Kapitał społeczny- Theiss.pdf

Kapitał społeczny środowiska lokalnego

– pojęcie i wskaźniki

(skrót prezentacji z 3.III.2004, Uniwersytet Warszawski, Wydział Pedagogiczny,

seminarium naukowe „Kapitał społeczny i środowisko lokalne: potrzeby i

możliwości”)

Maria Theiss

Instytut Polityki Społecznej

Uniwersytet Warszawski

O czym będzie mowa?

1. Czym jest kapitał społeczny środowiska lokalnego?

Kto jest jego dysponentem?

Jakie są jego składniki?

Jakie zyski on przynosi?

2. Źródła kapitału społecznego środowiska lokalnego

3. Potencjalne problemy związane z kapitałem społecznym środowiska lokalnego

4. Wskaźniki kapitału społecznego środowiska lokalnego

Teoretyczne ujęcia

Przykłady z wybranych badań

Kto jest dysponentem kapitału społecznego?

Kapitał społeczny jest dobrem wspólnym członków środowiska lokalnego

– jego dysponentami są osoby, rodziny, grupy społeczne i instytucje

Jakie są składniki kapitału społecznego?

J. Coleman, Foundations of Social Theory (1990):

 Wzajemne zobowiązania i oczekiwania wypływające z ról społecznych

 Dostęp do informacji

 Normy i sankcje społeczne

 Relacje władzy

R. Putnam, Demokracja w działaniu (1995):

 (Poziome) Sieci stowarzyszeń

 Normy społeczne

 Zgeneralizowane zaufanie

F. Fukuyama Zaufanie. Kapitał społeczny... (1997):

 Zaufanie

C. Offe, A Decline of Social Capital? (2002):

 Zainteresowanie/ wrażliwość

 Zdolność do zrzeszania się

 Zaufanie

Jakie są składniki kapitału społecznego? – podsumowanie

1) więzi społeczne/ sieci społeczne/ struktury społeczne

2) wartości/ normy społeczne/ solidarność/ zwyczaj współpracy

3) Zaufanie społeczne

Składniki te wyróżniane są ze względu na funkcje: współdziałanie i rozwiązywanie

problemów.

Jakie zyski przynosi kapitał społeczny?

1) Ekonomiczne

-rozwój gospodarczy

-substytuowanie innych postaci kapitału

-zabezpieczenie społeczne

-ograniczanie problemu „ free riding”

2) Polityczne

-sprawne funkcjonowanie lokalnych instytucji

-rozwój demokracji lokalnej

3) Rozwiązywanie problemów społecznych

-w sferze edukacji, zdrowia, bezpieczeństwa publicznego i innych

Jakie są źródła lokalnego kapitału społecznego?

 Tradycja obywatelskiego zaangażowania

 Pozytywne doświadczenia współpracy mieszkańców

 Lokalni liderzy społeczni

 Lokalne organizacje społeczne

 Edukacja

Potencjalne problemy związane z lokalnym kapitałem społecznym

• Znaczne dysproporcje między osobami/ grupami w dostępie do kapitału społecznego

(problem ekskluzji społecznej)

• Koncentrowanie się kapitału społecznego w rodzinie i małych grupach (problem

„amoralnego familializmu”)

• Koncentrowanie się kapitału społecznego w grupach ekskluzywnych lub przestępczych

(problem klik i „grup trzymających władzę”)

Dwa sposoby rozumienia kapitału społecznego

• Kapitał społeczny odnosi się do zasobów – informacji, wartości i wsparcia, które mogą

być zdobyte przez osoby dzięki relacjom z innymi i wykorzystane do realizacji

indywidualnych celów.

• Kapitał społeczny odnosi się do charakteru i zasięgu zaangażowania osoby w

nieformalne sieci i formalne organizacje. Związany jest z interakcjami (w społeczności

lokalnej) i może służyć rozwiązywaniu problemów społecznych.

Przykładowe definicje kapitału społecznego – ujęcie J. Colemana i R. Putnama

 J. S. Coleman, Foundations of Social Theory (1990):

„Kapitał społeczny jest cechą struktury społecznej, która wspiera konkretne działania

aktorów, podejmowane w ramach tej struktury.”

 R. D. Putnam, Demokracja w działaniu (1995):

„Kapitał społeczny odnosi się do takich cech organizacji społeczeństwa, jak zaufanie,

normy i powiązania, które mogą zwiększyć sprawność społeczeństwa ułatwiając

skoordynowane działania.”

3 grupy wskaźników kapitału społecznego

dotyczące

strukturalnego wymiaru

k.s.

dotyczące

regulatywnego wymiaru

k.s.

dotyczące

behawioralnego wymiaru

k.s.

 grupy społeczne

 sieci społeczne

 normy

współdziałania

 zaufanie

 solidarność

 współpraca

 działanie zbiorowe

 komunikacja

Wskaźniki lokalnego kapitału społecznego – wtórna analiza danych

„obywatelskość” życia regionalnego w ujęciu R. Putnama i P. Swianiewicza

R. Putnam:

• Liczba stowarzyszeń

(bez związków zawodowych i

organizacji religijnych)

• Czytelnictwo gazet

• Frekwencja podczas referendów

• Brak preferencyjnego głosowania

(wskazywanie

konkretnego kandydata z listy

wyborczej)

P. Swianiewicz:

• Liczba dobrowolnych organizacji

społecznych

• Obecność prasy lokalnej

• Udział samorządu gminnego w

dobrowolnych stowarzyszeniach/

związkach międzygminnych

• Intensywność międzynarodowych

kontaktów samorządów

• „Historyczna spójność”

województwa

Wskaźniki lokalnego kapitału społecznego – badania sondażowe rodzin – kwestionariusz

S.C.-IQ

Składnik k.s. Wybrane zmienne Wybrane pytania

I) Organizacje

i sieci

społeczne w

których

uczestniczy

rodzina

Skala członkostwa w

organizacjach

(density)

- Czy należysz do którejś z wymienionych

organizacji?

Wewnętrzna

różnorodność

organizacji (diversity)

-Czy członkowie organizacji różnią się:

płcią/ dochodami/ wyznaniem?

Demokratyczność

organizacji

-Czy członkowie organizacji mogą

decydować o jej działaniu?

Wielkość sieci

społecznej

- Ilu masz bliskich przyjaciół?

II) Zaufanie i

solidarność

Zgeneralizowanie

zaufanie

-Czy większości osób można zaufać?

Zaufanie do

wybranych (grup)

osób i instytucji w

środowisku

-Czy można zaufać: policjantom, lekarzom,

samorządowi, itp.?

III) Współ-

działanie

Skala współdziałania -Czy w ciągu ostatnich 12 miesięcy zrobiłeś

coś dla wspólnoty lokalnej?

-Jakie to były działania?

Ogólny szacunek

chęci podejmowania

współpracy

-Gdyby w twojej miejscowości np.

brakowało wody – czy mieszkańcy podjęliby

współdziałanie, aby zaradzić problemowi?

IV)

Informacja i

komunikacja

-Skąd dowiadujesz się np. o działaniach

rządu/ sytuacji na rynku pracy?

V) Integracja i

inkluzja

społeczna

Charakter podziałów

w środowisku

lokalnym

-Które ze wskazanych różnic są źródłem

konfliktów w środowisku?

Stopień

„uspołecznienia” osób

-Jak często składasz/ otrzymujesz wizyty

znajomych?

VI)

Empowerment

i działanie

polityczne

-Czy czujesz, że masz wpływ na sprawy

społeczności lokalnej?

Rodzaj

podejmowanych

działań

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika: