skarby30.pdf

P o d k a r P a c k i e

Numer 1 czasopisma wydanego w ramach projektu „Produkty tradycyjne szansą na rozwój”, współfinansowanego przez

Unię Europejską z Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego oraz budżetu państwa za pośrednictwem Euroregionu

Karpackiego w ramach Programu Współpracy Transgranicznej Rzeczpospolita Polska – Republika Słowacka 2007–2013

2 J udaica

tekst i fot. Andrzej Potocki

Mrzygłodzki klojz

M rzygłód, zwany po-

Patrząc na ten ładnie utrzymany

dom, nikt by się nie domyślił,

że do II wojny światowej był

domem modlitwy miejscowych

Żydów. Ot taka mała, drewniana

bóżnica, zwana też klojzem.

W tym domu była też mykwa.

W sali modlitewnej, kiedy nie

służyła odprawianiu modłów,

uczyły się żydowskie dzieci, tak

jak w bejt ha-midrasz. A potem

społeczność żydowską unicest-

wili Niemcy, a bóżnicę zaadap-

towano po zakończeniu wojny

na mieszkanie.

czątkowo Tyra-

wą, był miastem

królewskim lokowanym na

prawie magdeburskim

w 1425 r. Pomimo zlo-

kalizowania tu starostwa

niegrodowego, obejmują-

cego 35 wsi i znajdujących

się w pobliżu żup solnych,

rozwijał się bardzo wolno.

W 1589 r. miał zaledwie

ok. 210 mieszkańców. Nie

można wykluczyć, że bę-

dąc miastem królewskim,

posiadał przywilej de non

tolerandis Judaeis. Nie można także wykluczyć, że

skoro dopiero od 1616 r. była w użyciu nazwa Mrzy-

głód, to zapis z 1588 r. o Żydzie Moszku

z Mrzygłodu, który dokonał transakcji

w Lesku, nie dotyczy tej miejscowości,

lecz Mrzygłodu w ówczesnym powiecie

będzińskim. Wskazówką do takiej inter-

pretacji może być informacja, że trzy lata

wcześniej na jarmarku leskim byli kupcy

żydowscy z Będzina. 1 Żydzi z tamtych

miejscowości handlowali żelazem.

Do 1772 r. miasteczko należało do

królewszczyzn, potem do dóbr ka-

meralnych austriackich – Kammeral-

Wirtschaft zu Mrzygłod. W 1785 r.

mieszkało tu 50 Żydów 2 , którzy jesz-

cze wtedy należeli do kahału leskiego

i na leskim kirkucie byli grzebani. Nie

udało się dociec, kiedy po raz pierwszy

odnotowano ich pobyt w miasteczku.

W 1799 r. było ich 68 na 800 miesz-

kańców, jednakże nie posiadali tu na własność żad-

nych domów, mieszkali zatem na tzw. komornym.

W XVIII w. funkcjonowała w Mrzygłodzie fajan-

sarnia, produkująca w oparciu o miejscowe pokłady

glinki ceramicznej, później rozwinęło się garncar-

stwo. Jednocześnie Austriacy po zajęciu Małopol-

ski zasypali okna solne w pobliskiej Tyrawie Solnej,

dokąd przenieśli też urząd kameralny z Mrzygłodu.

W 1824 r. w miasteczku żyło zaledwie 30 Żydów, co

wskazuje na znaczny regres gospodarczy. Znamien-

ny jest fragment pamiętnika Józefa Jakóbowicza

pod tytułem Szlachetny czyn mieszczan z Mrzygło-

du w roku 1846, w którym napisał: „Po odniesieniu

zwycięstwa zabrali nas nasi zbawcy i powiedli do

miasteczka, gdzie nas ulokowano w tak zwanym

ratuszu, czyli karczmie, którą zamieszkiwał dzier-

żawca propinacji, jedyny naówczas Żyd w całym

miasteczku” 3 . Czy jedyny, który został nie oba-

wiając się szalejącego chłopstwa podczas rabacji

galicyjskiej, czy jedyny zamieszkujący tu wówczas?

Dawna bóżnica w Mrzygłodzie, zadaptowana na budynek mieszkalny

Spisywane po latach wspomnienia niekoniecznie

muszą odzwierciedlać stan faktyczny.

Żydzi mrzygłodzcy od poł. XIX w. należeli do sa-

nockiej gminy wyznaniowej i na sanockim kirkucie

byli chowani. W 1880 r. mieszkało w Mrzygłodzie

82 Izraelitów. W 1893 r. zabudowa miasta uległa

znacznemu zniszczeniu przez powódź i pożar. Za-

pewne po tym pożarze i powodzi został zbudowa-

ny istniejący do dzisiaj klojz. Jest usytuowany na

wschód od rynku. W 1900 r. było tu 72 Żydów na

700 mieszkańców, ale już w 1912 r. – jeżeli wierzyć

zapisom księdza Józefa Michałkowskiego – na 888

mieszkańców, było ich 148 4 i to była zapewne naj-

większa liczba Żydów w dziejach Mrzygłodu. Spis

powszechny z 1921 r. wykazał w mieście 675 osób,

w tym 60 Żydów. Ten tak znaczny ubytek ludności

mógł mieć związek z emigracją oraz z I wojną świa-

tową. Na terenie miejscowej parafii rzymskokato-

lickiej w 1938 r. mieszkało 232 Izraelitów, zaś w ca-

łej gminie mrzygłodzkiej było ich 360. Z tej liczby

ponad 300 osób zginęło w obozach zagłady. Wio-

sną 1942 r. hitlerowcy rozstrzelali w Mrzygłodzie

20 Żydów. Na ich zbiorowej mogile, w lesie przy

drodze na Końskie, umieszczono prowizoryczną

tablicę pamiątkową. W czerwcu tego samego roku

w sąsiedniej wsi Hłomcza ośmiu Żydów zastrzelo-

no pod lasem. n

Miejsce zamordowania 20 Żydów przez Niemców w 1942 r.

1 Fastnacht A., Dzieje Leska do

1772 r., s. 146, Rzeszów 1988.

2 Budzyński Z., Ludność po-

granicza polsko-ruskiego w drugiej

połowie XVIII wieku, t. 2, s. 251,

Przemyśl – Rzeszów 1993.

3 Jakubowicz J., Pamiętnik, s. 20,

Poznań 1886.

4 Michałowski J., Kronika, www.

mrzyglod.net

Keď sa pozeráme na tento pekne udržiavaný,

drevený dom v obci Mrzyglod, nikto by sa nedo-

vtípil, že do 2. svetovej vojny bol domom modlit-

by miestnych Židov. Je to malá, drevená synagó-

ga, nazývaná tiež klojzom. V dome sa nachádzala

aj mikva. V modlitebnej miestnosti, ak sa v nej

nemodlilo, prebiehalo vyučovanie židovských de-

tí, tak ako v Bejt midraš. Neskôr počas 2. svetovej

vojny židovské spoločenstvo zničili Nemci a po jej

ukončení slúžila synagóga na bývanie.

RZESZÓW

Mrzygłód

Sanok

O d R edakcJi

S piS tReści

Drodzy Czytelnicy

H iStORie zapOmniane

Dzieło zniszczenia

Jacek Stachiewicz

Pięć lat pracy i 30 numerów „Skarbów Podkarpackich” za nami.

W sumie ponad 1320 stron, ok. 4000 zdjęć, blisko 600 tekstów, kilku-

dziesięciu współpracowników z Podkarpacia, z reszty kraju i z zagranicy

(Słowacja i Ukraina). To taki bilans na szybko. Można do tego jeszcze

dodać 60 000 wydanych egzemplarzy trafiających obecnie do blisko

150 instytucji (biblioteki, muzea, parafie, ambasady, konsulaty, centra

informacji turystycznej, instytuty, harcerze, uczelnie, koła i kluby prze-

wodników, służby konserwatorskie, szkoły, towarzystwa, kurie, redakcje,

wydawnictwa itp.). A do tego olbrzymia grupa czytelników sięgających

co dwa miesiące po nasze „Skarby”. Przeglądając pierwsze numery wydawnictwa widać, że na po-

czątku większość tekstów dotyczyła obiektów zabytkowych. Tylko tu dostrzegaliśmy podkarpackie

„skarby”. Dopiero trzy lata temu „przewaliła” się przez nasze łamy fala tekstów poświęconych przy-

rodzie, a od ponad półtora roku coraz częściej gościmy materiały historyczne. Dostrzegamy skarby

regionu w otaczającej nas przyrodzie, a także w historii, czyli magistra vitae est – nauczycielce życia.

Efektem tych zmian są także wywiady, które z rzadka, ale jednak goszczą w „Skarbach”. W ciągu

pięciu lat publikujemy dopiero trzeci – pierwszy przeprowadzony był z Wojewódzkim Konserwato-

rem Zabytków dr Grażyną Stojak, następny z prof. Michałem Parczewskim i – w obecnym numerze

– z dr Andrzejem Gliwą. Historyk sztuki, archeolog, historyk – to chyba przedni zestaw naukowców,

ekspertów, specjalistów, którzy co najważniejsze, mają coś ciekawego do powiedzenia.

Podsumowań dość, zapraszam do lektury najnowszego numeru. Polecam na wstępie wywiad

z dr Andrzejem Gliwą, którego praca doktorska chyba zmieniła spojrzenie na przyczyny klęsk go-

spodarczo-społecznych I Rzeczpospolitej, i w efekcie rozbiory, które zakończyły jej żywot. Kolejny

artystyczny wywód o obrazie z Galerii Dąmbskich, pokazuje nam, jak jedno płótno może nosić dwa

zupełnie różne tytuły, dotyczące zupełnie innych wydarzeń historycznych. Archeologia to przygo-

da dla ludzi szukających prawdy na głębokości sztychu szpadla, co znaleźli poszukiwacze kopiący

w miejscu, gdzie stała kamienna cerkiew w Uluczu. Sztukę obszaru naszego województwa tworzyli

wybitni architekci, rzeźbiarze, malarze. Często zapominamy o ich dziełach, jak np. o niezwykłych

malowidłach Jana Henryka Rosena w kościele w Krościenku Wyżnym k. Krosna. Przeszłość czeka

na swoich tropicieli i badaczy, czego najlepszym dowodem są efekty prowadzonych wykopalisk

pod katedrą przemyską. Podobnie jak zapomniane klasztory. Zapomniany klasztor, na Podkarpa-

ciu? Tak, znajdziemy go w Łańcucie, gotycko-barokowa budowla jest obecnie hotelem i restauracją

PTTK-u. O dobrach utraconych można pisać bez końca i z żalem czytać o cerkwi w Puławach czy

drewnianej bożnicy w Mrzygłodzie, przerobionej na dom mieszkalny… O tym, że w każdej miejsco-

wości drzemią ślady ciekawej przeszłości, najlepiej można się przekonać zerkając do tekstów o Trzę-

sówce, dworze w Gorajowicach, pałacu w Horyńcu, kamiennym moście w Sołonce, cerkwi w Starym

Dzikowie czy maryjnym sanktuarium w Cieszanowie. Zapraszam do lektury.

S pOtkanie z dziełem

Śmierć Kandaulesa

Barbara Adamska

d ObRa utRacOne

Legenda na głębokości sztychu Damian Nowak

Andrzej Żygadło

d zieła zapOmniane

Malowidła Rosena

Antoni Adamski

m uzealnictwO

Czystość i brud. Historia higieny

k OnSeRwatORSkie OdkRycia

Odkrycie w podziemiach archikatedry Janusz Motyka

H iStORia

Komiks o historii miasta Jasła

Antoni Bosak

d ObRa zagROżOne

Zapomniany konwent

Arkadiusz Bednarczyk

d ObRa zagROżOne

Była tu cerkiew

Andrzej Potocki

S ylwetki

Naczelny skandalista Galicji

Agnieszka Pajęcka

m uzealnictwO

Sakralia osobiste od X do XX w.

w ieś pełna HiStORii

Trzęsówka –

wieś w kolbuszowskiem

Tomasz J. Filozof

p OdkaRpackie SanktuaRia

O łaskami słynącym obrazie

Matki Boskiej Cieszanowskiej

Tomasz Róg

Krzysztof Zieliński

d ObRa uRatOwane

Jak powstała legenda

Agata Chmura

dwumiesięcznik bezpłatny

nr 5(30), IX–X 2011, Rzeszów

ISSN 1898-6579

n a tuRyStycznym Szlaku

Tutaj powstawał Katyń

Izabela Fac

P o d k a r P a c k i e

p Olecane l ektuRy

Przystanek Bieszczady. Bez cenzury

Solina. Tam tak było…

Głogów Małopolski w datach i dokumentach

Leksykon drewnianej architektury sakralnej

Podkarpacia

Wydawca: Stowarzyszenie na Rzecz Rozwoju i Promocji Podkarpacia „Pro Carpathia”

Redakcja: 35-074 Rzeszów, ul. Gałęzowskiego 6/317, tel./fax: 017 852 85 26

e-mail: krzysiek@procarpathia.pl; www.skarbypodkarpackie.pl; www.procarpathia.pl

Redaktor naczelny: Krzysztof Zieliński

Współpraca: B. Adamska, A. Adamski, A. Bednarczyk, A. Bosak, A. Chmura, I. Fac, T. Filozof, R. Mazurek,

J. Motyka, D. Nowak, A. Pajęcka, A. Potocki, T. Róg, J. Stachiewicz, J. Stankiewicz, A. Żygadło

Opracowanie graficzne, łamanie: KORAW Dorota Kocząb

Druk: RESPRINT Rzeszów Nakład: 2000 egz.

Tłumaczenie na jęz. słowacki: Agencja Usług Językowych

TRANSLATOR Roman Golesz

Redakcja nie zwraca materiałów nie zamówionych i zastrzega sobie

prawo redagowania nadesłanych tekstów.

Kopiowanie i rozpowszechnianie publikowanych materiałów

wymaga zgody Wydawcy.

Numer 1 czasopisma wydanego w ramach projektu

„Produkty tradycyjne szansą na rozwój”, współfinansowanego

przez Unię Europejską z Europejskiego Funduszu Rozwoju

Regionalnego oraz budżetu państwa za pośrednictwem

Euroregionu Karpackiego w ramach Programu

Współpracy Transgranicznej Rzeczpospolita

Polska – Republika Słowacka 2007–2013

Na okładce: alabastrowa rzeźba przedstawiająca Mikołaja Spytka Ligęzę

z prezbiterium kościoła bernardynów w rzeszowie

(fot. Jacek Stankiewicz)

H iStORie zapOmniane

dzieło zniszczenia

przeciętnych Polaków na ten temat została ukształ-

towana przez powieści Henryka Sienkiewicza, któ-

re powiedzmy sobie szczerze, nie zawsze oddawały

skomplikowane realia tamtej epoki.

Ale przecież Tatarzy najeżdżali ziemie polskie

już w średniowieczu, w XIII w.

To nie byli ci sami Tatarzy, lecz ogromna armia

mongolsko-tatarska, która przybyła do Europy

z Azji Środkowej. Jedna część tych wojsk w 1241 r.

spustoszyła okrutnie Małopolskę, Wielkopolskę

i Śląsk, a w bitwie pod Legnicą pokonała połączo-

ne siły książąt polskich. Natomiast Tatarzy, którzy

notorycznie napadali na Rzeczpospolitą w XVI

i XVII w., reprezentowali podmioty polityczne, któ-

re wyłoniły się po upadku Złotej Ordy. Rozpadła się

ona na wiele mniejszych grup, które tworzyły nie-

zależne Chanaty: Krymski, Astrachański, Kazański.

Ci, którzy osiedlili się na Krymie oraz orda budżac-

ka, stanowili w XVII w. największe zagrożenie dla

płd.-wsch. ziem koronnych.

Dlaczego Pan w ogóle zainteresował się tym

zagadnieniem?

W 1995 r. obroniłem na Uniwersytecie Jagielloń-

skim pracę magisterską. Jej tematem były skutki

ekonomiczne najazdów tatarskich na ziemie prze-

myską i sanocką w latach 1620–1629. W trakcie

przygotowywania tej pracy pojawiły się nowe wąt-

ki, dotyczące najazdów tatarskich na nasz region

i mój promotor, prof. Kazimierz Przyboś, nama-

wiał mnie na dalsze, bardziej dogłębne już badania

tej problematyki. W tym czasie skłaniałem się do

zajęcia problemem rozwoju osadnictwa w ziemi

przemyskiej, ponieważ badawczo to nieomal terra

incognita. Po wstępnym rozpoznaniu materiałów

archiwalnych, co zajęło mi rok, zadecydowałem, że

zmieniamy temat, że zajmę się zniszczeniami wo-

jennymi na obszarze ziemi przemyskiej w XVII w.

Tym bardziej, że podczas wstępnej, rocznej kwe-

rendy dotyczącej kwestii osadnictwa, którą pro-

wadziłem między innymi w archiwum we Lwowie,

natrafiłem na wspaniałe materiały źródłowe, które

mogły stanowić świetne wejście w badania dotyczą-

ce zniszczeń wojennych.

Wyniki kwerendy, trwającej kilka lat, przerosły

moje najśmielsze oczekiwania i nie ukrywam, że

wpadłem w stan pewnej euforii zetknąwszy się z tym

dziewiczym w dużej części i nieznanym innym hi-

storykom materiałem. Najważniejsze materiały

znalazłem w Centralnym Państwowym Archiwum

Historycznym Ukrainy we Lwowie. Są w nim akta

pochodzące od XII do XX w. To jest ogromne ar-

chiwum, niesamowity wręcz zasób informacji i zna-

komity warsztat pracy dla historyków. W latach 90.

ubiegłego wieku jeździła tam tylko garstka polskich

historyków. Natomiast w Lwowskiej Narodowej Bi-

bliotece Ukraińskiej Akademii Nauk imienia Wasyla

Dr Andrzej Gliwa – historyk,

pracownik Narodowego

Instytutu Dziedzictwa

w Rzeszowie, autor pracy

doktorskiej o zniszczeniach

wojennych dokonanych w XVII w.

na terenie ziemi przemyskiej

Jacek Stachiewicz: – Kiedy zasiała się w Panu

wątpliwość, że to nie Szwedzi, a Tatarzy znisz-

czyli w XVII w. w większym stopniu polską go-

spodarkę, co w konsekwencji przyczyniło się do

upadku Rzeczypospolitej w następnym stuleciu?

Dr Andrzej Gliwa: – Problem zniszczeń wojen-

nych z XVII w. to bardzo skomplikowane zagad-

nienie badawcze zarówno pod względem teore-

tycznym, metodologicznym, jak i warsztatowym.

Pogląd o zniszczeniu polskiej gospodarki przez

Szwedów w okresie „potopu” jest w naszej histo-

riografii bardzo silnie zakorzeniony. Źródła tego

stereotypu sięgają początków XX w., kiedy opu-

blikowana została praca znakomitego historyka

Jana Rutkowskiego, współtwórcy polskiej szkoły

historii gospodarczej. W artykule opublikowanym

w „Kwartalniku Historycznym” w 1916 r. stwierdził

on, że na terenie ziemi sanockiej zdewastowano

w okresie „potopu” szwedzkiego grubo ponad po-

łowę wszystkich gospodarstw rolnych. Teza o ka-

tastrofalnym wymiarze zniszczeń spowodowanych

przez inwazję armii szwedzkiej to żelazny paradyg-

mat, wykładany nadal od szkół podstawowych po

uniwersyteckie aule. Pierwsze wątpliwości w tej

kwestii zacząłem mieć w trakcie badań. Żadnej te-

zy z góry oczywiście nie zakładałem. Celem mojej

pracy było zbadanie zniszczeń wojennych dokona-

nych na obszarze ziemi przemyskiej w XVII w. Gdy

do niej przystępowałem, nie wiedziałem, co z tych

badań wyniknie, i czy w ogóle znajdę odpowiedni

materiał źródłowy dotyczący wszystkich obcych

inwazji na przestrzeni całego XVII w.

Dlaczego wybrał Pan akurat wiek XVII, a nie

wcześniejszy czy późniejszy?

Można było objąć badaniami okres wcześniej-

szy, bo pierwsze najazdy Tatarów na nasze tereny

miały miejsce na przełomie XV i XVI w., po klę-

sce wyprawy bukowińskiej króla Jana Olbrachta.

Ale XVII w., szczególnie jego połowa, to niezwykle

zmitologizowany i zideologizowany okres w naszej

historii. W dużym stopniu wiedza i świadomość

H iStORie zapOmniane

dzieło zniszczenia

Stefanyka, która mieści zbiory dawnego Ossolineum,

odnalazłem również wiele ciekawych źródeł.

Moje badania objęły akurat XVII w. przede wszyst-

kim dlatego, że... jest to okres wbrew pozorom bardzo

mało znany i słabo przebadany, a który tak napraw-

dę jest kluczem do zrozumienia naszych dziejów,

do tego, co się stało wiek później, czyli w XVIII w.

Wydarzenia w XVII w. są podstawą do zrozumienia

przyczyn rozbiorów Rzeczypospolitej. Mówi się, że

rozszarpali nas drapieżni sąsiedzi – ale dlaczego?

Szkoły krakowska i warszawska, mówiąc o upad-

ku Rzeczypospolitej, podają zazwyczaj przyczy-

ny polityczne, podkreślając kwestie degeneracji

ustrojowej, niewydolności systemu parlamentar-

nego, upadku obyczajów. A milczą o…

…przyczynach gospodarczych. Pisze się, że w II

poł. XVIII w. nastąpiło odrodzenie polskiej go-

spodarki, i to jest fakt. Ale zupełnie przemilcza

się kwestie, z jakiego poziomu ta odradzająca się

gospodarka Rzeczypospolitej startowała w po-

czątkach XVIII w., w jakim stanie była w XVII w.

A była odbudowywana na niektórych terenach z

poziomu niemal spalonej ziemi. Aby poznać do-

kładniej tę kwestię, zająłem się badaniami znisz-

czeń wojennych w dłuższej perspektywie chrono-

logicznej (zwanej przez znakomitego francuskiego

historyka Fernanda Braudela longue durée ), czyli

obejmującej w moim przypadku cały XVII w. Bo

dotychczas, owszem, badano w polskiej historio-

grafii kwestię zniszczeń wojennych w XVII w., ale

głównie zajmowano się okresem „potopu” szwedz-

kiego, czyli wojną polsko-szwedzką z lat 1655–

–1660, a pomijano czasy I poł. XVII w., co całkowi-

cie zaciemniało obraz rzeczywistych strat.

Profan powie: cóż to była za gospodarka? Rol-

nictwo i trochę rzemiosła w miastach. Czyż ta

gospodarka, w wydaniu XVII-wiecznym, to był

potencjał, którego zniszczenie mogło zagrozić

upadkowi państwa?

