Podstawy Anatomii - Układ rozrodczy, Organizacja ciała i nazewnictwo anatomiczne, Układ kostny.doc

ANATOMIA I FIZJOLOGIA CZŁOWIEKA

wykłady prof. dr hab. Jurowski M.K

ANATOMIA (anatemnein - rozcinać) nauka o

makroskopowej (widocznej gołym okiem) prawidłowej budowie ciała.

Calenus z Pargamonu (129 – 200 n.e.) najwybitniejszy znawca anatomii

Po studiach m.in. w Aleksandrii, podjął pracę jako chirurg gladiatorów.

W swym najsłynniejszym dziele „Procedury anatomiczne” z 177 roku n.e. popełnił szereg błędów wynikających z przenoszenia wiedzy ze zwierząt na człowieka np. dwurożna macica, czy podwójny przewód żółciowy. Zostawił po sobie szereg nazw np. żyła wielka mózgu zwana żyłą Gallena. Opisał dobrze układ kostny i mięśniowy, opony mózgowia, ciało modzelowate, komory mózgowia, funkcje nerek. Dzięki dobrym opisom i sławie największego ówczesnego chirurga jego dzieła stały się na wieki obowiązujące w dziedzinie studiowania anatomii i medycyny.

Andreas Versalius (1514 - 1546)

Pochodził z bogatej  w tradycje lekarskie rodziny z Brukseli. Studiował medycynę w Paryżu gdzie anatomię wykładał pierwszy francuski prowadzący sekcję zwłok anatom Sylwiusz

Studiowanie anatomii wówczas polegało na czytaniu przez profesora anatomii Galena, a asystent wykonywał pokaz. Jeśli coś się nie zgadzało z opisem to przemilczano  to, żeby nie podważać opisu Galena.

Vasalius sam zaczął po kryjomu przeprowadzać sekcję zwłok i w wieku 22lat zaprezentował się publicznie z sekcją oraz wykładem.

Zaproponowano mu posadę profesora w Padwie gdzie pracują skorygował ponad 200 błędów anatomicznych galena, i wydał swą anatomię „De humani corporis fabrica”

William Harvay (1578 - 1657)

Studiował medycynę w Padwie, potem wrócił do Londynu

Studiował anatomię człowieka i zwierząt i 1628 roku w

Dziele „Exercitatio anatomia de Mont Cordies et

Sangunis in Animalni” podał pierwszy prawidłowy opis

anatomii i fizjologii układu naczyniowego.

Znajomość prawidłowej budowy i czynności organizmu

Pozwala na odróżnienie stanów patologicznych (chorobowych, zazwyczaj wymagających leczenia) od stanu fizjologii (zdrowia).

UKŁAD ROZRODCZY

Ukrwienie – Układ autonomiczny

Krew tętnicza – bezpośrednio z aorty brzusznej, bądź za pomocą, pośrednictwem tętnicy biodrowej

Krew żylna – odpływa do żyły głównej dolnej

Narządy płciowe męskie

·         Zewnętrzne – prącie (penis), moszna, cewka moczowa

Prącie – narząd kopulacyjny, oraz do wydalania moczu

Budowa: dwa ciała jamiste, ciało gąbczaste (zakończenie żołądź) Cewka przebiega w ciele gąbczastym. Ciało jamiste zbudowane z jamek wypełniających się podczas zwodu otoczone błoną białawą. Na żołędzi skóra tworzy podwójny fałd – napletek (od strony ciała gąbczastego przymocowany wędzidełkiem napletka). Erekcja pod wpływem bodźców z mózgu lub z rdzenia kręgowego.

Moszna – Obszerny worek skóry, posiada dwie komory. W nich: jądra, najądrza początkowe odcinki nasieniowodów , mięsień dźwigacz jądra, powieź. Na powierzchni zewnętrznej widoczny szew moszny, skóra moszny kurczy się pod wpływem zimna, rozciąga w cieple – termoregulacja. Skóra moszny silnie pigmentowana, liczne gruczoły potowe, łojowe. Niska temperatura = dojrzewanie plemników.

Cewa moczowa – u mężczyzn końcowy odcinek, wspólny dla układu rozrodczego i wydalniczego. Budowa omawiana przy układzie wydalniczym.

·         Wewnętrzne – jądra, gruczoł krokowy, pęcherzy nasienne, drogi wprowadzające nasienie (nasieniowody, cewka moczowa)

1 – pęcherz moczowy

2 – kość łonowa

3 – prącie

4 – ciało jamiste

5 – żołądź

6 – napletek

7 – ujście cewki moczowej

8 – esica9 – odbytnica

10 - pęcherzyk nasienny

11 – przewód wytryskowy
12 – prostata

13 – gruczoł opuszkowo – cewkowy

14 – odbyt

15 – nasieniowody

16 – najądrze

17 – jądro

18 – moszna

Jądra – gruczoł parzysty, złożony gruczoł cewkowy . Miejsce powstawania plemników. Gruczoł dokrewny (testosteron = hormon regulujący działanie powstałych narządów płciowych utrzymujących wtórne cechy płciowe męskie). Plemniki powstają z komórek leżących w kanalikach jądrowych.

Etapy tworzenia: spermatogonie – spermatocyty – plemniki. Pełna dojrzałość w najądrzu. Do dojrzewania potrzeba niskiej temperatury.

Gruczoł krokowy / prostata – nieparzysty narząd w jamie miednicy mniejszej pod pęcherzem moczowym. Miejsce powstawania wydzieliny zapewniającej plemnikom odpowiednie środowisko do życia. Ma wielkość orzecha włoskiego. Kształtem przypomina odwróconą piramidę. Otacza trzon pęcherza moczowego , początkowy odcinek cewki moczowej. Zbudowana z tkani mięśniowej i gruczołowej. Powierzchnia tylko przylega do odbytnicy co pozwala na badanie palpacyjne prostaty
(per rectum). Płytka rynienka dzieli prostatę na dwa płaty boczne, połączone płatem środkowym (przerost).

Pęcherzyki nasienne – nie są zbiornikami nasienia, parzyste gruczoły pomocnicze – wydzielają zasadową wydzielinę, zapewniającą materiał energetyczny dla plemników. Położone między pęcherzykami a odbytnicą (badanie per rectum). Powyginana cewa mająca boczne uchyłki, zwężające się u dołowi, przechodzi w przewód wydalający, łączący się z nasieniowodem. Oba przewody tworzą przewód wytryskowy.

Nasieniowód – Przewód wprowadzający nasienie do cewi moczowej, długość 50 – 60cm, światło 0,5mm , ściana z błony śluzowej, mięśniowej, łącznotkankowej, zewnętrznej. Po opuszczeniu najądrza biegnie w mosznie, opuszcza ją przez kanał pachwinowy i w powłokach brzucha przechodzi do miednicy mniejszej, gdzie pod pęcherzem łączy się z przewodem wydalającym pęcherza nasiennego w przewód wytryskowy.

Gruczoły opuszkowo – cewkowe (GOC) – narząd parzysty, wielkości ziarna grochu, położony powyżej prącia opróżnia się podczas pobudzenia płciowego przygotowują drogę dla nasienia.

Narządy płciowe żeńskie:

Zewnętrzne: srom niewieści

Wzgórek łonowy: zaokrąglona wyniosłość pod spojeniem łonowym.                

W okresie pokwitania pokrywa się owłosieniem łonowym.

Wargi większe - dwa fałdy skóry, ograniczają się szparą sromu.

Ujście cewki moczowej w przedsionku pochwy.

Wargi mniejsze-cienkie fałdy skóry ograniczające przedsionek pochwy

Łechtaczka- ciało jamiste, przyjemność

Błona dziewicza – podwójny fałd błony śluzowej.

Po obu stronach ujścia pochwy w najgłębszej części warg – ujścia gruczołów Bartholina – występuje śluz

Jajnik – Twór parzysty, produkcja hormonów płciowych żeńskich. Kształt owalny, jajowaty, 4cm długości, 2cm szerokości. Po obu stronach macicy umocowane więzadłem szerokim. Każdy zawiera ok. 350 tysięcy niedojrzałych pęcherzyków z omarami jajowymi

Jajowody – Cewkowate przewody do przyjęcia i przeprowadzenia komórki jajowej z jajnika do jamy macicy. W jajowodzie dochodzi do zapłodnienia. Kształt trąbek szerszych przy jajniku, węższych przy macicy. Koniec przy jajniku = ujście brzuszne schowane w lejku jajowodu. Poprzecinanym wcięciami = strzępki jajowodu, lejek przechodzi w trąbę jajowodu (4-10 mm średnicy) dalej w cieśń jajowodu (2-3 mm średnicy), koniec najwęższy przy macicy = ujście maciczne

Macica – Narząd w którym zapłodnione jajo, zarodek, płód, rozwija się i w ciągu ok. 280 dni osiąga zdolność do samoistnego życia poza ustrojem matki. Kształtem przypomina lekko spłaszczoną gruszkę. Położona między pęcherzem moczowym i odbytnicą. Wewnątrz – błona śluzowa = endometrium (miejsce zagnieżdżenia się zarodka)

Pochwa – Przewód mięśniowo – błoniasty łączący przedsionek pochwy z macicą. Miejsce przyjęcia nasienia wprowadzonego w czasie stosunku płciowego. Droga odpływu krwi menstruacyjnej i innych produktów wydzielania macicy. Leży w dolnej części miednicy, pomiędzy pęcherzem a odbytnicą. Jest podtrzymywana przez więzadła szyjkowe i mięśnie dna miednicy. Od góry obejmuje szyjkę macicy, od doły wnika do przedsionka pochwy.

Sutek – Parzysty gruczoł rozwijający się u kobiety w okresie powitania. Znajduje się na przedniej ścianie Lahti piersiowej.

Hormony płciowe i cykl miesięczny:

U dojrzałej płciowo nie ciężarnej kobiety błona śluzowa macicy podlega okresowym zmiano, które są sterowane czynnością jajnika. Zmiany te zwane cyklem miesiączkowym powtarzają się w odstępie od 21 do 35 dni (średnio co 28)począwszy od okresu powitania (średnio 14 lat) aż do menopauzy (ok…45-50 lat)

W miesiączce wyróżnia się w błonie śluzowej macicy cztery fazy:

Wzrastania

Wydzielnicza

Niedokrwienia

Złuszczania czyli krwawienie miesiączkowe

Faza wzrastania – proliferacyjna:

Sterowana hormonem pęcherzykowym jajnika – rozpoczyna się z końcem krwawienia miesiączkowego i trwa do wytworzenia ciała żółtego ok. 11 tj. od 5-tego do 16-tego dnia cyklu (licząc od dnia wystąpienia krwawienia miesiączkowego)

Faza wydzielnicza- owulacyjna:

Pęcherzyk Graafa pęka i uwalnia komórkę jajową, która wpada do jajowodu, osłonka pęcherzyka produkuje hormony pierwszej fazy cyklu płciowego – estrogeny. Stymulują rozwój piersi i narządów płciowych. Powstaje ciałko żółte produkuje progesteron przygotowujący macicę do przyjęcia zapłodnionego jaja (spulchnia endometrium, rozwija naczynia krwionośne odżywiające je). Po implantacji ciałko żółte przestaje produkować progesteron. Produkcję progesteronu zaczyna powstające łożysko.

Faza niedokrwienia – sekrecyjna:

Jeśli nie dojdzie do zapłodnienia produkcja progesteronu zanika. Endrometrinum jest niedożywione ponieważ powstałe naczynia krwionośne obumierają. Endrometrum zaczyna się złuszczać.

Faza złuszczania – menstruacyjna:

Naczynia pękają, krew z nich, śluz z gruczołów i strzępki Endometrium odpływają na zewnątrz przez pochwę – krwawienie miesięczne.

Rozwój embrionalny człowieka, ciąża, poród, połóg

Akt płciowy

1.      Warunkiem dokonania aktu przez mężczyznę jest skuteczny wzwód prącia i wytrysk nasienia.

2.      Wzwód następuje odruchowo w odpowiedzi na bodźce inicjujące.

3.      Bodźce te mogą być natury fizjologicznej – przepełnienie wydzielinami narządów płciowych bądź psychiczne – erotyczne marzenia itp. W wieku dojrzewania czynniki psychiczne mogą prowadzić do wytrysku (zmazy nocne).

1.      U kobiet skuteczny akt płciowy wymaga odpowiedniego pobudzenia psychicznego i fizjologicznego w obrębie narządów płciowych.

2.      Reakcja na skuteczne pobudzenie płciowe jest u kobiety obfite zwilżenie pochwy.

U obu płci w czasie stosunku HR wzrasta do 100 – 175 uderzeń na min. Ciśnienie skurczowe wzrasta u mężczyzn o 40 – 100 mmHg, rozkurczowe o 20 – 50 mmHg. Ciśnienie skurczowe wzrasta u kobiety o 30 – 80 mmHg, rozkurczowe o 20 – 40

Częstość oddechów wzrasta z 16 na ok. 40/min

·         Faza podniecenia

·         Faza plateau

·         Faza orgazmu

·         Faza odprężenia

Powstajemy w wyniku zapłodnienia do tego potrzebne są gamety. Proces gameto genezy jest skomplikowany.

- W normalnych warunkach tylko jeden plemni zapładnia komórkę jajową

- Głowa plemnia wnosi do komórki jajowej 23 chromosomy i zapłodnione jajo uzyskuje w ten sposób 46 chromosomów.

- Komórka jajowa zawsze jest wyposażona w chromosom płciowy X

- Płeć dziecka zależy od rodzaju plemnika

- Jeśli jest plemnik niosący chromosom płciowy X wówczas powstała zygota jest żeńska , jeśli chromosom płciowy Y wówczas męska.

- Zapłodnienie jaja następuje zwykle jeszcze wtedy zanim trafi ono do jajowodu lub wkrótce po tym jak tam się znajdzie.

Budowa plemnika  

Główka każdego plemnia zawiera jądro, w którym znajdują się chromosomy, oraz czapeczkę akrosomalną, mając enzymy potrzebne do zapłodnienia. Wić plemnia umożliwia mu poruszanie się ruchem spiralnym od jądra do żeńskiego układu rozrodczego.

Zapłodnienie – połączenie oocytu ze spermatocytem – zwykle w jajowodzie (droga ok. 3 dni)

Implantacja zygoty w błonie śluzowej macicy – ok. 6 – 8 dnia (połowa fazy luteralnej).

Ciałko żółte miesiączkowe (jajniki) nie zanika, powiększa się i staje się ciałkiem żółtym ciążowym – wydziela się progesteron podtrzymujący ciąże. Rozwijający się łożysko przejmuje funkcje wydzielnicze jajników.

Zapłodnienie i przebieg pierwszych faz rozwoju zarodkowego w organizmie kobiety: a) nie zapłodnione jajo, ...