System LÖB - 1 - Marzena Mieszkowicz
proszę jabłko dziękuję
System LÖB został wprowadzony i wypróbowany w ciągu wielu lat w Niemczech na osobach z poważnie zaburzoną komunikacją, w tym również na dużej grupie dzieci upośledzonych umysłowo i z autyzmem. Zasadniczo przeznaczony jest dla dzieci, które, bądź zaczynają uczyć się języka, bądź też mają większe trudności w opanowaniu reguł i zasad języka, zwłaszcza gramatyki, tj. dzieci upośledzonych i autystycznych, dzieci władających innym językiem niż ojczysty (obejmuje więc programem dzieci przedszkolne i szkolne).
Opracowany materiał obrazkowy może być dostosowywany do aktualnego stanu językowego dziecka, stąd autorzy (niestety nie znam nazwisk twórców metody) zaproponowali go w dwu wariantach, jako poziom (kurs) podstawowy oraz bardziej zaawansowany.
POZIOM PODSTAWOWY
Nauka systemem LÖB na tym etapie jest propozycją użycia zestawu 60 kart z symbolami obrazkowymi, które umożliwiają samodzielne wyrażanie życzeń i potrzeb. Obrazki są wykonane w formacie DIN A-6 i służyć mają do codziennego użytku. Ta przejrzysta kartoteka tematycznie uporządkowanych kart, w poręcznym pojemniku tekturowym wraz z zeszytem ćwiczeń - to doskonała pomoc dla nauczycieli, logopedów i rodziców. Kurs, czy poziom podstawowy obejmuje następujące kategorie symboli:
- kategorie ogólne
- żywność
- przedmioty codziennego użytku
- troska o zdrowie
- higiena ciała
- zabawy, gry i zajęcia
- praca i rozrywki
- religia i uczucia
- właściwości i cechy przedmiotów.
Spróbuj odczytać sekwencję poniższych symboli Löb:
POZIOM ZAAWANSOWANY
Nauka systemem LÖB na tym poziomie obejmuje 180 pojedynczych symboli (kart-obrazków), w formacie DIN A-6. To pomoc przy nauce ważnych pojęć z podstawowego słownictwa (jest uzupełnieniem poziomu podstawowego) oraz reguł gramatycznych, ponadto dzieli każdą dziedzinę nauczania na 6 symboli jej przyporządkowanych. Zestaw ten również podzielony jest na kategorie i zawiera:
- 96 rzeczowników, a w tym:
- 24 obrazki z kategorii „dzień powszedni” w takich obszarach nauczania jak: osoby, przybory szkolne, zabawki, ubrania
- 24 obrazki żywności i różnych produktów, np.: owoce, warzywa, pieczywo, napoje, słodycze, nabiał...
- 24 obrazki z obszaru dom, np.: części domu, naczynia, meble, sprzęt elektryczny
- 24 obrazki z obszaru otoczenie (środowisko), np.: zwierzęta, rośliny, pojazdy
- 24 obrazki przymiotników, a także wyrażenia przeciwstawne: długi ‑ krótki, itp.
- 36 czasowników w obszarach: podstawowe obowiązki i czynności, uczucia, czynności domowe i szkolne, higiena, itp.
- 12 czasowniki zwrotne
- 6 innych obrazków ilustrujących, np.: być, chcieć, móc...
- 6 obrazkowych przyimków, np.: w, na, pod...
Löb nadaje się również jako materiał pomocniczy przy ćwiczeniach wprowadzających i utrwalających nowo wprowadzanych struktur gramatycznych, podobnie jak przy zabawach słownych z zachowywaniem zasad stopniowania trudności, co oznacza, że nowe struktury zadań muszą być opracowane mając zawsze na względzie indywidualne stany osiągnięć i możliwości każdego dziecka. Zanim materiał obrazkowy zostanie wprowadzony, całość musi być opracowywana indywidualnie z każdym dzieckiem. Ważne jest przy tym, aby obrazki nie były wprowadzone „bezuczuciowo”, a więc bez rzeczowego tła, bez użycia rzeczywistych, realnych, istniejących okazów naturalnych lub przedmiotów i obrazków, a wreszcie bez kontekstu sytuacyjnego. To niezwykle ważne w pracy z dziećmi upośledzonymi, bowiem to co znacznie odbiega od rzeczywistości przestaje je interesować i niczego nie uczy.
Istotne jest również aby zwrócić uwagę na sensomotoryczność, tzn. na wprowadzenie danych pojęć w ruch, przy czym powinna być wykorzystywana cała gama ruchów całego ciała, gestów i mimiki. Takie podejście na pewno wzbudzi większą aktywność i uważność dzieci.
System Löb powinien pomagać dzieciom przy rozszerzaniu słownika i budowie struktur gramatycznych, krótko mówiąc, przy nauce rozumienia mowy potocznej. Zestawy tematycznie uporządkowanych kart-obrazków doskonale porządkują system językowy dziecka, mogą również posłużyć przy wzbogacaniu, grupowaniu i utrwalaniu słownictwa, jak również przy ćwiczeniach gramatycznych struktur mowy potocznej. Jednakże wszystkie karty-obrazki staną się dla dziecka istotne, ważne i potrzebne tylko wtedy, gdy będzie ono miało z nimi regularny i częsty kontakt. Można ich używać na różne sposoby - przykłady podaję w dalszej części - ale ważne jest, by obecność obrazków stale wzbogacać zabawami ruchowymi, muzycznymi, oraz różnego rodzaju grami językowymi. Opisów takich gier nie brakuje również w piśmiennictwie polskim.
Wprowadzanie symboli
ja proszę mówić uczyć się
Komunikacja międzyludzka odbywa się zawsze z kimś, o czymś (rozmowa na jakiś temat), przy czym ważne jest opanowanie różnych zasad i form gramatycznych. Równocześnie, aby coś uwidocznić lub podkreślić, używane są wszelakie środki i sposoby:
- mowa ciała
- konkretne przedmioty i naturalne okazy
- zdjęcia, ilustracje i kolorowe obrazki
- znaki, konkretne i abstrakcyjne symbole
- pismo, znaki pisane
Przy wprowadzaniu każdego symbolu chodzi przede wszystkim o to, aby pozwolić rozmówcy (dziecku, grupie, klasie) znaleźć znaczenie słowa. Ponieważ wszystkie symbole są przedstawione bardzo konkretnie, nie powinny powstawać żadne problemy w fazie wzbogacania słownictwa. W razie gdyby takowe się pojawiały, to warto nauczać symboli w sposób wielozmysłowy, używając konkretnych przedmiotów, sprzętów, zdjęć, itp., ponieważ poprzez wszystkie zmysły ułatwia się dziecku zrozumienie znaczeń i treści słów. Im mniej może sobie dziecko wyobrazić jakieś trudne pojęcie, np. szczęśliwy, tym więcej trzeba podawać i przywoływać konkretnych przykładów i sytuacji z codziennego życia.
Wprowadzenie symbolu mogłoby wyglądać mniej więcej w taki oto sposób.
Temat: Idziemy zrobić zakupy
Cel: Wyrażenie uczuć
Gramatyka: używanie wypowiedzi w bierniku, np. chciałabym (proszę, czy mógłbym dostać) główkę sałaty i ogórka.
Słownictwo: wszystkie słowa z obszaru artykułów żywnościowych (warzywa i owoce).
Wprowadzenie: zainscenizować sytuację lub scenkę z rzeczywistymi przedmiotami, przy pomocy krótkiej rozmowy, prostego dialogu pomiędzy sprzedawcą i kupującym.
Bezpośrednie możliwości ćwiczenia:
- nazywać i podporządkować obrazki do prawdziwych przedmiotów i odwrotnie;
- ćwiczenia ze słownictwem z obszaru artykuły żywnościowe (warzywa i owoce) przy użyciu obrazków;
- skoncentrować się na użyciu biernika przy pomocy obrazków (różnicowanie form: jedno jabłko, jednego jabłka, jedną cytrynę, itp.).
Możliwości wykorzystywania symboli Löb
Przytoczone poniżej przykłady są jakby modelem różnych ćwiczeń, stąd uwaga, by obrazki dowolnie zmieniać i dopasować je do tematyki zajęć przedszkolnych lub szkolnych, oraz najczęściej używanych struktur gramatycznych.
Wzbogacanie słownictwa i jego utrwalanie przebiegać może w określonych obszarach:
RZECZOWNIK
- dopasować obrazek do przedmiotu ( i odwrotnie);
- dopasować kolejno pojęcie do obrazka (poprosić o to dziecko).
FORMY GIER I ZABAW JĘZYKOWYCH (więcej pojęć)
- stworzyć współzawodnictwo, kto najczęściej i najszybciej znajdzie odpowiednie słowo, kto zbierze i wymieni najwięcej nazw w określonym przedziale czasowym (np. 1 minuta);
- dopasować rzeczowniki do odpowiedniego rodzaju (ten, ta, to);
- tworzyć liczby mnogie, rzeczowniki (ogórek – ogórki, sałata - sałaty);
- odpytywać się nawzajem w grupie.
CZASOWNIKI (znaleźć określenie nazwy do obrazków)
- można wykonywać odpowiednie do obrazka gesty) z wykorzystaniem czasowników zwrotnych;
- gry i zabawy partnerskie z elementami współzawodnictwa.
PRZYMIOTNIKI – dopasowywać określenia do obrazków.
PRZYIMKI
- ustalić i zaakceptować znaczenie obrazków przy pomocy gestów;
- uporządkować obrazki według sprzeczności, np. nad, pod
Ćwiczenia i utrwalanie struktur gramatycznych
W tym obszarze nauczania obrazki powinny być układane ze sobą w różnych kombinacjach. Tym razem dzieci już nie muszą koncentrować się na wynajdywaniu słów, lecz na każdej z tworzonych struktur, zwracając przy tym uwagę na odpowiednią intonację. Pamiętajmy przy tym, że nie uczymy dzieci upośledzonych nazw części mowy, definiowania pojęć z zakresu gramatyki, ale wszelkimi sposobami trenujemy tzw. „wyczucie językowe”, poprawność konstrukcji zdaniowych.
PRZYKŁADY:
PROSTE ZDANIA (czasowniki w 3 osobie, liczba mnoga)
Sugestie praktyczne:
- tworzyć sensowne kombinacje rzeczowników z czasownikami,
- np.: „pies” - „biegnie” lub „położyć” – „książka”
- budować zdania absurdalne ażeby ostatecznie poprzez wymianę obrazków skorygować zdania, np. „ptak” – „mówi” lub „dziecko” ‑ „leci”;
- ćwiczenia partnerskie: dziecko trzymające w dłoni oznakowaną karteczkę (rzeczownik), szuka dziecka z karteczką (czasownik). Oboje pokazują lub mówią pełne sensowne zdanie.
ZDANIA Z PRZYMIOTNIKAMI (warto używać również przysłówka)
Możliwości ćwiczenia jak wyżej, z tym, że każdorazowo przy pomocy trzech lub więcej karteczek: przymiotnik (młody), rzeczownik (pies), czasownik (biegnie), przysłówek (szybko). Zdanie zabrzmi: młody pies biegnie szybko.
Dla zilustrowania - przykład zdania ułożonego z kart-obrazków LOB
„DZIEWCZYNKA JE JABŁKO POD STARYM DRZEWEM”
ZDANIA Z CZASOWNIKAMI ZWROTNYMI (w 3 osobie, liczby pojedynczej), np.: dziecko (rzeczownik), czesze się (czasownik).
TRYB ROZKAZUJĄCY
- nauczyciel pokazuje karteczkę z obrazkiem (czasownik), dwoje dzieci patrzy na nią, a które z nich jako pierwsze potrafi znaleźć znaczenie, to wydaje rozkaz drugiemu, które to czynność ową powinno pokazać lub wykonać;
- przy pokazywaniu karteczek (czasowniki) dzieci kolejno nazywają daną czynność w trybie rozkazującym. Zabawy tego typu uczą rozumienia użycia trybu rozkazującego. Przy każdej prawidłowej odpowiedzi dziecko uzyskuje daną karteczkę jako nagrodę (zbiera swoje punkty).
- utworzyć sensowne zdania z 4 karteczek: rzeczownik, czasownik, przyimek, rzeczownik, np.: Pies biegnie po ulicy;
- zabawa ruchowa: nauczyciel pokazuje karteczkę (obrazek – przyimek), np. pod – dziecko - chowa się. Nauczyciel pyta: gdzie jesteś? Dziecko odpowiada: „jestem POD stołem”.