Bardzo ważna jest kwestia skali tych zniszczeń.

Bo jeśli mówimy o zniszczeniach rzędu 15–20%, to

jest zrozumiałe, że nie mogły one znacząco zawa-

żyć na kondycji gospodarczej kraju. Ale zniszcze-

nia sięgające 70, czy nawet 90%, to zupełnie inna

sprawa. A wówczas zniszczono praktycznie całą

gospodarkę. Tak, zgadza się, to było rolnictwo

przede wszystkim, ale także rzemiosło i przetwór-

stwo rolne. Na obszarach wiejskich obiektami o du-

żej wartości były na przykład młyny i karczmy. Aby

zrozumieć, jaka była wtedy gospodarka, musi Pan

oderwać swoją świadomość od współczesnego poj-

mowania tego terminu i uznać, że w XVII w. pod-

stawą ekonomiki niemal wszystkich państw euro-

pejskich była wydajność rolnictwa. Płody rolne były

wtedy podstawą przetwórstwa, handlu i bogactwa.

Zwłaszcza w Europie Środkowej i Wschodniej.

Dlaczego zajął się Pan problemem zniszczeń

wojennych akurat dla ziemi przemyskiej? Z dzi-

siejszej perspektywy patrząc, to są peryferia

Rzeczypospolitej.

Popełnia Pan kardynalny błąd patrząc na tam-

te czasy przez pryzmat XXI w. Ziemia przemyska

w XVII w. należała do najbardziej rozwiniętych

i najgęściej zaludnionych obszarów państwa polsko-

-litewskiego, i bynajmniej nie były to peryferia Rze-

czypospolitej. Powierzchnia ziemi przemyskiej,

wchodzącej wtedy w skład województwa ruskiego,

wynosiła ponad 12 tys. km 2 , a jej terytorium rozcią-

gało się od Rzeszowa na zachodzie aż po Stryj na

południowym wschodzie. W I poł. XVII w. istniało

tu 931 wsi i 32 ośrodki miejskie, a liczba ludności

sięgała około 300 tys. Poza tym nikt dotychczas nie

zajmował się zniszczeniami wojennymi dokonany-

mi na tym terytorium w dłuższym horyzoncie cza-

sowym. Z ciekawości chciałem też zweryfikować

ogólne opinie o niezwykle niszczących skutkach

najazdu szwedzkiego, który w rzeczywistości objął

zaledwie ok. 25% obszaru Rzeczypospolitej, zaj-

mującej wtedy powierzchnię niemal miliona km 2 .

Było to efektem celowych działań władz komuni-

stycznych w okresie PRL, które chciały ograniczyć

debatę historyczną do ziem znajdujących się w gra-

nicach państwa polskiego po drugiej wojnie świato-

wej. W ten sposób powstały tzw. „białe plamy”, nie

wypełnione do chwili obecnej.

Jest szansa objęcia podobnymi badaniami tak-

że innych wschodnich ziem Rzeczypospolitej

w XVII w.?

Sądzę, że tak. Trzeba tylko

na to chęci, czasu i minimal-

nych przynajmniej funduszy,

choć historia gospodarcza jest

dzisiaj w Polsce passé. Mnie

zbadanie zniszczeń wojen-

nych dokonanych na terenie

ziemi przemyskiej w XVII w.

zajęło 10 lat. Powoli zainte-

resowanie tą problematyką

zaczyna pojawiać się także

wśród młodych historyków na

Ukrainie.

Ale… Muszę powrócić do

kwestii dogmatu, że to znisz-

czenia dokonane przez na-

jazd szwedzki doprowadziły

do załamania gospodarczego

Rzeczypospolitej w XVII w.

Te zniszczenia rzeczywiście

były poważne, ja tego nie ne-

guję. W latach 50. i 60. XX w.

przeprowadzono badania, któ-

re potwierdziły dość wysoki

Młyn wodny z Żołyni, 1897 r.

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika: