowadzą-

cy do takiego właśnie wniosku.

podpowiedź

Pytanie wydaje się trudne – lecz to tylko pozory.

odpowiedź

Człowiek nieśmiertelny wiecznie odczuwałby cierpienie i ból fizyczny (przykład z mitologii

greckiej – mit o Prometeuszu)

Ze zbyt długim życiem wiązałoby się powtarzanie sytuacji, dające w konsekwencji poczu-

cie nudy (przykład z literatury fantastycznonaukowej – opowiadanie Stanisława Lema)

10. W ostatnim akapicie autor zachęca, by „polubić własną śmierć”. Jak rozumieć tę

zachętę? Odpowiedz w 2–3 zdaniach.

podpowiedź

Pamiętaj, by brać pod uwagę wszelkie ograniczenia zawarte w poleceniu. Jeśli mają być

trzy zdania, nie pisz pięciu; jeśli trzeba podać jedno słowo, nie pisz całego zdania.

I oczywiście przepisuj całe zdania z tekstu, gdy naprawdę każą Ci cytować.

odpowiedź

Polubić, czyli zaakceptować, uznać za coś ważnego, a nawet nieodzownego. Według auto-

ra powinniśmy przestać traktować śmierć jako coś strasznego, budzącego lęk. Świado-

mość umierania zmusza nas do refleksji nad tematami metafizycznymi (to odróżnia nas

od zwierząt), a poza tym pozwala nam dostrzec niepowtarzalność każdego życia.

4 z 5

„O śmierci” Jerzy Surdykowski

www.maturazpolskiego.pl

11. Dlaczego najwyższą karą jest pozbawienie życia? Odpowiedz na podstawie trzeciego

akapitu.

podpowiedź

Odpowiedź nie jest nam dana na tacy – trzeba wyciągać wnioski. Zauważ, że żyjemy

w przekonaniu, iż nie możemy wiedzieć, jak będzie wyglądała nasza śmierć i kiedy na-

stąpi. Wyrok śmierci zmienia tę sytuację – skazani znają datę śmierci, a nawet jej rodzaj

– to prawdziwa makabra!

odpowiedź

Ponieważ nie wiemy, co nas czeka po śmierci i bardzo się jej obawiamy jako czegoś nie-

znanego, obcego, nieoswojonego. Skazani na śmierć mają świadomość, że ta chwila na-

stąpi już niedługo.

12. Do jakiego zwyczaju amerykańskiego odwołuje się autor, pisząc o hopsaniu

w cmentarnych strojach?

podpowiedź

To kolejne pytanie, w którym musisz się odwołać do wiedzy spoza tekstu. Pamiętaj,

że one nie zdarzają się często. Ten test był naprawdę wyjątkowy – pojawiło się w nim

przecież kilka takich pytań.

odpowiedź

Autor odwołuje się do święta Halloween, kiedy to mali Amerykanie (i nie tylko mali!)

przebierają się za trupy, wampiry, duchy i upiory.

5 z 5

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika: