18
Organizację systemu wychowania spartańskiego przypisywano mitycznemu prawodawcy Sparty - LIKURGOWI.
Wychowanie w Sparcie obejmowało dzieci spartan, klasy panującej, wywodzącej się z wojowniczych, surowych plemion doryckich, które ujarzmiły i wyzuły z wszelkich praw ludność tubylczą. Wychowanie wyraźnie służyło utrzymaniu i utrwalaniu panowania Spartan.
Sparta była jak gdyby ciągłym obozem wojennym. Pretendując do hegemoni w Grecji, musiała w celu jej utrzymania prowadzić wojny. Niewolnicy i ziemia były wspólnotą własnościową całego państwa, będącego w zasadzie państwem rolniczym. Bezlitosny wyzysk niewolników, helotów ( chłopców ), perioków ( stan średni ) powodował niezadowolenie, co również wymagało czujności wojskowej. Stosowanie do tych okoliczności wychowanie w Sparcie było całkowicie w rękach państwa i miało charakter surowego wychowania fizyczno- wojskowego.
Państwo decydowało, które spośród nowo narodzonych dzieci nadają się do życia, a które jako słabowite należy skazać na śmierć przez porzucenie na górze Tajgetos. Państwo też organizowało wychowanie dzieci w instytucjach państwowych. Do lat 7 dziecko przebywało w domu, później od 7 do 30 roku życia młody Spartanin poddany był surowemu państwowemu reżimowi wychowawczemu:
Od 7 do 18 roku życia wychowywał się w państwowych instytucjach typu koszarowego, od 18 do 20 roku życia przygotowywał się bezpośrednio do służby wojskowej, którą pełnił później do 30 roku życia. Po 30 roku życia stawał się pełnoprawnym obywatelem. Istotą i ideałem wychowania spartańskiego było wychowywanie jednostek mocnych fizycznie, zahartowanych na wszelkie trudy, obywających się bez wygód i dostatków, zaprawionych do walki, zdyscyplinowanych, nieustraszonych i ofiarnych. Było to wychowanie dla państwa, nie dopuszczające żadnego indywidualizmu. Młodym Spartanom wpajano pogardę dla niewolników, a ich gotowość bojową nieraz sprawdzano w tzw. kryptejach, polegających na krwawym uśmierzaniu niezadowolenia niewolników i helotów. O wychowanie umysłowe nie dbano; ograniczało się ono głównie do nauki czytania, pisania, elementarnych rachunków, opowiadań oraz pieśni wojennych i patriotycznych. Szczególnie uczona i przyzwyczajano młodzież do możliwie krótkich, ale zręcznych odpowiedzi na pytania, stąd tzw. lakonizmy, rozmowy i pogadanki wychowawcze dotyczyły przede wszystkim tematyki moralnej, odzwierciedlającej interesy klasy panującej.
Państwo Ateńskie powstało w okresie od ok. X w. do ok. VII w. p. n. e.
Z czasem zaczęły pojawiać się w Atenach pierwsze szkoły dla wszystkich wolnych Greków. Miały one charakter całkowicie prywatny. Przepisy z VI w. p. n. e. ustalały obowiązek uczenia chłopców pisania i pływania, posiadania przez każdego ucznia swojego pedagoga- niewolnika. Obowiązek opłacenia przez państwo nauki chłopców- sierot wojennych. Zobowiązano rodziców do powszechnego kształcenia elementarnego, gimnastycznego i muzycznego synów oraz przeznaczano fundusze państwowe na budowę i utrzymanie boisk sportowych. Dzieci wolnych Ateńczyków od 7 roku życia poddawani byli systematycznej nauce. Dziewczęta pozostawały w domach pod opieką matki, zaś chłopcy pod opieką nauczycieli w szkołach. Każdym chłopcem opiekował się niewolnik – zwany pedagogiem. Nauczyciele rzemieślnicy najczęściej nauczali indywidualnie stosując niemal bez ograniczeń kary cielesne, jako jedyną metodę wychowawczą. W okresie ok. 3 lat uczeń pod opieką gramatysty opanował kolejno: alfabet, umiejętność sylabizowania, czytania i pisania. Od ok. 10 roku życia, w drugim okresie nauczania- uczniowie uczyli się pod opieką gramatysty na pamięć najważniejszych wyjątków z wzorców narodowych, poetów oraz zapoznając się z historią, geografią i polityką swojego narodu. Pod opieką nauczyciela muzyki, uczono się gry na flecie, śpiewu. Najważniejszy etap przygotowań do życia stanowiła nauka w gimnazjach, instytutach podtrzymywanych przez państwo, w których młody Ateńczyk w stanie od 13 do 18 roku życia zapoznawał się podstawowymi zagadnieniami wychowania obywatelskiego, tj. z polityką Aten, z obowiązkami wobec społeczeństwa i państwa.
W realizację sławnego celu wychowania ateńskiego i w przygotowanie chłopców, stanowiła dobrowolną, dwuletnią regularną służbę wojskową ( efebia ), która obejmowała pięciobój, przygotowanie wojskowe na lądzie i na morzu.
PLATON (427 – 347 p. n. e. )
Pierwszy filozof grecki, który opracował podstawy systemu szkolnego. Platon uważał, że obywatel jest absolutną własnością państwa i dlatego jego wychowanie jest podstawowym obowiązkiem. Uważał, że czas i jakość wychowania powinny być zależne od jakości posiadanej duszy.
Urzędnicy kojarzyli pary, był wyznaczony wiek rodziców: matka: 20 – 40, ojciec: 30 – 50. dzieci rodzone w innym wieku należało uśmiercać. Platon zalecał szeroką opiekę nad kobietami – zapewnienie im spokoju. Z chwilą urodzenia, niemowlę było zabierane od matki i oddawane pod opiekę nianiek. Matki mogły tylko karmić, jednak nie wiedząc, które dziecko jest jej.
Pod koniec życia Platon zmienił zdanie na temat noworodków. Dzieci były zabierane od matek w 3 roku życia. Od 3 do 10 roku życia u dziecka trwał okres przedszkolny, z tym, że do 6 roku życia wychowanie było koedukacyjne. Zabawy i gry, ale grupowe miały uczyć karności, rozwijać poczucie piękna, wrażliwości moralnej. Ważną role w wychowaniu dziecka w/g. Platona odgrywała higiena i odpowiednie odżywianie.
Od 10 roku życia do 16 rozpoczynał się okres szkolny. Dzielił się on na 3 – letnie kształcenie elementarne i 3 – letnie kształcenie literacko – muzyczne. W obydwu podokresach ważną rolę odgrywało nauczanie matematyki z elementami geometrii i astronomii. Zarówno kształcenie elementarne jak i średnie miało być przeznaczone dla przyszłych żołnierzy i filozofów. Zamknięciem edukacji obowiązkowej dla chłopców i dziewcząt była 3 – letnia efebia, przeznaczona na ćwiczenia fizyczne i wojskowe.
Najlepsi spośród efebii rozpoczynali 10 – letnie studia poświęcone filozofii, matematyce, astronomii i teorii muzyki. Po ich ukończeniu w 30 roku życia rozpoczynała się 2 – letnia selekcja, podczas której wybierano nieliczną grupę najwybitniejszych, którzy mieli zostać filozofami i wysyłano ich na dalsze 5 – letnie studia – głównie dialektyki. Kandydatów na filozofów kierowano na 15 – letnie praktyki w urzędach.
ARYSTOTELES (384 – 322 p. n. e. )
Wg Arystotelesa dusza nie jest duchem niezależnym od ciała. Uważał, ze istnieją 3 rodzaje duszy, i ludzie je posiadają:
Ø roślinna – ludzie potrafią myśleć, a ponad to posiadają zdolności wegetatywne.
Ø zwierzęca – mają zdolności odczuwania przyjemności i przykrości, postrzegania i pożądania. (wychowanie moralne)
Ø rozumna – uważał, że dusza ludzka nie będąc wieczną nie posiada wiedzy wiecznej. Znajomość świata zdobywa za pomocą 5 zmysłów, pamięci i rozumu. (wychowanie intelektyalne)
Arystoteles wprowadził własną teorię uczenia się i nauczania. Wyodrębnił w niej 3 etapy:
Ø gromadzenie w umyśle dziecka wrażeń zmysłowych i jednocześnie rozpoznawanie i grupowanie ich
Ø utrwalanie w pamięci zdobytych wrażeń, łączenie ich z poznanymi poprzednio, w ten sposób wzbogacanie własnej wiedzy
Ø obróbka umysłowa zdobytego materiału – uogólnianie go
wg Arystotelesa naukę w szkole należy zaczynać od spostrzeżeń i doświadczeń empirycznych.
Sofiści byli filozofami, uczonymi, którzy ze względu na praktyczną znajomość zasad dialektyki i retoryki oraz wszechstronne wykształcenie, szczególnie prawnicze i polityczne stali się swego rodzaju zaczynem w procesie demokratyzacji Aten. Sofiści nie tworzyli szkół, uczyli doraźnie i raczej młodzież dojrzałą lub dorastającą. Uczyli tego co było najpotrzebniejsze, a zarazem najmodniejsze. Przygotowywali młodych ludzi do działalności politycznej. Traktowali swoje umiejętności jako dobry interes, ponieważ za naukę brali pieniądze.
Stosowali oni plan siedmiu sztuk wyzwolonych ( dialektykę, geometrie, arytmetykę, astronomię, retorykę, muzykę, gramatykę ). Po ukończeniu siedmiu sztuk wyzwolonych uczeń mógł pójść na wyższe studia. Po dwuletniej nauce rozpoczynano 3-4 letnią naukę przemawiania. Uważali oni, że każdy chwyt jest dozwolony, aby dotrzeć do celu. Uważali również, że rządzący państwem powinien być twardy. Wymagano od nich w każdej chwili zawarcia głosu, jeśli było to potrzebne.
Pytanie 6
IDEAŁ WYCHOWANIA W RZYMIE ( OKRES REPUBLIKI, KRÓLEWSKI I CESARSTWA )
Kiedy Rzym był małym państwem, izolującym się od wpływów kultury greckiej, ideałem wychowawczym był dzielny żołnierz i dobry obywatel- rolnik. Twardzi i surowi żołnierze potrzebni byli do obrony kraju i ewentualnego pomnażania jego obszaru. Idea zaś dobrego rolnika wynikała z faktu umocnienia się w Rzymie arystokracji. Od IV w. p. n. e. Umacnia się ustrój republikański i ideałem staje się dobry mówca o wykształceniu retorycznym. W okresie cesarskim retoryka traci moc środka zdobywania władzy politycznej. Poszerza się tylko zakres pojęcia „ dobry mówca- z techniki pięknego mówienia na treści nauk społecznych’’
Wychowanie w Rzymie miało charakter rodzinny. Chłopcy pozostawali pod opieką ojca, który przygotowywał ich do roli rolnika, żołnierza i obywatela. Pod opieką ojca uczyli się także czytania. Po skończeniu 16 roku życia niektórych młodych rzymian wysyłano pod opiekę mężów stanu w celu uzupełnienia wychowania obywatelskiego oraz nabrania ogłady. Uwiecznieniem przygotowania do życia była 2 – letnia służba wojskowa.
Pełne wychowanie domowe obejmowało tylko synów bogatych Rzymian; dzieci plebejuszów już od V w. p. n. e. uczęszczały do szkół, gdzie uczono prawa, w okresie cesarskim do programu nauczania dołączono czytanie przetłumaczonej na łacinę „Odysei”. Nauka trwała od rana do wieczora. Szkoły elementarne były instytucjami prywatnymi. Wychowanie moralne, obywatelskie należało do rodziców. W szkołach elementarnych uczona chłopców i dziewczęta.
Moda na język i kulturę grecką wśród najwyższych warstw rzymskich spowodowała, że obok nauczania domowego – prywatnego zaczęto zakładać szkoły średnie z greckim językiem. Podstawą nauczania była literatura grecka na czele z Homerem. W szkole rzymskiej nie znalazł miejsca w – f ani muzyka. Przedmiotem najważniejszym była retoryka. Szkoła średnia rozpadła się na 2 części: gramatyczną i retoryczną.
Szkoły retoryczne można było uznać za uczelnie wyższe o charakterze zawodowym. W tej szkole młodzież opanowywała przede wszystkim sztukę pięknego i przekonywującego mówienia, uczyła się historii, prawa wiedzy politycznej, opracowanie i wygłaszanie mów. Rektorzy zrobili pięć razy tyle co literatorzy na mocy dekretu cesarza Dioklecjana. Czas nauki trwał od 3 do 6 lat w zależności od tego, czy młody Rzymianin uzupełniał jeszcze studia prawnicze.
Program nauczania w szkole gramatycznej obejmował język grecki i łaciński, gramatykę, poezję grecką a z czasem również łacińską, oraz elementy innych nauk, jak: arytmetykę, geometrię, geografię. W szkole gramatycznej nauka trwała 3 lata.
Krokiem na przód były studia wyższe, akademickie. August (cesarz rzymski), zapoczątkował odbudowe i reorganizację wielkiego ośrodka nauki w Aleksandrii. Wespazjon założył wielką bibliotekę w Rzymie, Marek Aureliusz odnowił działalność starych ateńskich ośrodków nauki. Akademii platońskiej, liceum Arystotelesa, szkoły stoików i Europejczyków. Teodozjusz II założył w Konstantynopolu w roku 425 pierwszy uniwersytet państwowy.
ątkował odbudowe i reorganizacjęPytanie 7
Obok średniowiecznych stanów dziedzicznych: szlacheckiego, chłopskiego i mieszczańskiego był czwarty nie dziedziczny, uprzywilejowany stan duchowieństwa. Ideały wychowawcze średniowiecza wynikały- podobnie jak w poprzednich epokach- z sytuacji społeczno- ekonomicznej i funkcji danego stanu.
Szlachecki- rycerski ideał wychowawczy zakładał dzielność w boju, honor, miłość do ojczyzny i Boga, dworność wobec dam i pogardę dla prac fizycznych. Owa rycerskość nie była rozumiana jednakowo w całym średniowieczu.
Mieszczański- ideał kształtował się wraz z rozwojem miast, który nastąpił w X w. Bogacenie się, i wzrost siły ekonomicznej miast doprowadził do walki z feudałami. Powstawały specjalne związki: cechy- skupiające rzemieślników ( miały określone własne ideały. Ideałem był mistrz w swoim fachu: solidny, uczciwy, wierny cechowi i strzegący pilnie tajemnicy zawodowej ) i gildie- kupców ( ideał kupca : spryt, zaradność i solidność )
Chłopski- ideały były określane przez panów feudalnych i zakładały pracowitość, pobożność i posłuszeństwo.
Duchowieństwo- kościelny ideał zakładał całkowite oddanie Bogu poprzez praktyki religijne, pogardę dla bogactwa, przyjemności ziemskich i ascezę. Wiedza umysłowa chrześcijanina była dozwolona, o ile nie prowadzila do lepszego poznania Boga
Pytanie 8
ORGANIZACJA SZKOLNICTWA KOŚCIELNEGO ( szkoły parafialne, klasztorne, kolegiackie, biskupie )
Ratunkiem przed całkowita ciemnotą było zakładanie klasztorów, w których uczono mnichów czytania i pisania. Pierwszy klasztor powstał na Monte Casino w 529 r. Flawius Aurelius Cassiodorus w założonym przez siebie klasztorze wprowadził nauke w zakresie 7 sztuk wyzwolonych.
Szkoły klasztorne jak i katedralne miały przygotować przede wszystkim zakonników i księży, ale przyjmowano do nich także tych którzy nie ubiegali się o wejście do stanu duchownego. Do szkół klasztornych zaczęto przyjmować także dziewczęta.
Średniowieczne szkoły kościelne nie posiadały jednakowego statusu organizacyjnego. Różny był także czas nauki od 1 do 8 lat, a także różne było wyposażenie szkoły od liczydeł i abecadła do słów nauczyciela jako jedynego źródła wiedzy. Przedmiotem najważniejszym była gramatyka.
Trivium – gramatyka, retoryka, dialektyka
Quadrivium – arytmetyka, geometria, muzyka, astronomia
Wszystkie szkoły parafialne ograniczały się do przekazania wiedzy elementarnej i to przeważnie w ciągu jednego roku.
Do najstarszych szkół katedralnych w Polsce należały m. in. Szkoła w Poznaniu, Wrocławiu, Gnieźnie i Krakowie. Poziom naukowy szkół parafialnych był z reguły wyższy w miastach. Często szkoły te były zarządzane i finansowane przez rady miejskie i wówczas ich program nauczania uwzględniał problematykę związaną z handlem i rzemiosłem.
Pytanie 9
WYCHOWANIE STANOWE : RYCERSKIE I RZEMIEŚLNICZE
RYCERSKIE- MŁODY SZLACHCIC MUSIAŁ POSIĄŚĆ NIE TYLKO UMIEJĘTNOŚCI WOJENNE, ALE POZNAĆ DOŚĆ skomplikowaną etykietę dworską oraz przyswoić zasady potrzebne dobremu chrześcijaninowi. Jego edukacja składała się z 2 etapów :
1 – ( od 7 do 15 l. ) pełnił funkcje pazia, posługiwanie panu i pani. Nauka śpiewu, układania ballad rycerskich, pieśni miłosnych, sztuka jazdy konnej, zapasami i władania bronią. Edukacja pazia kończona była nadaniem tytułu giermka ( miał prawo do noszenia miecza ). Zakończenie edukacji następowało w wieku 21 l. pasowaniem na rycerza. Wychowanie miało charakter klasowy.
MIESZCZAŃSKIE- naukę zawodu chłopcy zaczynali w wieku 7 l. w warsztacie mistrza- jako terminatorzy. Czas nauki nie był ściśle określony średnio trwał od 3 do 11 roku życia. Po nabyciu wprawy w zawodzie terminator stawał się czeladnikiem i otrzymywał za pracę wynagrodzenie. By stać się mistrzem musiał wykonać określoną pracę lub czekać do śmierci swojego mistrza dopiero wtedy rada cechu nadawała mu ten tytuł.
Pytanie 10
POWSTANIE I ORGANIZACJA UNIWERSYTETOW W BOLONI I PARYŻU
Intensywny rozwój zainteresowań filozoficznych i naukowych już pod koniec XII w. przestawał mieścić się w ramach tradycyjnego szkolnictwa kościelnego. Zaistniała zatem konieczność utworzenia takich form organizacyjnych, które zapewniałyby większą swobodę wypowiadania nowych myśli, jak również bardziej skutecznie zabezpieczałyby interesy mistrzów i ich uczniów. Tą nową formą nauki stały się uniwersytety.
Na początku wykładano na ulicach, każdy mógł przyjść i posłuchać. Utworzyły się związki studentów, którzy sami wybierali profesorów, którzy mieli wykładać. Uniwersytety średniowieczne obejmowały ogół ówczesnej wiedzy, z której wyodrębniły się 4 podstawowe kierunki studiów:
Ø filozofii lub 7 sztuk wyzwolonych
Ø teologii
Ø prawa
Ø medycyny
UNIWERSYTET W BOLONII – UNIWERSYTET BOLOŃSKI, Universita degli studi, najstarszy w Europie, zał. ok. 1088; wywodzi się z działających w Bolonii od czasów Teodozjusza I Wielkiego (IV w.) szkół prawa rzym. profesorem w Bolonii był m.in. późniejszy arcybp Jarosław Bogoria ze Skotnik, a 1495–99 studiował tam M. Kopernik; słynął z wysokiego poziomu studiów prawniczych.
O rozwoju uniwersytetów średniowiecznych decydowały 2 czynniki:
Ø otwarty charakter studiów – naukę mógł podjąć każdy chłopiec lub mężczyzna bez wzgl. na pochodzenie społeczne.
Ø międzynarodowy charakter każdej uczelni. Obok siebie studiowali przedstawiciele różnych narodów. Nie istniały bariery językowe. Łacina była jęz. Naukowym i urzędowym.
Pytanie 11
POWSTANIE UNIWERSYTETU KRAKOWSKIEGO
UNIWERSYTET KRAKOWSKI
Został powołany i zorganizowany od podstaw przez Kazimierza Wielkiego. Wzór boloński dawał szanse kształcenia prawników oraz decydowania o organizacji uczelni. Cel i charakter uniwersytetu określał jasno dyplom fundacyjny wydany 12 maja 1364 r. Uczelnia miała być szkołą świecką i państwową. Państwo gwarantowało studentom z Polski i zagranicy opiekę prawną.
Uniwersytet składał się z 3 wydziałów:
- prawa
- medycyny
- filozofii
Na tradycyjny w innych uniwersytetach- wydział teologiczny, papież się nie zgodził.
Śmierć Kazimierza Wielkiego osłabiła, a w końcu przerwała działalność uniwersytetu.
Jego odnowienie, a zarazem reorganizacja odbyła się z inicjatywy Władysława Jagiełły i Królowej Jadwigi, która na ten cel przeznaczyła swoje kosztowności. Wydano w 1400 r. Nowy dyplom fundacyjny i był on wzorowany na profilu kształcenia uniwersytetu paryskiego i pruskiego. Wydziałem wiodącym była teologia. Nowe przepisy zachowały dawną samorządność uczelni ale wybór jej władzy odbywał się już spośród profesorów.
Uniwersytet Krakowski mimo zmian programowych oraz formalnego podporządkowania władzy biskupiej pozostał wierny Kazimierzowi idei służenia władzy państwowej. Profesorowie uniwersytetu z powodzeniem występowali, w toczących się na arenie międzynarodowej, sporach. Szczególną rolę odgrywali w tej dziedzinie dwaj rektorzy: Stanisław ze Skarbomierza- pierwszy rektor jagiellońskiej uczelni oraz Paweł Włodkowidz.
Szkolnictwo Polskie w wieku XVII i na początku XVIII wyraźnie podupadło. Począwszy od Uniwersytetu Krakowskiego, a skończywszy na szkołach parafialnych. Pod względem naukowym uczelnia przestała dorównywać uniwersytetom zagranicznym, co spowodowało, że młodzież zaczęła szukać wyższego wykształcenia w innych uniwersytetach. Akademia Krakowska zaczęła zaniedbywać naukę języka polskiego i łacińskiego kosztem bezużytecznych ćwiczeń. System wychowania opierał się na dodatkowych karach.
Pytanie 13
DZIAŁALNOŚĆ KONARSKIEGO
KONARSKI STANISŁAW (imię zakonne), właśc. Hieronim Konarski (1700–73), pedagog, reformator szkolnictwa, pisarz polit., publicysta, poeta i dramaturg, pijar; prekursor pol. oświecenia. W 1725–27 studiował w Collegium Nazarenum w Rzymie, gdzie następnie był nauczycielem retoryki; po rocznej podróży po Francji, Niemczech i Austrii dla uzupełnienia studiów, 1730 powrócił do kraju, gdzie rozpoczął prace nad edycją kompletnego zbioru praw pol. 1740 otworzył w ...
magda_2067