Struktura ludności

Struktura ludności wg cech demograficznych (wiek; płeć;;):

Struktura ludności wg cech demograficznych daje podstawę do określenia wielu społeczno-ekonomicznych konsekwencji na dziś i na przyszłość(np. zapotrzebowania na miejsca w szkołach, miejsca pracy, liczba małżeństw - mieszkania). Struktura ludności wg płci ma bezpośredni wpływ na reprodukcję ludności przez odpowiednie kształtowanie się procesu zawierania małżeństw, urodzeń i zgonów.

Stosowanymi miernikami pozwalającymi badać strukturę ludności wg płci są:

·         Udział mężczyzn i kobiet w ogólnej liczbie ludności

·         Współczynnik feminizacji wyrażający stosunek liczby kobiet do mężczyzn

·         Współczynnik maskulinizacji wyrażający stosunek liczby mężczyzn do kobiet wyrażający stosunek liczby mężczyzn do liczby kobiet.

              Gdzie C=1;100;1000;

Ludność wybranych krajów wg płci w 1999 roku:

Przewaga mężczyzn nad liczbą kobiet w krajach: Turcja, Chiny, Egipt, Indie, Pakistan

Przewaga kobiet nad liczbą mężczyzn: Łotwa, Rosja, Portugalia, Austria, Polska, Włochy, Hiszpania, Niemcy, USA.

Liczba kobiet na 1000 mężczyzn w Polsce:

(Wlkp. 107 kobiet na 100 mężczyzn)

Struktura ludności wg płci i wieku

Wyróżniamy trzy zasadnicze typy struktury ludności wg płci i wieku

1)     Społeczeństwo młode o stosunkowo dużej rosnącej z roku na rok liczbie urodzeń. Cechą charakterystyczną jest stały wzrost liczby ludności. Graficznym obrazem struktury wieku takiej zbiorowości jest piramida w kształcie trójkąta równoramiennego (podstawa to duża liczba urodzeń).

2)     Mamy do czynienia ze zbiorowością, w której roczna liczba urodzeń równa jest rocznej liczbie zgonów, a każdy następny rocznik urodzeń zbliżony jest do poprzedniego. Graficznym obrazem tej struktury jest piramida w kształcie dzwonu.

3)     Mamy do czynienia z malejąca z roku na rok liczbą urodzeń, graficznym obrazem takiej struktury jest piramida o wąskiej podstawie przypominająca kształt wrzeciona.

Piramida wieku jest to wykres sporządzony na osi współrzędnych prostokątnych. Umiejętność właściwego odczytywania piramidy wieku polega na:

·         Ocenie proporcji między liczbami ludności określonych grup wieku a płci oraz na uzasadnieniu określonej nieregularności wykresu;

·         Ocenie zmian dynamicznych polegających na przesuwaniu się ku górze kolejnych wszystkich prostokątów piramidy w miarę upływu czasu.

Cechy charakterystyczne struktury wieku ludności w Polsce:

W strukturze tej występują dwie wyrwy. Pierwsza z nich obejmuje mniej liczne roczniki urodzono w okresie I Wojny Światowej, które podczas II Wojny najbardziej narażone były na wyniszczenie. Druga wyrwa to zmniejszona liczba urodzeń z okresu II Wojny Światowej.

Na piramidzie widoczna jest nadwyżka liczebna kobiet nad mężczyznami w starszych grupach wieku. Mamy również nadwyżkę mężczyzn nad kobietami w młodszych grupach wieku. Mamy silne roczniki z wyżu demograficznego z roczników lat 50-tych. Kolejne wyże i niże są konsekwencją poprzednich.

Mediana wieku to jeden z najważniejszych parametrów – dzieli na połowę wartości szeregu. Mediana występuje w szeregach otwartych o nierównych przedziałach klasowych, dlatego nie liczymy średniej arytmetycznej. Mediana wieku systematycznie wzrasta:

25 lat w roku 1950

32 lata w roku 1992              To powoduje, że jesteśmy społeczeństwem starzejącym

34 lat w roku 2000

W analizie zmian struktury wieku ludności wyróżnić możemy trzy etapy:

1)     Obejmuję analizę zmian struktury wieku dziecięcego;

2)     Obejmuję analizę zmian struktury wieku produkcyjnego;

3)     Obejmuję analizę zmian struktury wieku poprodukcyjnego;

W celu wskazania proporcji wyznaczamy współczynnik obciążeń demograficznych:

(stosunek ludności przed- i po- produkcyjnej do produkcyjnej)

L0-14-dzieci w wieku 0-14 lat

L15-59-osoby między 15 a 59 rokiem życia

L60+-osoby 60 i więcej

Przyczyny zwiększania ludności w wieku poprodukcyjnym w ogólnej liczbie ludności:

1)     Zmniejsza się corocznie liczba urodzeń,

2)     Przedłużenie się przeciętnej długości trwania życia,

3)     Przesuwanie się przez kolejne grupy wieku roczników wyżowych i niżowych.

Im większy stopień rozwoju ekonomicznego, im wyższy pozom opieki społecznej, tym wyższe stadium procesu starzenia się ludności.

Współczynnik, który wyraża strukturę liczby dzieci do liczby osób w wieku 60 i więcej (ilu wnuków przypada na jednego dziadka) to najlepszy miernik, który obrazuje młodość o starość demograficzną.

Podstawowe informacje, co do stanu cywilnego dostarczają spisy i bieżące ewidencje. Znając liczbę małżeństw możemy oszacować liczbę dzieci a dalej liczbę miejsc w przedszkolach i żłobkach.

Przeobrażenia struktury społeczno-zawodowej w Polsce

Struktura – oznacza układ i wzajemne relacje elementów stanowiących całość, czyli wewnętrzną budowę

Struktura społeczeństwa – to układ wszystkich grup społecznych, zrzeszeń i innych form życia społecznego wchodzących w skład danej zbiorowości.

Podstawowym komponentem makrostruktury społeczeństwa jest struktura zawodowa, czyli podział społeczeństwa na kategorie społeczno zawodowe.

Międzysektorowa ruchliwość

Podział gospodarki narodowej najczęściej spotykany przy analizach struktury ludności czynnej zawodowo – wyróżniamy 3 sektory

1)     Rolniczy (obejmuje też leśnictwo, rybołówstwo)

2)     Przemysłowy (zalicza się budownictwo)

3)     Usługowy – najbardziej zróżnicowany, obejmuję resztę działań gospodarczych

Powyższy podział to najstarszy i najczęściej stosowany podział przyjęty przez międzynarodowe biuro pracy. Klasyfikacja ta opiera się na mechanicznym podziale zatrudnienia bez uwzględnienia zmian poszczególnych sektorów.

Przemiany struktury czynnych zawodowo wg głównych sektorów polegają na przegrupowaniach siły roboczej sektora pierwszego na drugi i z drugiego na trzeci. W efekcie wzrasta zróżnicowanie społeczne pod względem zatrudnieniowym.

W okresie międzywojennym najistotniejsza cechą struktury była koncentracja siły roboczej w rolnictwie (ponad 70 % ogólnej liczby zatrudnionych). Zatrudnieni w drugi i trzecim sektorze <=30%.

Po wojnie odsetek czynnych zawodowo jest nadal wysoki, ale niższy niż wcześniej, w drugim i trzecim sektorze wzrasta liczba zatrudnionych.

·         Po 1960 roku uwolnienie części siły roboczej związanej z rolnictwem, w sektorze rolniczym spadek zatrudnienia, natomiast w pozostałych zatrudnienie wzrasta.

·         Do 1978 w sektorze przemysłowym rośnie ilość zatrudnionych, po czym spada

·         Po 1978 systematyczny spadek w 2 na rzecz 3 sektora

·         Rok 1995 w sektorze usługowym poziom wzrasta do ponad 42 % zatrudnionych, sektor usługowy jest wówczas bardzo zróżnicowany (są działy gdzie zatrudnienie spada i takie, w których rośnie).

·         W roku 1997 odsetek pracy w sektorze pierwszym kształtował się:

1997 – na 100 zatrudnionych w sektorze drugim przypadało zatrudnionych w usługach (sektor 3)

Źródło utrzymania społeczeństwa

W demograficznej analizie zawodowej struktury ludzi zwykle ogół czynnych i biernych zawodowo dzieli się na ludność utrzymującą się z pracy i utrzymującą się ze źródeł niezarobkowych. Statystyka polska zalicza do ludzi utrzymujących się z pracy tych, którzy pracują i utrzymywanych przez nich członków rodziny. Do ludzi utrzymujących się ze źródeł niezarobkowych zalicza się osoby posiadające niezarobkowe źródło utrzymania (emerytura, renta, stypendium) i utrzymywanych członków rodziny.

W roku 1995 około 88% społeczeństwa polskiego utrzymywało się ze źródeł poza rolnictwa

Odsetek pracy w rolnictwie

1)     75% - 100% - kraj rolniczy

2)     50% - 70% - kraj rolniczo – przemysłowy

3)     25% - 50% - kraj przemysłowo – rolniczy

4)     Ponad 25 % - kraj przemysłowy

Przed wojną ...