FORMY STOPNIOWANIA PRZYMIOTNIKÓW – w stopniu równym, wyższym i najwyższym:
Przykłady zdań: Pies biegnie szybciej niż dziecko. Ołówek jest dłuższy niż pióro. Ołówek jest tak długi jak pióro. Pies biegnie najszybciej. Pies jest szybki. Samochód jest szybszy. Te i podobne zdania można budować z pomocą obrazków (karteczek). Zabawy tego typu uczą konstruowania zautomatyzowanych ciągów, np.:
szybki – szybszy – najszybszy
długi – dłuższy – najdłuższy
krótki – krótszy – najkrótszy
ładny – ładniejszy – najładniejszy
ZDANIA PYTAJĄCE
- ćwiczenia polegające na przestawianiu karteczek, np.:
- jedzie samochód – samochód jedzie;
- ćwiczenia partnerskie: Pierwsze dziecko (czasownik – rzeczownik), drugie dziecko (rzeczownik – czasownik). Partnerzy po usłyszeniu pytania układają zdania pytające i twierdzące;
- dzieci siedzą w kręgu, każde z dwiema karteczkami (obrazki czasowników i rzeczowników). Jedno z dzieci rozpoczyna zabawę i pyta sąsiada poprzez swoje karteczki, a sąsiad odpowiada przy pomocy swoich karteczek.
Przykłady: Dziecko (1) Jedzie samochód? Dziecko (2) Nie, pies szczeka.
DOPEŁNIACZ
Zabawa w pytania i odpowiedzi (w kręgu). Każde dziecko trzyma każdorazowo jedno zdanie, czyli 2 karteczki (rzeczownik i czasownik). Dzieci udzielają odpowiedzi pokazując właściwe karteczki.
Przykład: Ojciec pyta dziecko. Kogo pyta ojciec?
BIERNIK
Zabawy w pytania i odpowiedzi. Przykład: Dziecko widzi ojca i pyta. Kogo widzi dziecko?
CZASOWNIKI: MIEĆ, MUSIEĆ, MÓC
Jedna z karteczek z czasownikiem, np. „chcieć” jest umieszczona na tablicy. Znaczenie „ja”, „ty”, „on” może być przedstawiane gestami.
Przykład: Ja chcę malować. Ty chcesz malować. On chce malować.
Wszelkie ćwiczenia powinno się prowadzić z uwzględnianiem czasu przeszłego, teraźniejszego i przyszłego. Przykład: Ja chciałbym malować. Ja malowałem.
Przykłady zdań:
Poprzez jednoczesny dodatek innych form komunikacji, tj. ruch, gest, mimika, znaki obrazkowe i słowny przykład terapeuty mogą być równocześnie zaktywizowane i uruchomione różne zmysły. W ten sposób dzieci upośledzone prócz akustycznego postrzegania mogą również zobaczyć, poczuć, pełniej doświadczyć ruchowo co i jak powinno być wypowiedziane. Wyjątek stanowią dzieci autystyczne, w przypadku których komunikacja odbywa się poprzez kanał zmysłu, mianowicie kanał wzrokowy (obrazki, etykiety wyrazowe, nauka naśladowania). W pracy z dziećmi upośledzonymi umysłowo zauważymy na pewno duże trudności lingwistyczne. Dlatego duże znaczenie ma stosowanie odpowiedniej intonacji i rytmu mowy. Od czego zacząć?
Solidną, a przy tym dość łatwą bazę podstawową (wyjściową) tworzą, np. dwa jednosylabowe wyrazy: pies je. Taka struktura zdania powinna być wyeksponowana gdzieś na tablicy, może być ona wystukiwana, wyklaskiwana, wychodzona. Analogicznie do tego powinny być tworzone wyrazy dwu- do czterosylabowych. Tak oto rozszerza się liczbę słów zależnie od postępów dziecka w mówieniu.
Istotną zaletą systemu obrazków Löb jest fakt, iż są one doskonałym sposobem do nauki myślenia antycypowanego, dzięki czemu dzieci mogą uniknąć trudności w odnajdywaniu słów. A oto propozycja praktycznych ćwiczeń przy rozwijaniu zdolności rozumienia i mówienia dzieci upośledzonych umysłowo z wykorzystaniem obrazków:
- wyrażanie życzeń tylko jedną karteczką, np. pić;
- wyrażenie życzeń dwoma karteczkami, np. ja – pić, jabłko jeść;
- przygotowywanie struktur zdania do wyrażania życzeń i potrzeb: ja chcę, chciałbym;
- struktury zdaniowe w trybie rozkazującym: daj mi proszę, przynieś mi proszę;
- ćwiczenia struktur zdania trzema i więcej obrazkami;
- tworzenie zdań pytających poprzez przestawienie słów, np. jedzie auto;
- tworzenie form osobowych: ja, ty, on, ona, ono, m...
poncza