© Katarzyna Pawełek 2012/2013 Profilaktyka społeczna

dr Katarzyna Pawełek

Zakład Resocjalizacji WSE UAM ul. Szamarzewskiego 89 Poznań

Dyżur: wtorek godz. 11:30-13:00, pokój 54 budynek A tel. + 61 8292296

Email: katarzyna_pawelek@wp.pl

PROFILAKTYKA SPOŁECZNA

WYKŁADY

III rok I˚ pedagogiki resocjalizacyjnej

CELE ZAJĘĆ

·         Przedstawienie obrazu problemów społecznych

·         Zwrócenie uwagi na rozumienie pojęcia profilaktyka

·         Ukazanie wybranych ujęć teoretycznych pokazujących uwarunkowania, znaczenie i konsekwencje zachowań ryzykownych

·         Zaprezentowanie lokalnych programów profilaktycznych

·         Ukazanie wybranych zagrożeń i strategii interwencyjnych

I. Obraz problemów społecznych: wprowadzenie

1. Transformacja ustrojowa a obraz problemów społecznych i reagowanie na nie
2. Zagrożone społeczeństwo- zagrożona młodzież
3. Wychowanie, profilaktyka, psychoprofilaktyka

Literatura podstawowa (blok I)

- Gaś Z. B. (2006) Profilaktyka w szkole, Warszawa: WSiP, rozdz. 1, 2 pkt. 1, 2

- McWhirter J. J.& McWhirter B. T.& McWhirter A. M.& McWhirter E. H. (2008) Zagrożona młodzież, Warszawa: PARPA,  część 1 rozdz. 1

- Pytka L. (1993) Profilaktyka wykolejenia społecznego (w) Encyklopedia Pedagogiczna, Warszawa: Fundacja Innowacja

Wskazówki do literatury

- istota działań wychowawczych; kompetentny wychowawca; warunki sprzyjające rozwojowi ucznia, dojrzałość (rozdz. 1); zagrożenia dla młodego człowieka, uczeń odporny vs. uczeń wysokiego ryzyka; istota działań profilaktycznych (tradycyjne koncepcje; pozytywne podejście; profilaktyka jako wspomaganie wychowania- podejście Z.B. Gasia) (rozdz. 2) (Z. B. Gaś)

- rozumienie pojęcia profilaktyka wykolejenia społecznego; odmiany profilaktyki ze względu na rodzaj działania podejmowanego intencjonalnie: objawowa, uprzedzająca, powstrzymująca, kreatywna; odmiany profilaktyki ze względu na czas podejmowania działań zapobiegawczych: predeliktualna (przedprzestępcza) i postdeliktualna (postprzestępcza) (L. Pytka)

- fakty o zagrożonym społeczeństwie; rozumienie ryzyka, poziomy ryzyka: minimalne, znikome, wysokie, bezpośrednie, zaktualizowane; drzewo zagrożeń; model ekologiczny Bronfenbrennera (McWhirter J. J.& McWhirter B. T.& McWhirter A. M.& McWhirter E. H.,  część 1 rozdz. 1)

Materiały z zajęć: Wykład I- ppt

II.         Rozumienie pojęcia profilaktyka

1. 1. Podejście „pożyczone” z dziedziny zdrowia publicznego: stopnie zagrożenia i poziomy profilaktyki
   2. Ujęcie W. Lofquista: prewencja (prevention), działania odstraszające (deterrence), działania zaradcze (remediation)
   3. Profilaktyka jako zapobieganie najdokuczliwszym dysfunkcjom człowieka: wzmacnianie czynników chroniących i zwalczanie czynników ryzyka

III.      Eliminowanie zachowań ryzykownych i zabezpieczenie prawidłowego rozwoju jednostki

1. 1. Norma i patologia w profilaktyce
   2. Mity na temat młodych ludzi; dorastanie jako droga do dorosłości
   3. Uwarunkowania, znaczenie i konsekwencje zachowań ryzykownych: wybrane ujęcia teoretyczne
   4. Zasady skutecznej profilaktyki
   5. Szkodliwość działań profilaktycznych

IV.      Rozwiązywanie problemów społecznych w społecznościach lokalnych

1. 1. Co to jest społeczność lokalna?
   2. Lokalne programy profilaktyczne: możliwości i ograniczenia

a)      Model planowania społecznego

b)     Model rozwoju społeczności

c)      Model akcji społecznych

Literatura podstawowa (blok II, III i IV)

-     Gaś Z. B. (2006) Profilaktyka w szkole, Warszawa: WSiP, rozdz. 2 pkt. 3, 4

-         Gaś Z. B. (1995) Pomoc psychologiczna młodzieży, Warszawa: WSiP, rozdz. 1

-         McWhirter J. J.& McWhirter B. T.& McWhirter A. M.& McWhirter E. H. (2008) Zagrożona młodzież, Warszawa: PARPA, część 1 rozdz. 2; część 4 rozdz. 12

-         Szymańska J. (2012) Programy profilaktyczne. Podstawy profesjonalnej psychoprofilaktyki, Warszawa: CMPPP

Wskazówki do literatury

-         Poziomy, strategie, programy działań profilaktycznych (pkt. 3); warunki skuteczności działań profilaktycznych (pkt. 4) (Z. B. Gaś, 2006,

-         Zadania i cele okresu dorastania; koncepcja S. i R. Jessorów (Z. B. Gaś, 1995, rozdz. 1 pkt. 1, 2)

-         Społeczne uwarunkowania zagrożeń: bieda, stagnacja, samotne macierzyństwo, bezdomność; program Head Start i inne programy przedszkolne (McWhirter J. J.& McWhirter B. T.& McWhirter A. M.& McWhirter E. H., część 1 rozdz. 2)

-         Rozumienie profilaktyki; model: kontinuum ryzyka, podejść, zapobiegania i leczenia; sytuacje/ konteksty środowiskowe: rodzina, szkoła, społeczność; program przeciwdziałania przemocy w szkole; program psychoedukacji grupowej (McWhirter J. J.& McWhirter B. T.& McWhirter A. M.& McWhirter E. H., część 4 rozdz. 12)

-         Zachowania ryzykowne, czynniki chroniące i ryzyka, czynniki emocjonalno-poznawcze (rozdz. I); stopnie zagrożenia, poziomy profilaktyki (I, II, II- rzędowa), strategie profilaktyczne- na czym polegają, jaka jest ich skuteczność (rozdz. II); początki profilaktyki- jej ewolucja, dlaczego działaniami profilaktycznymi należy objąć dorosłych (rozdz. III); jakie mogą być przyczyny nieskuteczności działań profilaktycznych? (rozdz. IV); czy profilaktyka może szkodzić? Przykłady (rozdz. V)- (J. Szymańska)

Materiały z zajęć: Wykład II, III, IV- ppt

V. Profilaktyka zagrożeń

1. 1. Dlaczego młodzi ludzie porzucają szkołę?
   2. Ryzykowne zachowania seksualne
   3. Uzależnienia (zagadnienia do samodzielnego studiowania)
   4. Zachowania aspołeczne (zagadnienia do samodzielnego studiowania)

Literatura podstawowa

-         McWhirter J. J.& McWhirter B. T.& McWhirter A. M.& McWhirter E. H. (2008) Zagrożona młodzież, Warszawa: PARPA, część 3 rozdz. 7, 8, 9, 10

Wskazówki do literatury

-         Porzucający szkołę- kto to jest?; ekonomiczne i społeczne konsekwencje nieukończenia szkoły; podstawowe typy rzucających szkołę: niezaangażowani, osiągający słabe wyniki szkolne, cisi i niedostosowani; przykłady strategii interwencyjnych (McWhirter J. J.& McWhirter B. T.& McWhirter A. M.& McWhirter E. H. (2008) Zagrożona młodzież, Warszawa: PARPA, część 3 rozdz. 7)

-         Wybrane uwarunkowania sięgania po alkohol i narkotyki: czynniki społeczne i środowiskowe, rówieśnicy, rodzina, czynniki osobowościowe; fizjologiczne i psychospołeczne konsekwencje sięgania po używki; wybrane strategie interwencyjne (McWhirter J. J.& McWhirter B. T.& McWhirter A. M.& McWhirter E. H. (2008) Zagrożona młodzież, Warszawa: PARPA, część 3 rozdz. 8)

-         Skala zjawiska; zwiastuny ciąż nieletnich; społeczno- ekonomiczne, edukacyjne, zdrowotne i rodzinne konsekwencje wczesnego rodzicielstwa; SDT (choroby przenoszone drogą płciową); model adlerowski (McWhirter J. J.& McWhirter B. T.& McWhirter A. M.& McWhirter E. H. (2008) Zagrożona młodzież, Warszawa: PARPA, część 3 rozdz. 9)

-         Najczęstsze zachowania antyspołeczne dzieci i młodzieży; czynniki ryzyka w środowisku domowym, szkolnym, rówieśniczym; model rozwojowy zachowań antyspołecznych (rysunek 10.1); szkolni zabójcy; terapia realistyczna i jej założenia (McWhirter J. J.& McWhirter B. T.& McWhirter A. M.& McWhirter E. H. (2008) Zagrożona młodzież, Warszawa: PARPA, część 3 rozdz. 10)

Materiały z zajęć

Wykład V- ppt

Warunek zaliczenia przedmiotu

ü      Otrzymanie pozytywnej oceny z ćwiczeń

ü      Otrzymanie pozytywnej oceny z egzaminu ustnego obejmującego materiał prezentowany na wykładach oraz literaturę

TERMINY EGZAMINU:

3