Socjologia ogólna.doc

SOCJOLOGIA OGÓLNA

1)   Socjologia jako dyscyplina naukowa. Powstanie socjologii jako odrębnej dyscypliny. Przedmiot badań socjologicznych. Subdyscypliny socjologii. Relacje między socjologią a innymi dziedzinami humanistyki. Główne nurty teoretyczne w socjologii: holizm – indywidualizm metodologiczny; nomotetyzm – idiografizm; stanowiska ontologiczne. Emergencja. Przełom antynaturalistyczny w humanistyce.

2)   Makrostruktury. Typy ujęć struktury społecznej. Nierówności społeczne – władza, wiedza, bogactwo. Gospodarka a struktura społeczna. Zmiany struktury społecznej we współczesnej Polsce. Robotnicy, chłopi – klasy zanikające? Industrializacja i społeczeństwa postindustrialne. Problem ubóstwa. Podklasa. Problem klasy średniej. Stratyfikacja społeczna. Reprodukowanie struktury społecznej.

3)   Ład społeczny. Typy ładu wg Ossowskiego. Więź społeczna. Typy więzi. Stosunki społeczne. Instytucje a organizacje. Kontrola społeczna. Socjologia problemów społecznych. Władza w społeczeństwie.

4)   Teorie kultury. Kulturowy wymiar procesów gospodarczych. M.Weber – etyka protestancka a rozwój kapitalizmu. Normy i wzory zachowań. Socjalizacja i jej rodzaje. Teorie B. Malinowskiego i funkcjonalizm, M.Mead, P. Sorokina. Instytucjonalizm i neoinstytucjonalizm. Styl życia, czas wolny. Kultura organizacyjna.

5)   Grupy społeczne. Zbiór – zbiorowość. Procesy wewnątrzgrupowe – facylitacja, konformizm, przesunięcie ryzyka, grupowe myślenie, naśladownictwo, dezindywidualizacja, dyfuzja odpowiedzialności, anonimowość. Struktury grupowe. Testy socjometryczne.

6)   Wyjaśnianie ludzkich zachowań i działań społecznych. Behawioryzm. Teoria nagród i kar. Teoria postaw. Teoria działań społecznych M.Webera. Koncepcja definicji sytuacji. Czynności autoteliczne. Teoria ról społecznych. Osobowość społeczna. Interesy a działania. Koncepcje człowieka.

7)   Paradygmat interpretacyjny – podstawowe założenia. Społeczne tworzenie rzeczywistości. Interakcjonizm symboliczny. Koncepcja dramaturgiczna E. Goffmana, Etnometodologia. Teoria ugruntowana.

8)   Teorie zmiany i rozwoju społecznego. Teorie integracyjne i koercyjne. Historycyzm K.Poppera. Ewolucjonizm i neoewolucjonizm. Dyfuzjonizm. Teorie modernizacji i rozwoju zależnego. Społeczeństwa ponowoczesne.

9)   Metody i techniki badań socjologicznych – badania ilościowe i jakościowe.

GLOBALIZACJA

·      zespół procesów, które tworzą jeden wspólny świat (Ronald Robertson)

·      kurczenie się świata i intensyfikacja świadomości o świecie jako całości (R. Robertson).

·      kompresja czasu i przestrzeni (David Harvey)

·      rozprzestrzenianie zwyczajów, wartości i technologii w taki sposób, że wpływa to na ludzkie życie na całym świecie (M.Albrow).

·      proces prowadzący do zwiększenia współzależności i wzajemnej świadomości (refleksyjności) pomiędzy ekonomicznymi, politycznymi i społecznymi elementami świata oraz pomiędzy aktorami w ogóle (M.Guillen).

·      ogół procesów, w wyniku których narody świata zostają włączone w jedno światowe społeczeństwo, społeczeństwo globalne (M.Albrow).

·      intensyfikacja stosunków społecznych o światowym zasięgu, która łączy różne lokalności w taki sposób, że lokalne wydarzenia kształtowane są przez zdarzenia zachodzące w odległości wielu tysięcy mil i same zwrotnie na nie oddziałują (A. Giddens).

·      proces hybrydyzacji, tj. mieszania „składników” wziętych z przestrzeni globalnej oraz lokalnej prowadzący do powstawania nowych jakości (Jan N. Pieterse).

·      proces prowadzący do restratyfikacji świata (Z.Bauman).

GLOBALIZACJA

1.      Czy globalizacja rzeczywiście ma miejsce?

2.      Czy wytwarza zbieżność?

3.      Czy podważa władzę państw narodowych?

4.      Czy jest czymś innym niż nowoczesność?

5.      Czy tworzy się globalna kultura?

Cztery główne paradygmaty w naukach społecznych:

(Wg  Burrell Gibson, Morgan Gareth, 1979, Sociological paradigms and organizational analysis, Heinemann, London )

MODELE ROZWOJU GRUPY:

deklaracja członkostwa                                                                      formowanie

wyłanianie podgrup

konfrontacja                                                                                                  ustalanie norm

zaznaczanie różnic indywidualnych                                                        działanie

                                                                                                                rozpad

(Tuckman B.W. i Jensen M.A. 1977)              (Cohen A., Fink S, Gadon H. i Willits R. 1980)

(Carol K. Oyster, 2002, Grupy, Wyd. Zysk i S-ka, Poznań s.83)

FAZY TWORZENIA SIĘ GRUP ZADANIOWYCH:

1.      Etap formowania się grupy

2.      Wyłanianie się przywódcy grupy

3.      Wzrost spójności

4.      Realizacja podstawowych zadań

HIERARCHIE WARTOŚCI:

MAX SCHELER:

v  Wartość tego co święte

v  Wartości duchowe (prawda, piękno, sprawiedliwość)

v  Wartości witalne

v  Wartości hedonistyczne

NICOLAI HARTMANN:

v  Wartości poznawcze (prawda)

v  Wartości estetyczne (piękno)

v  Wartości moralne (dobro)

v  Wartości witalne (wszystko co sprzyja życiu)

v  Wartości hedonistyczne (przyjemnościowe)

v  Wartości dóbr (utylitarne i instrumentalne)

Iluzja aksjologiczna – zafałszowanie samych wartości, pomieszanie porządków wartości (wartości niższe uchodzą za wyższe lub odwrotnie) jakieś klasy wartości nie są dostrzegane i realizowane.

STRUKTURA SPOŁECZNA – Układ grup społecznych z nierównym dostępem do powszechnie pożądanych dóbr. W tym sensie w strukturę społeczną wpisana jest nierówność społeczna. Miejsce jednostki w strukturze społecznej jest podstawową charakterystyką pozwalającą zrozumieć świadomość społeczną i społeczne zachowania.

3 formy społecznej dyferencjacji:

·      struktura klasowa,

·      stratyfikacja społeczna

·      podziały społeczno – psychologiczne

Analiza struktury społecznej w terminach relacji społecznych, szczególnie relacji kontroli i podporządkowania pewnych grup przez inne jest ujmowane jako podejście klasowe.

Dystrybucja powszechnie pożądanych dóbr – podejście stratyfikacyjne.

Podejście socjo – psychologiczne – wyodrębnienie kategorii społecznych charakteryzujących się podobnym systemem wartości, podobną tożsamością (autoidentyfikacją) i doświadczających podobnych przeżyć.

(Social Structure: Changes and Linkages. The Advanced Phase of the Post-Communist Transition in Poland, ed.by Kazimierz M. Slomczynski, IFiS Publishers, Warsaw 2002 s. 11-13)

STRUKTURA SPOŁECZNA W POLSCE „REALNEGO SOCJALIZMU”:

(cechy odróżniające od społeczeństw kapitalistycznych o podobnym poziomie rozwoju)

·      nomenklatura

·      robotnicy wielkoprzemysłowi

·      chłopi zależni od państwowego zaopatrzenia i systemu dystrybucji

·      urzędnicy(ukryte bezrobocie)

·      organizatorzy gospodarki

·      częściowo zinstytucjonalizowana opozycja

SCHEMAT STRUKTURY KLASOWEJ W POLSCE:

·      właściciele (pracodawcy)

·      menedżerowie

·      specjaliści

·      pracownicy biurowi

·      kierownicy, brygadziści

·      właściciele własnych firm (samozatrudnienie)

·      robotnicy wykwalifikowani

·      robotnicy niewykwalifikowani

·      chłopi

(Social Structure: Changes and Linkages. The Advanced Phase of the Post-Communist Transition in Poland, ed.by Kazimierz M. Slomczynski, IFiS Publishers, Warsaw 2002 s. 15-17)

FORMY AKTYWNOŚCI I RELACJI MIĘDZYLUDZKICH

POJĘCIE SOCJOLOGICZNE                             CECHA DEFINICYJNA

ZACHOWANIE                                                        RUCH FIZYCZNY

DZIAŁANIE                                                                      ZNACZENIE

CZYNNOŚĆ SPOŁECZNA                                          KIERUNEK KU INNYM

DZIAŁANIE SPOŁECZNE                            ORIENTACJA NA REAKCJĘ INNYCH

KONTAKT SPOŁECZNY                            WZAJEMNE SPORADYCZNE REAKCJE

INTERAKCJA                            SEKWENCJA WZAJEMNYCH REAKCJI

INTERAKCJA POWTARZALNA                            PORZYPADKOWE EPIZODY INTERAKCJI

INTERAKCJA REGULARNA                            RYTMICZNE EPIZODY INTERAKCJI

INTERAKCJA REGULOWANA                            PRZEBIEG NORMATYWNIE WYZNACZONY

STOSUNEK SPOŁECZNY                            SCHEMAT INTERAKCJI MIĘDZY POZYCJAMI (ROLAMI)

(Opracowano na podstawie: Piotr Sztompka, Socjologia. Analiza społeczeństwa, Wyd. Znak, Kraków 2002, Diagram 3 str.107)

PRZEDMIOT SOCJOLOGII:

·         interakcje spoleczne

·         stosunki spoleczne

·         struktura grupowa

·         zachowania spoleczne

·         procesy spoleczne

·         zjawiska spoleczno-kulturowe

·         człowiek w społeczenstwie

Definicja Jana Szczepańskiego:

Socjologia jest nauką o zbiorowościach ludzkich – przedmiotem jej badań są zjawiska i procesy tworzenia się różnych form życia zbiorowego ludzi, struktury tych zbiorowości, zjawiska i procesy zachodzące w tych zbiorowościach, wynikające ze wz...