Zaczynam od 18.10.2005 (nie mam pierwszych wykładów)
c.d. tekst o Judaszu
O Judaszu fragment w Dz 1, 18, nieco inaczej piszą Mt i Łk. Widać w tym sprzeczność.
Obydwie relacje Mt i Łk zgodne są co do rozpaczy Judasza jako przyczyny jego śmierci, a także miejsca jego śmierci: hakeldamah.
Były próby wyjaśnienia – pogodzenia obydwu wersji. Np. wersja św. Augustyna i Hieronima, przejęta później przez innych badaczy: że Judasz powiesił się a jego martwe ciało spadło i pękło na dwoje.
Zdaniem innych uczonych obie relacje opierają się na wzorcach St. Przy czym tradycja na której oparł się Mt zadowala się stwierdzeniem, że Judasz zmarł na skutek powieszenia. Natomiast Łukaszowa tradycja sięgnęła do przypadków znanych ze ST, takich jak śmierć Antiocha IV (II w. p. n. e.) czy śmierć w męczarniach Heroda Wielkiego. Zwłaszcza zapowiadana w księdze Mądrości 4, 19 kara czekająca bezbożników przypomina tekst Łk. Zatem rozbieżności wynikają z tego, że ewangeliści korzystali z różnych tradycji – a zatem nie ma mowy o próbie wprowadzenia w błąd.
Trudności także z polem Hakeldamach – „pole krwi” Dz 1,19; Mt 27,7-10. W Dz pole garncarzowe kupił Sanhedryn a wg Łk Judasz. Nazwa aramejska hakel – pole i damach – krew pochodzi zdaniem Mt z zapłaty za niewinną krew Jezusa, a wg Łk od krwi przez Judasza przelanej na tym właśnie terenie. Mogły krążyć obydwa uzasadnienia.
W Dz 1,20 cytat z Psalmu 69 i 109 „…A urząd jego niech inny obejmie”– czyli odniesienie do Dz 1,16 gdzie Piotr mówił, że wypełniło się Pismo. Chodzi o urząd który opuścił Judasz, stąd wiersze 21-26 poświęcone wyborowi następcy. Piotr stawia kandydatowi warunek: miał być świadkiem publicznej działalności Jezusa od chrztu do zmartwychwstania. Znaleziono dwóch kandydatów: Józef zw. Barnabą (Justus) i Maciej. Być może ci dwaj należeli do grona 72 uczniów. Opis wyboru od 24 wiersza. Apostołowie modlili się do Pana. O kogo chodzi? Łk do Jezusa odnosił tytuł PAN i to Jezus wybierał Apostołów. A z drugiej strony modlitwa i sposób wyboru jest taki jak w ST – gdzie termin Kyrios był zwrotem do B. Może kryć tu się przekonania pierwszego kościoła o Bóstwie Jezusa.
Nowi Apostołowie wybierani byli na pod. Wnętrza i zalet serca – a to zna tylko sam B. Stosownie więc do zwyczaju żyd. wyboru dokonano przez rzucenie losu. Został wybrany Maciej.
Dz 2,1n
Ekspansję kościoła rozpoczyna zesłanie DŚ. Podana jest informacja czasowa i sytuacyjna: gdzie i kiedy. Opis tego co się wydarzyło to wersy 2-4. Autor podaje działanie zewnętrzne a potem skutki – czyli przejawy wewnętrzne. W wiersz 6, że żydzi z całego świata słyszeli uczniów przemawiających w ich językach prowadzi do ironicznej uwagi w w. 13 „co to znaczy?” „upili się młodym winem”. To wydarzenie posłużyło Łk do wprowadzenia I mowy Piotra. Możliwe, że Łk oparł się na trad. Żyd. znanej z pism Rabinistycznych i Filona Aleksandryjskiego († 50 r.n.e.) wg. których gdy B ogłaszał prawa i przykazania na Synaju działo się to w ogniu, który podzielił się na 70 języków – dla wszystkich narodów. Czyli Łk mógł chcieć tak wyjaśnić myśl o pochodzeniu ognistych języków od B dla Apostołów – a potem dla wszystkich narodów.
W 10 dni po Wniebowstąpieniu i 50 po Zmartwychwstaniu wszyscy znajdują się na tym samym miejscu – pewnie wieczerniku, bo tam gromadzili się chrześcijanie po Zmartwychwstaniu Jezusa. Mowa jest, że byli zgromadzeni wszyscy. Co to oznacza? Cała wspólnota- 120 osób, czy Apostołowie? Sama nazwa 50snica to nawiązanie do święta obchodzonego przez 7 po upływie 7 tyg od paschy – pamiątka nadania przykazań na Synaju Wj 23, 16. Żyd. z diaspory tego obowiązku nie mieli ale zwyczajowo tak czynili.
W wielu miejscach ST jest mowa o wichrze jako symbolu działalności B 1Krl 19,11-12 a także symbolu ognia Wj 3,2. Tutaj mamy oba symbole mówiące o DŚ jako Boskiej istocie działającej na Apostołów. Wskazują na to słowa: „nagle spadł z nieba szum”. W Dz 2,5-12 mówiących o skutkach tego – leży przekonanie o darze języków z Rdz 10. Autor mówi o wszystkich narodach „przebywali wtedy w Jerozolimie Żydzi z wszystkich narodów pod słońcem” i wylicza ich. Czyli jest tu myśl o uniwersalnym znaczeniu zesłania DŚ. To powiązanie z przykazaniami z Synaju ma podkreślić znaczenie nauki Jezusa. Ta nauka ma teraz obowiązywać J 14,26 jako prawo Boże. Zesłanie dwóch symboli wiąże się też ze słowami Jana Chrzciciela, że Jezus będzie chrzcił Duchem i Ogniem. Łk 16. Zjawisko dokonało się w formie wzrokowej i słuchowej. Skutki w wierszu 4 „zaczęli mówić obcymi językami”. Otrzymali ten dar nie dla siebie ale sprawowanie funkcji – posłannictwo. Piotr był przekonany, że było to zjawisko i mówił że nie byli pijani.
Ogień i wiar oczyścił Apostołów ze starych nawyków aby pouczeni i umocnieni w wierze mogli głosić Chrystusa wszystkim narodom „w języku dla każdego zrozumiałym”. Glosolalia[1] jest to dar charyzmatyczny. W wierszach 9-11 Łukasz wymienia różne grupy – tzw. lista narodów oparta na zasadzie geograficznej od wsch na zach. Łk wspomina m.in. diaspory i kolonie w dawnej Babilonii, Egipcie i Rzymie a także z bliskiego wschodu, Azji mnj. i Afryki. Na końcu dwie grupy: Kreteńczycy i arabowie czyli mieszkańcy zach. I wsch. + Żydzi i prozelici w wierszu 11. Widać, że Łk podkreśla uniwersalny charakter 50-nicy. Można przypuszczać, że Piotr przemówienie wygłosił w jednym ze znanych mu języków: aramejskim lub greckim (większe prawdopodobieństwo aramejskiego). Cud glossaliów jest symbolem UNIWERSALIZMU rodzącego się pierwotnego Kościoła, który będzie przemawiał do narodów w ich językach (tak jak dzisiejszy Kościół).
I mowa Piotra
Przemówienie Piotra od wiersza 14
Można wyróżnić 3 fragmenty:
2,14b-21 gdzie Piotr przy pomocy cytatów z proroka Joela wyjaśnia wydarzenia zielonych świątek
2,22-28 zawiera świadectwo o Jezusie i Zmartwychwstaniem, z powołaniem się na Psalm 16 jako dowód z PŚ
2,29-36 to kontynuacja świadectwa o Zmartwychwstaniu i ukazaniu przy pomocy Psalmu 110, że Zmartwychwstały Chrystus został wywyższony i uwielbiony i dzięki temu mógł być zesłany DŚ. W kończących przemówienie 2 wersach Piotr wzywa do nawrócenia.
Najprawdopodobniej Piotr tę mowę wygłosił, a Łk ją zredagował. Piotr rozpoczyna słowami „Mężowie Judejczycy” za chwile mówi „bracia”. Łukasz relacjonując zwraca uwagę na ważność tego co będzie mówił Piotr „posłuchajcie uważnie mych słów”. Piotr odpowiada na zarzuty z fragmentu 2,12-13, jest zdania, że nie mógł być to efekt upojenia alkoholem, bo jest dopiero 3 godzina dnia – czyli 9 rano. Była to pora składania porannych ofiar w świątyni, po których dopiero mógł nastąpić posiłek. Dla Piotra było to zbyt rano aby apostołowie mogli być pijani. Na potwierdzenie religijnego znaczenia tego wydarzenia odwołuje się do ST – Joela 3,1-5 gdzie zdaniem Ł dar ten był zapowiedziany. Wspomniany tu dzień Pański od czasów proroka Amosa był wyrażeniem technicznym oznaczającym nadejście ery mesjańskiej. Prorok Joel (VIII w.p.n.e.) mówiąc o erze przyjścia Pana zapowiada sąd i zbawienie będące udziałem tych, którzy będą wzywać imienia Pańskiego. W takim kontekście prorok przepowiada wylanie DŚ.
w. 22-36 zaczynają się od słów „Mężowie Izraelscy” i tę część przemówienia Piotr poświęca obronie mesjańskiej godności Chrystusa. Mamy tu wezwanie do uważnego słuchania tego co Piotr ma do powiedzenia. – bo dalsza część to wykład „doktrynalny” o Jezusie – nazywanego tu Nazarejczykiem. Piotr przypomina, że Jego posłannictwo od Boga zostało poświadczone czynami, cudami i znakami. Miały one podkreślić moc Bożą, potrzebną do dokonywania cudów., których celem jest doprowadzanie ludzi do wiary. Odwoływanie się Piotra do tych wydarzeń świadczy o tym, iż wielu ze słuchających uczestniczyło w tych wydarzeniach. Piotr dalej przechodzi do wyrzutu „takiego to męża … ukrzyżowaliście”, który łagodzi zwrotem „rękami bezbożnych”. Przypomina zarazem, że działo się to za zgodą woli Bożej, a przytaczając fakt Zmartwychwstania zwraca uwagę na Jego mesjańską godność. Psalm 16 wg Piotra zapowiada je nazywając zmartwychwstanie „zachowaniem ciała od skażenia w grobie”. Porównuje także Dawida i Mesjasza w odniesieniu do tego Psalmu, mówiąc, że Dawid umarł i uległ skażeniu a miejsce jego spoczynku można oglądać. Dawid potrzebuje mesjasza aby mógł zmartwychwstać.
Dz 2,37 świadczą, że słuchacze przejęli się mową Piotra. Tych co nie chcieli uwierzyć w Chrystusa nazywa pokoleniem przewrotnym z którym należy zerwać w. 40. W tym fragmencie Łukasz robi aluzję, że Piotr powiedział więcej niż autor zanotował. Wszystkie mowy nie są dokładnie odtworzone – są zredagowane.
2,42-47 to pierwsze sumarium życia pierwotnego Kościoła. Wynika z niego, że charakteryzowało się ono trwaniem w nauce apostołów. W. 46 „trwali w świątyni”. Życie wspólnoty łączyło się z łamaniem chleba. Czy jest to termin techniczny związany z eucharystią, czy określenie zwykłego posiłku? Trudności interpretacyjne. Polski egzegeta Gryglewicz przychyla się, że chodzi o sprawowanie eucharystii. Zdaniem Schnaidera nie można było mówić o codziennym sprawowaniu eucharystii. Czy wszyscy- jak pisał Łukasz – mieli wspólne dobra? W.44 „wszyscy” nie należy traktować dosłownie, 3000 osób nie mogło zgromadzić się w jednym miejscu.
W.45 mowa o tym , że rozdawali majątki każdemu według potrzeby. Nie wiadomo czy chodzi o całkowitą rezygnację z własności, jak we wspólnocie qumrańskiej. Autor pisze że chwalenie Boga przez chrześcijan przysparzało im szacunku i powiększało liczbę wyznawców.
Dz 3
Zaczyna się opisem uzdrowienia chromego przez Piotra. Piotr i Jan wchodzą do świątyni o h. 9( nasza 15) zatem nie zerwali jeszcze z judaizmem. Chrześcijanie chodzili do świątyni zwłaszcza w czasie składania ofiar.
w.2 mówi o wnoszeniu chromego przez bramę, zwaną piękną (mikamora) oddzielającą plac pogan od placu niewiast. Chromy prosił o jałmużnę Piotr z Janem rzekli „chodź... w imię Jezusa Chrystusa” zgromadzeni byli zdumieni.
II mowa Piotra
Dz 3,12-16 Piotr wyjaśnia możliwe nieporozumienia związane z uzdrowieniem. Mówi o rzeczywistym sprawcy cudów- B Abrahama, B ojców. Mówca zalicza siebie do izraelitów.Za wyrażeniem o wywyższeniu Jezusa kryje się tekst Iz o słudze Jahwe 52,13-53,12. Piotr z proroctwa czyni podstawę swej chrystologii, jednocześnie wypomina żydom winę za cierpienie Jezusa- nawiązanie do opowiadania o męce z Łk. „oni zabili, ale B Go wskrzesił”, podkreśla znaczenie wiary w Jezusa przy uzdrawianiu.
Druga część mowy również dotyczy Chrystusa, ale przeplatana jest wezwaniami do pokuty i nawrócenia. Pojawia się wzmianka o nieświadomości niezawinionej- należy to do stałego elementu przemówień misyjnych. Odnosi się ona do mesjańskiej godności zabijanego, a nie do bezprawnie dokonanego zabójstwa, zapowiedzianego przez proroków więc zgodnego z wolą bożą.
Dz 3,19-21 to wezwanie do pokuty i nawrócenia. pomimo nieświadomości, żydzi nie są bez winy. W. 20-21 podaje skutki nawrócenia: nadejście czasów pokrzepienia i paruzji, która na razie nie jest możliwa, bo nie dokonało się odnowienie świata(temat eschatologiczny). Wezwanie do nawrócenia piotr uzasadnia argumentami z Pwt 18,15-19. o ile dz 3,19-21 pokazują pozytywne możliwości otwarte przed człowiekiem nawróconym, o tyle 3,22-23 negatywne- jeśli ktoś nie będzie słuchał proroka zostanie usunięty z ludu. Cytat ten jest zlepkiem Pwt 18,15-19 i Kpł 23,9, dla piotra tym prorokiem jest Jezus a każdy Żyd, który Go nie słucha nie może być członkiem ludu bożego.
Dz 3,25 to odniesienie do Rdz 12,22- odwołanie do przymierza zawartego przez B z Abrahamem. Obiecanym potomkiem jest dla Piotra Jezus. To dzięki niemu spłynie błogosławieństwo na wszystkie narody.W.26 to przypomnienie postawy B względem swego narodu. B zawarł przymierze, wskrzesił Jezusa i przekazał błogosławieństwo. Obietnica dana Abrahamowi wypełnia się w Jezusie. B wskrzesił Jezusa dla Żydów, ale na wypadek gdyby go odrzucili można odczytać tu myśl o przejściu błogosławieństwa na inne narody ziemi. Wyrażeniem w. 25 „synowie proroków i przymierza” Piotr odróżnia Żydów od narodów pogańskich i dodaje, ze błogosławieństwo mesjasza- „dawcy życia” będzie udzielone tylko tym, którzy odwrócili się od swych niegodziwości.
Dz 4
Piotr i Jan w więzieniu i przed sanhedrynem. Jest to skutek cudu i mowy piotra.
Kiedy przemawiali podeszli do nich kapłani i dowódca straży świątynnej, który był najwyższym zwierzchnikiem terenu świątynnego(po arcykapłanie).do szybkiej interwencji doszło z powodu głoszenia zmartwychwstania- czemu sprzeciwiali się saduceusze. Obraz aresztowania Łk oddaje za pomocą hebraizmu „podnieśli na nich ręce”. Tylko późna pora powstrzymała od sądu jeszcze w tym samym dniu. Zebrali się na rozprawę uczeni reprezentanci narodu żydowskiego. Wymienieni są arcykapłan Annasz i Kajfasz - pojawia się tu nieścisłość, bo annasz był arcykapłanem od 6-15 r n.e. a w czasie rozprawy arcykapłanem był kajfasz(18-36 r n.e.). Annasz mógł być zaproszony jako teść Kajfasza. Nie wiemy nic o Janie (Jonatan) i Aleksandrze- prawdopodobnie synowie Annasza. W. 7-21 to opis przesłuchania apostołów, jest ono okazja dla piotra do głoszenia Chrystusa „niech wiadomo wam wszystkim i całemu Izraelowi”. W. 11 to niedokładny cytat Ps 118,22”to B właśnie z odrzuconego kamienia uczynił kamień węgielny”. Łk informuje, że sanhedryn wiedział, ze apostołowie są ludźmi prostymi i nieuczonymi- tym bardziej dziwili się przesłuchując apostołów. Cudowny czyn apostołów nie daje sanhedrynowi środków do wystąpienia przeciwko nim. Zapada decyzja o zakazie przemawiania. W.19 Piotr i Jan dają odp. „Czy rozsądne jest słuchać was... czy B”. To wyrażenie pojawia się znowu w Dz 5,29 „trzeba bardziej słuchać B niż ludzi”. Jak widać apostołowie mają mocne przekonanie, że trzeba wypełnić obowiązek nałożony prze B- dawać świadectwo o Jezusie. Sanhedryn znajduje obiektywne podstawy do wypuszczenia apostołów na wolność oraz subiektywną „ze względu na lud”. Ponowny sprzeciw apostołów kończy się ponowieniem zakazu i wypuszczeniem ich na wolność. Przyznali się do faktu cudownego uzdrowienia oraz, że dawali świadectwo o Chrystusie. Łukasz kończy słowami, że uzdrowiony miał 40 lat – czyli wiele lat cierpiał, z tąd ma płynąć większy powód do wielbienia B.
4,23-41 to modlitwa Kościoła. Uwolnieni przybywają do swoich i opowiadają. Ważne jest przedstawienie reakcji wspólnoty: modlitwa. Raczej nie była to cała wspólnota nawrócona przez Pawła (5 000), tylko mniejsza liczba..
W w. 4,24 pojawiają się cytaty z Wj 20,11; Nehemiasza 9,6; Psalm 146,6. A w 4,26 z Psalmu 2,1-2. Jest to mesjańska wykładnia Psalmu 2 – wg którego wszyscy zeszli się przeciwko Jezusowi: Herod jest reprezentantem króla, Piłat namiestnika i pogan, jest też pokolenie Izraela. 1część wiersza odnosi się do męki Jezusa – „którego namaściłeś”. Zdaniem innych wskazuje ono na chrzest Jezusa – że podczas chrztu dokonało się namaszczenie.
4,29-30 to kontynuacja modlitwy i zaznaczenie, że prośba o cud została spełniona.
4,32-37 podkreśla wspólnotę, braterstwo – wiersze te stanowią przejście do fragmentu o Ananiaszu i Safirze. (upatrywano tu dowód na komunistyczne tendencje w pierwotnym chrześ., ale jeśli można mówić o czyś takim to tylko odnośnie specyficznych grup – np. Qumrańskiej gdzie była wspólnota dóbr).
5,1-11 Ananiasz[2] i Safira
Źródeł tego fragmentu dopatrywano się niekiedy u Jozuego 7,1; 1krl 14,1-8. Mogła jako wskazówka służyć wzmianka z Pwtp 13,6 17,7 o tym, że zło trzeba spośród siebie usuwać. To opowiadanie zdaje się mówić, że sam B czuwa nad czystością Kościoła. Ananiasz i Safira chcieli uchodzić za lepszych niż byli – stąd gniew Pawła. W zakończeniu tego fragmentu użyty po raz 1 w Dz termin Eklesia „cały Kościół ogarnął strach”, które odtąd stanie się terminem technicznym. Dotąd Łukasz mówił o braciach 1,15, tych co uwierzyli2,44, lub mnóstwie wierzących 4,32 – być może Kościół coraz bardziej wyodrębniał się od synagogi.
5,12-16 to 3 su=marium. Wcześniejsze to ogólne informacje o chrześcijaństwie – tu więcej na temat stanu materialnego i duchowego kościoła.5,14 informacja o wzroście liczby wierzących – co powoduje zazdrość saduceuszy. Jest też świadectwo o randze Piotra – wynoszono do niego chorych aby chociaż jego cień padł na nich. Dzieje się to na terenie świątyni – krużganki Salomona.
5,17-42 Dalsze losy Apostołów
5,17-26 to nawiązanie do 12,1-7 gdzie mowa o uwięzieniu Piotra – tu wszystkich apostołów. Autor chce pokazać, że B może wstawiać się za ludem i wysłuchuje modlitwy. 5,27-33; 40-42 pozostaje paralelny do dz4 tu jednak wzrasta możliwość prześladowań apostołów aż do ich śmierci, czy biczowania. Widać wzrost środków represyjnych – tekst ten nie niekoniecznie musi jednak odpowiadać historycznemu przebiegowi procesu (wg Jeremiasa). 5,19-21 to uwolnienie przez anioła- mają głosić słowo życia, 5,21-26 informacja o reakcji sanhedrynu, na wiadomość o tym, że znów nauczają w świątyni. Kończy się to ponownym przywołaniem apostołów przed radę „bez użycia siły” – z obawy przed ludem. 5,29 to krótkie przemówienie Piotra „trzeba bardziej słuchać B niż ludzi” – podobne słowa były w 4,19 przy czym zdaniem uczonych te przypominają sformułowania Platona czy Sofoklesa. Autor użył słowa innego niż ακουειν bo użył πειθαρχειν aby podkreślić stosunek do władzy rzymskiej – brak lekceważenia, a zarazem wskazać na B jako źródło wszelkiej władzy, tu widać przeciwstawienie: posłuszeństwo ludziom – posłuszeństwo B. Po otrzymaniu zakazu głoszenia od Sanhedrynu Piotr przechodzi do ukazania głównej treści przepowiadania: syntetyczne ujęcie teologii Chrystocentrycznej: w centrum stoi B, On wskrzesza Jezusa, czyni Go władcą i Zbawicielem i wywyższa. Jezus jako zbawienie ofiarowuje nawrócenie i odpuszczenie grzechów – nie wykluczając nikogo – nawet tych, którzy doprowadzili Jezusa do śmierci. Mówi też o posłuszeństwie DŚ.
5,34-39 Skutek mowy niebezpieczny – zamierzano zabić Apostołów – od śmierci ratuje ich Gamaliel[3]. 5,40 Karę śmierci zmieniono na biczowanie. W mowie obronnej Gamaliel podaje przykłady Teodasa[4] i Judy Galilejczyka[5], których działalności skończyły się upadkiem. Skoro założyciel nie żyje a ruch zdaje się być w kryzysie to lepiej sprawę pozostawić własnemu biegowi. Jeśli to sprawa naturalna – upadnie, chyba, że walczymy z B. Koniec rozdziału to wypuszczenie Apostołów i ukazanie ich postawy – cieszyli się, że mogli cierpieć w imię Jezusa.
Świadczenie o Jezusie poza Jerozolimą 6-15,35
6,1-8 początek działalności w judzie i Samarii
pyt: czy 6,1-7 daje podstawy do mówienia o diakonacie. Nie mamy tu słowa diakonos w odniesieniu do wybranych 0 jest tylko mowa o 7, których wybrano do pomocy apostołom. Mają być to mężowie pełni ducha i mądrości, cieszący się dobrą sławą. Wymienieni są z imion. Po raz pierwszy pojawia się termin μαθηες na określenie uczniów. Czy liczba 7 ma znaczenie? Oznacza liczbę doskonałą i świętą. Ważne też, że wszyscy wybrani noszą greckie imiona. zostali powołani przez włożenie rąk przez Apostołów i modlitwę – jest to gest znany ze ST, przekazywano tak godność i władzę oraz dary DB. Gest też przy przekazywaniu władzy biskupiej, kapłańskiej Dz 14,23 1Tym 5,22 oraz godności diakońskiej Fil 1,1 1Tym 3,1-10. Szczepan – któremu poświęcono sporo miejsca - chce głosić słowo B, a więc pełnić to co robili diakoni. Więc może można mówić o diakonacie? Kwestia dyskusyjna.
6,8-7,1 Szczepan[6]
6,8 wprowadzenie i podsumowanie działalności Szczepana. Rozpoczął działalność od bliskich hellenistów- jeszcze w synagogach w Jerozolimie. Łukasz wymienia hellenistów z różnych części imperium: pół Afryka, Cyrynejczycy, Z Egiptu, Libertyni. Nie wiadomo na jakim tle doszło do dysputy ze Szczepanem, ale nie mogąc go zmóc w dyskusji wystąpili z oskarżeniem do Sanhedrynu. 6,11-14 to opis procesu. Widać podobieństwo do procesu Jezusa. Zarzuty wobec Szczepana: rzekomy atak na religię mojżeszową oraz świątynię. Rada przysłuchiwała się dyspucie. Nagle oblicze Szczepana zmienia się „jakby twarz anioła” – miał wizję – jest t o okazje do mowy.
7,2-10,3 mowa obronna
Szczepan wzoruje się na mowach Piotra i zaczyna od wyrażenia „Bracia, Ojcowie”- jako żydów nazywa Sanhedryn braćmi, ze względu na ich urzędowe stanowiska Ojcami. W 7,2-16 przedstawia Abrahama i patryjarchów – chce ukazać prawdę, że B obecność nie jest uwarunkowana żadnym miejscem (pojawia się tu pewna nieścisłość odnośnie Abrahama- objawienie miało miejsce w Haaran a nie w Mezopotamii). Nawiązuje do obietnicy przymierza i jej wypełnienia przez B. Pokazuje dalej niesprawiedliwą postawę synów Jakuba i właściwą postawę B, który umie zło przemienić w dobro. W 7,17-10 30-43 poświęcone są Mojżeszowi – ustosunkowuje się tu do stawianego mu zarzutu bluźnierstwa. Sposób w jaki Szczepan mówi o Mojżeszu sugeruje, że jest on dla niego typem mesjasza, a jego losy przypominają mu losy Chrystusa:
-byli dzielni w słowach
-B przez ich ręce daje wybawienie
-Pan i sędzia
-czynili cuda
-sprzeciwiali im się współcześni
7,44-50 dotyczy świątyni. Mamy tu mnogość cytatów ze ST. Chce wykazać, że kult B nie ogranicza się tylko do świątyni.
7,51- tu nie szczędzi twardych słów pod adresem żydowskich słuchaczy – którzy nie są w stanie sprzeciwić się mówcy obdarzonemu DŚ.
7,54 –8,3 męczeństwo Szczepana
7, 57 to reakcja na jego mowę, 7,58 informacja, że kara ma odbyć się poza miastem (por Kpł 24,14) za bramą północną (dziś Damasceńską – tam bazylika Szczepana). Wg traktatu Miszny[7] kamienowanie miało przebiegać w określony sposób. Widać to we fragmencie o zdejmowaniu szat – by nie przeszkadzały. 8,1 to złożenie szat u stóp Szawła. Służyło to wprowadzeniu jego osoby. Wydarzenie to skłoniło Szawła do jeszcze gorliwszego prześladowania Chrześcijan.
8,1-8,3 wielkie prześladowania kościoła w Jerozolimie
Działalność Filipa[8] 8,4-8,40
1. 8,4-25
Działalność Filipa wzmocniona jest działalnością Piotra i Jana. Autor mówi o sukcesach Filipa – tym większych, że głosił grekom i samarytanom – którzy uprzednio ulegli wpływom hellenizacji. 8,24 ukazana jest niewłaściwa postawa Szymona Maga, który chciał kupić moc udzielania D Bożego. Opowiadanie wskazuje, że dar DŚ ma wartość nad wszystkie cuda.
Mowa o oddzieleniu sakramentu bierzmowania od chrztu. Często łączono go z chrztem gdy udzielali go Apostołowie.
2. 8,26-40
Opowiada o wydarzeniu dotyczącym nawrócenia urzędnika królowej Etiopii przez diakona Filipa. Centrum to wiersze 32-35 – są one głoszeniem Jezusa na bazie tekstu proroka Izajasza 53,7 cytowanym za septuagintą. Jest to pierwsze nawrócenie poganina. Na jego określenie autor użył kilku terminów – nie wiemy kim był. Dla autora nie był ani prozelitą ani poganinem, Tekst ten mógł stanowić zapowiedz, wstęp do nawrócenia Korneliusza. Rozpoczęcie misji do pogan. I pokazać, że zakaz z Pwtp 23,2-9 przyjmowania eunuchów do wspólnoty jest już nie aktualny.
Etiopczyk może być też reprezentantem ludzi z krańców ziemi.
Spotkanie kończy się chrztem.
Po wierszu 36 brak 37. W zach. Wersji tekstu i rękopisach dodane jest wyznanie wiary przed chrztem 37: „wierzę, że Chrystus był synem B”.
Filip dotarł aż do Cezarei Morskiej – tam spotyka się z Pawłem w czasie jego podróży w roku 58,
Dz 9 opowiadanie o nawróceniu Szawła
Szaweł ruszył na Damaszek gdzie szerzyło się chrześcijaństwo. Damaszek podlegał Nubatejczykom (?)czy Rzymianom. Trzeba było oprzeć się na kolonii żydowskiej – więc Szaweł posiada pismo polecające od Sanhedrynu (jego władza tam nie sięgała ale cieszył się szacunkiem). 9,2 termin „droga” na oznaczenie kościoła. Potem opis wydarzenia pod Damaszkiem. Gzie to miało miejsce? – Kokab 8km od Damaszku gdzie mury kościoła św.Pawła; -inni że 2km od bramy Damaszku – to prawdopodobne bo Szaweł był zaprowadzony do miasta.
Próba wyjaśnienia Chrystofanii:
Nie wystarczy hipoteza psychologiczna, że wewnętrzne przeżycia Szawłą tak się skumulowały że doprowadziły do mistycznego przeżycia. On sam zbyt często odwołuje się do tego zdarzenia.
Jest powtórzone 3X w 3 rozdziałach, są pewne różnice
- 1 opis to historia nawrócenia 9,1-9
- 2 i 3 opis to jego powołanie
Sprzeczności:
Wg 9,7 ludzie towarzyszący Szawłowi słyszeli głos Jezusa ale nikogo nie widzieli
Wg 22,9 widzieli światło ale nie słyszeli
Wg 9,4 i 22,7 tylko Szaweł upadł na ziemię
Wg 26,14 upadli wszyscy
Wyjaśnienie:
-niedbalstwo końcowego redaktora?
-specyficzny styl pisania historii? Zasady literackie używane w starożytności?
-celowy zabieg bo autor chciał ukazać coś ważnego: że sam B za pośrednictwem J wskazał na potrzebę misji wśród pogan.
Poprzez stopniowy opis pozyskania Szawła chciał autor podkreślić pewien postęp:
1) interwencja B by dać możliwość wyboru łaski
2) zakomunikowanie Szawłowi przez Ananiasza o powołaniu go na świadka J CH
Dalsza część tyczy Ananiasza[9]. Scena kończy się przyjęciem chrztu. 19,14 termin „święci” na określenie zbiorowości chrześcijan. Łukasz pisząc o Pawle mówi, że spadły mu łuski z oczu – termin med. wskazujący na zawód lekarza Łukasza.
Nic nie wskazuje na to czy Paweł z Ananiaszem toczyli rozmowy o J CH. Pawełsię do nich nie odwołuje. Mówi tylko o Chrystofanii jako źródle swej wiedzy.
9, 31 to podsumowanie iż gorliwy prześladowca chrześcijan jest teraz gorliwym obrońcą Ch i „sam doznaje prześladowań”.
Mowy w Dziejach
Piotra
-2 mowy Piotra już omówione
-10, 34-37 III wobec judeochrześcijan nie odbiega od schematu mów
-11,4-18 mowa w domu Kornelisza. Piotr tłumaczy, że przyszedł do domu poganina pod wpływem DŚ. Uderza w tym opowiadaniu jego długość – może tak autor chciał zwr. Uwagę na niezwykłość wydarzenia, stąd wiele powtórzeń.
Wizja Kornelisza powtórzona 3X: 10,3-6; 10,22; 10,30-32. Podobnie informacja o wysłaniu po Piotra 10,7-9; 10,17; 10,33. Podkreślony Uniwersalizm zbawienia.
-Kolejne przemówienie Piotra 15,7-11 w ramach soboru Jerozolimskiego. Piotr przypisał tu sobie rolę apostoła pogan.
Mowy Pawła
-w Antiochii podczas podróży misyjnej 13,16-41 zwana mową programową Pawła. Przypomina w kompozycji mowy Piotra i mowę Szczepana. Punkt wyjścia to historia Izraela. Ukazuje wierność B na raz daną obietnicę. Ujawnia się to przez przyjście na świat zbawiciela. Katecheza na temat zbawczej męki głoszonej przez proroków. Ukazuje właściwe znaczenie ST dla Chrześcijaństwa: ześrodkowuje wszystko w osobie JCH
-1 mowa misyjna w Listrze14,15-19
przyczyną było uzdrowienie kaleki i niewłaściwa reakcja tłumu na cud
-mowa na areopagu w Atenach 17. W ramach drugiej podróży misyjnej. Zdaniem uczonych mowa ta to szczytowy moment w Dziejach. Odbiega od stylu innych mów. Wyróżniamy 4 części:
1) Wstęp 17,22-23
Uważany za arcydzieło retoryki to tzw. captatio benevolentie – złapanie życzliwości
2) 17,24-27 zagadnienie B przedwiecznego stwórcy wszechświata który jako taki nie może mieszkać w uczynionej ręką ludzką świątyni
3) 17,27b-29 B prawdy twórcą i panem życia – a zatem niedorzeczne jest wyobrażać go sobie pod postacią małych figurek
4) 17,30-31 wezwanie do nawrócenia i pokuty, aby dobrze przygotować się na sąd.
Wzmianka o Zmartwychwstaniu Ch była nie do zniesienia dla gr. Słuchaczy. Zraził ich już całkiem mówiąc, że będą sądzeni przez człowieka oraz o zmartwychwstaniu ciał. Skutek mizerny „posłuchamy Cię innym razem”
- przepowiadania podczas 3 podróży misyjnej 19,8 tu temat królestwa Bożego
-tzw. „mowa pogrzebowa” / „Testament” 20,18-35. Odwołuje się do pamięci zebranych, przypomina o swej służbie, o przeszkodach z jakimi borykał się ze strony i żydów i pogan. Mimo iż świadom jest najgorszego i udaje się do Jerozolimy kierując się ojcowską troską.
-mowa obronna 22,23 po pojmaniu w świątyni. Mimo niej nie został uwolniony. Aby uniknąć biczowania odwołuje się do swego obywatelstwa Rzymskiego.
-23 mowa przed Sanhedrynem. Wykorzystał tu różnice poglądów między Saduceuszami a Faryzeuszami dotyczącymi zmartwychwstania.
-Mowa przed prokuratorem 24,19-21. Ma świadomość, że przemawia do poganina, któremu nie znane są wewnętrzne sprawy żydów. Odwołuje się do zdrowego rozsądku Feliksa. Prokurator nakazał zastosować ulgi wobec Pawła – wywód był przekonujący.
-26 mowa przed królem Agryppą II i Festusem. Musiała być przekonująca bo Agryppa zwolniłby go gdyby Paweł nie odwołał się wcześniej do cesarza
Jakub
- 15,13-21 mowa na soborze Jerozolimskim. Jakub twierdzi, że nie należy obciążać pogan, ale trzeba ich tylko zobligować do:
powstrzymania się od kultu bożkom; od nierządu sakralnego; od jedzenia tego co uduszone; od spożywania krwi. Nazywa się tę mowę kompromisem na rzecz żydów.
Sobór Jerozolimski 49 r (niektórzy, że 51r)
Tłem do zwołania soboru jest spór w Antioch...
mysia11111111