wiat czowiekawiat sztuki "Istnienie wiata sztuki stanowi niepodwaalny dokument siy i wielkoci czowieka, przerastajcego niedoskonae wymiary istnie indywidualnych. Ta pewnomoe dla czowieka stanowi rdo humanistycznego pogldu nawiat i siy w walce o utrzymanie jegotosamoci. Sztuka zatem to istotna odmiana byciaczowiekiem, podstawa estetycznej samowiedzy czowiekai punkt wyjcia dla bardziej wiadomego kierowania wasnym yciem. Wzbogacanie wasnego yciato przede wszystkim nadawanie mupitna niepowtarzalnej indywidualnoci". Irena Wojnar. Profesor Irena Wojnar wiat czowieka y wiatsztuki Wydawnictwo "ak"Warszawa 1996. RedaktorJzef Marek niecinski Opracowanie graficzne SplS treSClDariusz Grski Korekta I. WYOBRANIA, EKSPRESJA, TWRCZO Ewa Zakrzewska . .JzefGrmewici Wyobrania i wychowanie. 9 Wiesawa Pielasiska Ekspresja i komunikacja midzyludzka . 17 Malgorzata Halicka Twrczo jako kategoria pedagogiczna . 28 II. WARTOCI WYCHOWAWCZESZTUKI Ksika dofinansowana przez Wydzia Pedagogiczny Uniwersytetu Warszawskiego Andrzej Szty ka o o ^ ; g^ iyaa l sens sztuki . 47 KrystynaCzerniewska Nic, co ludzkie. .... 56 Copyright by Wydawnictwo"ak" ^^ Bukowski Dzieo sztukito ywa czstka ycia . 62 Adam MalinowskiWydawnictwo "ak" Sztuka jako spotkanie . 72 Teresa i Jzef nieciscy Elbieta Kukula02-127 Warszawa, ul. Modawska 13/56 Edukacyjna funkcja sztuki w dobie przemian . 78 tel. 22-82-67 Maria Pietkiewicz Malarz i jegokrytyk. 87 Tadeusz MarciniakISBN 83-86770-26-0Wychowawcze wartoci dziel plastycznych . 96 Franciszek Midura Muzyczne inspiracje malarstwa na szkle Krzysztofa Okonia . 105 Henryka Witalewska "Rzecz ludzka" tu si rozgrywa -antropologiczna interpretacjateatru . 112 Krystyna Pankowska M Wspczesna awangarda teatralna, czyli o prbach zblienia sztukido ycia . 123 Druk i oprawa; Lswwn TeL (0-22) 79 56 54. Janust Plisiecki Kino moralnego niepokoju . lanust Gajda Upowszechnianie sztuki wwarunkach jej urynkowienia. Szans i zagroenia . Swpan Kutrowski Humanizacja kultury- ale jaka? 132 13S147 ffl. SZTUKAW YCIU IWYCHOWANIU DZIECII MODZIEY Mariusz Samuraj Przedszkole jako rodowisko aktywnocitwrczej dziecka . .... -, 163 Henryk Depta Miejsce i rola sztuki w szkoach waldorfskich . 172 Zofia Krawczyk Rabindranath Tagore -twrca eksperymentu pedagogicznego w Szkole Poety . 181 Magorzata Kowalayk Poezja w interpretacji czytelniczej . 186 Maria Przychodzinska Wspczesne problemy wychowania muzycznego dzieci i modziey . 198 Marek wieca Rola pedagoga w rozwoju osobowoci uczestnikw zaj teatralnych . 204 Stanislaw Tokarczyk Sztuka w rozwizywaniu trudnych problemw wspczesnej modziey. . . 209 Irena Wojnar - nota biograficzno-bibliograficzna . 217 I. WYOBRANIA,EKSPRESJA, TWRCZO "Wyobrania - ekspresja twrczo to kategorienie tylewewntrznego autonomicznego wiata jednostki, ile jej nowego stosunku do rzeczywistoci zewntrznej. "Przygoda spotkania umysu ze wiatem" pozwala rwnoczenie na akt osobistej ekspresji i nazobiektywizowany akt twrczy, stanowicy rwnieprzetwarzanie samego podmiotu. Ekspresjai twrczo stajsirwnoczenie narzdziem peniejszegopoznawania wiata, osobistym jego przyswajaniem. " Irena Wojnar. Jzef Grniewia Wyobrania i wychowanie Angielski filozof Woodrwoith okreli wyobranie "wewntrznymokiem " czowieka. Obrazy, ktre tworz si w mzgu nies tak mechanicznejak te, ktrepojawiaj si w oku. Zmiennajest te ich kolejno, trwaoi ostro. Te waciwoci powoduj, e wyobrani traktuje si w psychologii jako rdo twrczych zachowa czowieka. Teza rni si spordinnych form jego zachowaniatym, e s nowatorskie i oryginalne. Wyobrania jest zatem rdem twrczoci. Ale nie wszystkie produkty tejdyspozycji s twrcze. Produktem procesu wyobraania - generowania obrazw s wyobraenia. Ze wzgldu na stopie ich nowatorstwa i oryginalnoci dzieli si je natwrcze i odtwrcze. Odtwrczeblisze s obrazom pojawiajcym si w okuw wyniku procesuspostrzegania rzeczywistoci. Wyobraenia twrczesnowe dla czowieka. Wyrnia si te wyobraenia ejdetyczne. S one niemal wiern kopi spostrzeganych przedmiotw, czysytuacji w wiecie otaczajcym jednostk. Obrazyejdetyczne tworzone w wyobrani s te jednz charakterystycznych cechludzi chorych psychicznie. Wyobrania przecitnego czowieka wytwarza wyobraenia ejdetyczne - przewanie wewczesnych fazach jego rozwoju, nastpnie generuje wyobraenia odtwrcze i twrcze (stosunkowo najrzadziej). Niektrzy ludzie, jak artyci, naukowcy, czyprzedstawiciele innych wolnych zawodw wykorzystuj czstowyobraniw swej pracy zawodowej. Dziki jej moliwociom praktycznym, ludzie citworz wartoci kultury i przedmiotywzbogacajce cywilizacj. 2 wyobranikorzystaj wszyscy ludzie. Jest ona niezbdna wyciu codziennym, w pracy zawodowej w wychowaniu dzieci, w nauce szkolnej,wdziaalnoci kulturalnej i w innych dziedzinach. W wielu sytuacjachycio. wych ludzie korzystaj ze swej wyobrani mimowolnie, nie zdajc sobie nawet sprawy z tego, e tak wanie czyni. W tradycji filozoficznej pojcie wyobrani wystpujew conajmniej trzech znaczeniach. Mwi si, e co wykonao si zwyobrani, e coprzypuszczalnie moe nastpi, albo, e co si dokonao w wyobrani. Zakrelonojakby trzy perspektywy ujmowania tejproblematyki. Wyobrani traktuje si jako rdo tego, co aktualnie si tworzy, cobowiem dokonuje siwanie w wyobrani. Mwi si te o niej w czasieprzeszym, kiedy analizuje si produkty procesuwyobraania. Mogonedotyczy efektw dziaa produkcyjnych, artystycznych i naukowych, czyte spoecznych. Jeli kto, cowykona z wyobrani, lo znaczy, e stworzy nowy produkt,bd przewidzia zachowanie innych osb, bdce reakcj na swoje zachowanie. Dziaa z wyobrani, towidzie przysze skutkitego, co siaktualnie dokonuje. W trzecimznaczeniu mwi si o wyobranijako dyspozycji zaangaowanejw kreowaniu przyszoci. Za pomocwyobraniczowiek przypuszcza, co moe si wkrtce zdarzy. Wyobraniaintegruje nie tylko bodce (jakoci zmysowe), odczucia, emocje, lady pamiciowe, ale take dokonuje zamiany ich wartoci, czasu pojawiania si wumyle, odrywa znaczenie poszczeglnych elementw. Stapia je w jednym momencie itworzy zupenie nowjako. Pedagodzy i psychologowiewyodrbnili kilka stadiw tworzenia wyobrae. Najpierww wyobrani dokonuje si proces analizy, kawakowaniatego, co stanowi zawarto dowiadczenia,pamici, tego, coaktualnie znajduje si w zmysach. Nastpnierozczonkowane elementy"dostraja" dosiebie wedug pewnychregu, ktre s waciwe tylko danej jednostce, abyw etapie trzecim powstanowy twr majcy jakie znaczenie, jak wartodla podmiotu. Istot procesu wyobraania jest to, i kady jego nowy produkt stanowi od razuelement, ktry moe by wykorzystany w tworzeniu nastpnych wyobrae. Wyobraniajest dyspozycj, ktra"pracuje bez przerwy", chocia podmiot niezawsze ma wiadomo tego, e tak waniejest. Proces wyobraania dokonuje si w warstwie podwiadomoci, a tylko czciowo wwarstwie wiadomoci. Efektem pracy podwiadomoci sdziwaczne, nierealne sny, nage olniewajce pomysy, wytwory umysu czstozaskakujce czowieka. Wyobrania wspwystpuje z wieloma dyspozycjami i procesami psychicznymi. Jej podstaw jest dowiadczenie zawarte w pamici, inspiruje ona 10 proces mylenia, uwaga pozwala zatrzymawytworzony obraz w strumieniuwiadomoci. Wyobrania inspiruje rne stany psychiczne, jak rwnie korzysta z ich wytworw. Rozwj wyobrani dokonuje si wraz z rozwojemcale] psychiki czowieka, z tym e nasilenie moliwoci twrczychwyobrani przypada na okres przedszkolnyi modszy wiekszkolny. xxx W psychologii wyobrani definiuje si jako dyspozycj do wytwarzaniaobrazw umysowych, czyli wyobrae. Wfilozofii, pedagogice ipsychologii wystpuj czasami dwapojciabliskoznaczne wsplnie okrelajce zdolno czowieka dowytwarzania obrazw. S to: wyobrania i fantazja. rdoodmiennocinazywania tej dyspozycji tkwi w tradycji: w jzyku greckim wystpujesowo "fantasija", wacinie za"imaginatio". W niektrych jzykach europejskich upowszechnisi termin fantazja,w innychza imaginacja. Wjzyku polskim funkcjonoway dwa terminy; fantazja i imaginacja. Z czasem jednakwszed do uyciatermin wyobrania, ktry wypar najpierw sowo "imaginacja", a nastpnie"fantazja". Jednak w tradycji filozoficznej i psychologicznej podejmowano prbywskazania wyranych rnic midzy tymi pojciami. Angielski filozof i poeta S. T. Coleridge ow rnic midzywspomnianymi pojciami dostrzegaw fizycznychparametrach tworzonych przez te dyspozycje wyobrae, czyliw ostroci, tempie i jakoci generowanychobrazw. Fantazja, jego zdaniem,zaledwie dotyka istoty zjawiska kreowanych wyobrae, natomiastwyobrania jest prawdziwym ich rdem. Fantazja nie moe dotrze doistoty rzeczywistoci, natomiast moetego dokona wanie wyobrania. Obrazy tworzone w fantazjis nieostre, szybko si pojawiaj iszybko tenikn. Obrazy tworzone w wyobranicharakteryzuj si trwaoci iduejzatrzymuje jeuwaga w wiadomoci. Wywody te, chociadosy pokrtne zwrciy jednak uwag pedagogwi psychologw na tzastanawiajc dwoisto nazywaniaz pozoru tejsamejrzeczy. Ale nie tylko termin fantazja bliski jestpojciuwyobrani. Z wyobraniutosamia si tez niekiedy marzenia. Wtradycji psychoanalizy czsto dokonywano zabiegu zastpowania jednego terminu drugim. Najpierw Z- Freud,a po nim angielski psycholog G. H. Green, ajeszcze pniejamerykaskiuczony J. L.Singer wyraali pogld, e marzenia na jawie i marzenia sennestanowi wany element w rozwoju psychicznym czowieka. Stanowioneniejako "wentyl bezpieczestwa" w psychicznym fun...
IMAMAE