Tolerancja Hamer - bez przypisow.pdf - matura czytanie ze zrozumieniem - poncza

„Tolerancja” Hanna Hamer

www.maturazpolskiego.pl

1. Termin „tolerancja” oznacza, jak podaje „Słownik języka polskiego” – wyrozumiałość

w stosunku do przekonań odmiennych od naszych własnych. Szerzej – człowiek tolerancyj

ny to taki, który nie tylko nie uważa, że dyskutant mający przeciwny pogląd jest głupi,

ale także ten, kto potrafi w pełni szanować odmienne od własnych wierzenia, upodobania

i zwyczaje. To ktoś, kto nie dyskredytuje innych ludzi tylko dlatego, że różnią się od niego

sposobem bycia czy wyglądem zewnętrznym. Innymi słowy – to ktoś pozbawiony uprzedzeń.

(…)

2. Według psychologów społecznych, takich jak G. Allport, M. Lerner, O. Field i inni –

uprzedzenie jest wrogą, a w każdym razie negatywną postawą wobec grupy ludzi lub po

szczególnych jej przedstawicieli. Taka postawa bywa najczęściej skutkiem przyswojenia so

bie bezpodstawnych uogólnień, bezpodstawnych – bo wyprowadzonych z fałszywych lub nie

kompletnych informacji. Załóżmy, że usłyszałam kiedyś, nie pamiętam już kiedy i od kogo,

pogląd czy opinię, że wszyscy rudzi są fałszywi. Ten ktoś nie znał z pewnością wszystkich

rudych, ale ten jeden, którego znał, dopiekł mu zapewne do żywego. Wystarczy, aby ta

kie zdanie padło na podatny grunt, to znaczy, aby usłyszał je ktoś, kto nie ma w ogóle zda

nia na temat rudych albo kto zetknął się z jakimś osobnikiem o tym kolorze włosów. Naj

chętniej podzielamy cudze poglądy wtedy, gdy trafiają do naszych szarych komórek

jako pierwsze lub gdy są podobne albo identyczne z naszymi. (…)

3. Podstawą każdego uprzedzenia jest zatem nieuzasadnione uogólnienie, zwane stereoty

pem myślowym. Jeśli myślisz stereotypami, to znaczy przypisujesz każdej osobie z danej

grupy (np. rudzielcowi z grupy wszystkich rudzielców) identyczne cechy osobowościowe – je

steś na najlepszej drodze do zostania człowiekiem nietolerancyjnym. (…) Zasadniczą wadą

każdego stereotypu myślowego jest to, że zamyka nam oczy na indywidualne różnice między

ludźmi. Warto pamiętać, że ludzie uprzedzeni widzą świat tak, jak im na to pozwala ich

uprzedzenie. Oni po prostu nie są w stanie być tolerancyjni. Mają już raz na zawsze wyro

biony pogląd nadaną kwestię i nie interesują ich fakty. To fałszowanie obrazu rzeczywistości

niesie ze sobą poważne konsekwencje. Żyjemy w wyimaginowanym świecie, stworzonym

przez zlepki oderwanych opinii, zasłyszanych gdzieś zdań, nieprzemyślanych przekonań.

Jak można wobec tego konstruktywnie oddziaływać na realia, których się tak naprawdę

wcale nie zna? Uprzedzenia nie pozwalają nam funkcjonować efektywnie w prawdziwym

świecie, odsuwając nas od ludzi różniących się w jakiś sposób od nas, wyzwalają negatywne

emocje, kanalizując napięcie w agresji na przedmiot uprzedzenia i dlatego są niebezpieczne.

(…) Dlaczego nietolerancja jest tak powszechnym zjawiskiem? Składają się na to przynaj

mniej cztery grupy przyczyn: • ekonomiczna i polityczna rywalizacja • szukanie „kozłów

ofiarnych” • tzw. osobowość autorytarna • konformizm.

4. Psychologowie społeczni zwrócili uwagę na fakt, że postawy nacechowane uprzedzeniem

nasilają się zwykle wtedy, gdy panuje kryzys, czasy są pełne napięcia i konfliktów, spowo

dowanych niezgodnością celów ekonomicznych, politycznych lub ideologicznych. (…) Ekono

miczne korzyści płynące z dyskryminacji części ludności są zupełnie oczywiste. Grupom

uprzywilejowanym opłaci się podtrzymywać uprzedzenia. Manipulowanie nastrojami spo

łecznymi w celu ukierunkowania niechęci na określoną grupę ludzi znane było od wieków.

(…) Największe uprzedzenia przeciw Murzynom stwierdzono w USA w tych grupach społecz

nych, które w hierarchii społecznoekonomicznej znajdowały się tylko o jeden szczebel wy

żej. Najwyraźniej dało się to zaobserwować podczas rywalizacji o pracę. A zatem rywalizacja

i konflikt ekonomicznospołeczny z reguły rodzą uprzedzenia. Są one tym większe, im niż

szy jest poziom wykształcenia i bardziej tendencyjne środowisko rodzinne, dostarczające

negatywnych wzorców zachowań.

5. Nazwa „kozioł ofiarny” pochodzi od starożytnych Izraelitów. W dniach pokuty kapłan

kładł ręce na głowie kozła, recytując jednocześnie grzechy ludu i przenosząc w ten sposób

1 z 4

„Tolerancja” Hanna Hamer

www.maturazpolskiego.pl

symbolicznie grzech i zło z ludzi na kozła. Pozwalano następnie uciec zwierzęciu na pusty

nię, aby społeczność mogła poczuć się oczyszczona z grzechu. „Kozła ofiarnego” obarczamy

odpowiedzialnością za coś, co nie jest jego winą. Niestety ludzki „kozioł ofiarny” nie może ni

gdzie uciec – dla zwierząt bywamy bardziej tolerancyjni. Warto znać trzy cechy decydujące

o tym, że spośród wielu osób ta jedna staje się ofiarą agresji i okrucieństwa. Cechą pierw

szą jest bezsilność wynikająca z braku chęci lub umiejętności obronienia się. „Żądna krwi”

grupa nie wnika bliżej w motywy niechęci ofiary do obrony. Rozzuchwala ją sam brak reak

cji na zaczepki. Cechą drugą jest wyróżnianie się na tle grupy. Rzuca się w oczy zarówno

prymus, zawsze znający właściwą odpowiedź (w odróżnieniu od nas), jak i człowiek o innym

kolorze skóry lub odmiennym wyznaniu religijnym. Dla ludzi nietolerancyjnych, którzy są

szczególnie skłonni do wyszukiwania sobie „kozłów ofiarnych”, inny – to wróg. Aby stać się

obiektem prześladowania, trzeba jeszcze spełniać trzeci warunek – być od początku nielu

bianym, często z błahego lub wyimaginowanego powodu. Forma i nasilenie agresji zależy

oczywiście zawsze od aprobaty danej grupy społecznej. Jeśli ktoś zacznie bronić ofiary,

oprawcy zwykle tracą pewność siebie i mogą zostawić ją w spokoju. (…)

6. Istnieją ludzie szczególnie predysponowani do nietolerancyjnego traktowania innych,

nie tyle z powodu sytuacji zewnętrznej (kryzys) i bezradności swych ofiar, ile z przyczyn oso

bowościowych. (…) Taka osobowość skłonna do uprzedzania się do jednostek lub grup ludz

kich, nosi nazwę autorytarnej. Twórcami koncepcji tego typu osobowości są T. Adorno,

E. FrenkelBrunswik, E. Levinson i R. Sanford. Wymieniają oni szereg cech dla niej charak

terystycznych. Pierwszą z nich jest niezwykły respekt dla władzy, czy – mówiąc prościej –

płaszcząca się, uległa postawa wobec przełożonych. Drugą – silna skłonność do karania

osób zależnych, zwłaszcza dzieci i podwładnych. Cechą trzecią jest walka ze wszystkimi

przejawami słabości u siebie i innych, innymi słowy – stwarzanie pozorów bycia „mocnym”

człowiekiem. Czwarta cecha osobowości autorytarnej to stała podejrzliwość, nastawianie się

na atak ze strony otoczenia i niesłychanie męcząca gotowość do obrony. Cecha piąta to po

siadanie sztywnych, odpornych na zmiany, poglądów, nawet pod wpływem najbardziej prze

konujących argumentów. I szósta – przyjmowanie bez dyskusji wszystkich obowiązujących

w danej grupie społecznej konwencjonalnych wartości. (…)

7. Konformizm jest, jak wiadomo, dostosowaniem własnego zachowania i sposobu myślenia

do zachowania i sposobu myślenia grupy społecznej. Potocznie przyjmuje się, że termin ten

oznacza uległość wobec obowiązujących norm w celu uzyskania osobistych korzyści. Ko

rzyść nie musi być materialna, na przykład może nią być tzw. święty spokój, kiedy to nie re

agujemy na czyjąś krzywdę i nie narażamy się większości. Konformizm to upodabnianie się

w zachowaniu do otoczenia. Jeśli to społeczne otoczenie narzuca normy pełne uprzedzeń,

ludzie są często zbyt słabi, aby im się przeciwstawić, mimo że mieliby na to ochotę. (…) Kon

formizm względem normy nacechowanej uprzedzeniem może też wynikać z braku dostępu

do ścisłych danych i z przewagi błędnej informacji. Ludzie przyswajają sobie wtedy negatyw

ne postawy na podstawie plotek i pogłosek. (…)

8. A w ogóle – czy uprzedzenia nie mają żadnych pozytywnych stron? Ależ tak, oczywiście.

Pomagają nam zachować dobre samopoczucie i wysokie mniemanie o własnej osobie

jako o kimś lepszym, mądrzejszym czy bardziej wartościowym. To subiektywne spojrzenie

na siebie kłóci się z obiektywną oceną postawy nietolerancyjnej jako oznaki prymitywizmu

myślowego, prostactwa oraz zwyczajnej głupoty. (…)

9. Co zrobić, aby być bardziej tolerancyjnym?

Aby tego dokonać, trzeba trochę nad sobą popracować. Przede wszystkim nie wolno podda

wać się myślowym stereotypom. (…) Najbardziej trwałe są poglądy trafiające do nas

jako pierwsze i te, które pochodzą od ludzi w naszym mniemaniu wiarygodnych. Nie jest

to jednak powód, aby poglądów tych nie poddawać stałej weryfikacji. Warto słuchać różnych

2 z 4

„Tolerancja” Hanna Hamer

www.maturazpolskiego.pl

zdań pochodzących od różnych ludzi i nie trzymać się zbyt kurczowo własnych przekonań.

(…) Należy szukać ludzi myślących inaczej, wciągać ich w dyskusję, spierać się, usiłować

dociec prawdy.

10. Niebezpieczne są wszelkie uogólnienia dotyczące grup ludzkich. Zamykają nam oczy

na różnice indywidualne, a to prowadzi do uproszczeń i zafałszowań. Próbujmy zatem kon

centrować się na poznawaniu ludzi, nie zaś na ich ocenianiu. Jeśli w naszym otoczeniu ktoś

uparcie propaguje poglądy szerzące nienawiść czy wrogość do innej grupy ludzi, nie od rze

czy będzie zadać sobie pytanie – czy przypadkiem ktoś mną nie manipuluje, narzucając

uprzedzenie (negatywny stereotyp myślowy)? (…) Nikt nie chce być pionkiem w cudzych rę

kach. Spróbujmy się zatem przed tym bronić.

Zadania do tekstu:

1. Na podstawie definicji tolerancji w akapicie 1. wymień 3 charakterystyczne cechy czło

wieka tolerancyjnego.

(1 p.)

2. Jaką funkcję pełni przytoczona w akapicie 2. opinia o ludziach mających rude włosy?

a) Ma charakter zabawnej anegdoty.

b) Mówi prawdę o ludziach rudych.

c) Wskazuje na skutki uogólnień.

d) Wyjaśnia, dlaczego rudowłosi są nielubiani.

(1 p.)

3. Co autorka artykułu uważa za główną przyczynę nietolerancji ? (akapit 3.)

(1 p.)

4. Wyjaśnij, na czym, zdaniem autorki, polega fałszowanie obrazu rzeczywistości. (aka

pit 3.)

(1 p.)

5. Uprzedzenia są niebezpieczne. Podaj trzy argumenty uzasadniające tę tezę. (akapit 3.)

(2 p.)

6. Wymień 2 czynniki, które wpływają na powstanie i nasilanie się uprzedzeń w czasie kry

zysu, (akapit 4.)

(2 p.)

7. Podaj znaczenie określenia „kozioł ofiarny”. Wskaż właściwą odpowiedź. (akapit 5.)

a) Ofiara składana bogom przez starożytnych Izraelitów.

b) Ktoś, na kogo zrzuca się odpowiedzialność za coś.

c) Symbol pokuty za popełnione grzechy.

d) Bóstwo czczone przez starożytnych Izraelitów.

(1 p.)

8. Wymień 2 cechy człowieka, który może stać się dla grupy prześladowców „kozłem ofiar

nym”. (akapit 5.)

(1 p.)

3 z 4

„Tolerancja” Hanna Hamer

www.maturazpolskiego.pl

9. W jaki sposób można uratować „kozła ofiarnego” przed agresją? (akapit 5.)

(1 p.)

10. Jak człowiek mający osobowość autorytarną traktuje innych ludzi? Podaj 4 przykłady.

(akapit 6.)

(2 p.)

11. Z akapitu 7. wypisz trzy cechy charakteryzujące postawę konformistyczną.

(2 p.)

12. Na co, jako źródło nietolerancji, wskazuje obiektywna ocena tego zjawiska? (akapit 8.)

(1 p.)

13. Opinia autorki tekstu o pozytywnych stronach nietolerancji zawiera (akapit 8.)

a) stwierdzenie prawdy;

b) pochwałę nietolerancji;

c)żart;

d) ironię.

(1 p.)

14. Nazwij typ związku frazeologicznego „być pionkiem w cudzych rękach” i wyjaśnij jego

znaczenie. (akapit 10.)

(2 p.)

15. Fragment końcowy artykułu (akapity 9. i 10.) ma charakter:

a) informacyjny;

b) perswazyjny;

c) polemiczny;

d) refleksyjny.

(1 p.)

4 z 4

Tolerancja Hamer - bez przypisow.pdf

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika: