Gawędy Kuba_poradnik.doc

„Nie trzeba prawić im morałów i upomnień, nie trzeba mordować się nad tłumaczeniem Prawa i Obietnicy Zuchowej, nie trzeba mozolić się nad wyjaśnieniem, dlaczego zuch ma być prawdomówny wesoły lub dzielny. Nie trzeba! Choćby was bardzo korciło – nie gawędźcie „ideowo”. (...) Gawędą powinno być jakieś konkretne, wyraźne opowiadanie.”

Aleksander Kamiński

Wstęp

Przez kilka lat prowadziłem warsztaty gawędy na różnych kursach. Brałem również udział w konkursach gawędziarzy jako uczestnik, jako słuchacz i jako juror.

Gawęda to wspaniała forma pracy i jedna z tych, które spotykamy na każdej zbiórce. W swojej praktyce nie spotkałem też formy pracy, która by budziła więcej obaw i niepokojów. Czasami nawet zastanawiało mnie jak to jest, że drużynowy, który znakomicie prowadzi trudne gry doskonale objaśniając ich zasady, pięknie przeprowadza obrzędy o ciekawej i skomplikowanej fabule, boi się wygłosić nawet prosta gawędę. Raz nawet zdarzyło się, że instruktor, który był znakomitym mistrzem gier fabularnych (role pley), bał się wygłosić gawędy, twierdząc ze to za trudne dla niego.

Wygłaszanie gawęd wcale nie jest trudne, praktycznie każdy może się tego nauczyć i trudno mi sobie wyobrazić instruktora, który gawęd nie mógłby wygłaszać. Wielu jednak myśli inaczej Są tacy którzy myślą, że może to ominąć gawędy i wkładają ogromną wprost energię w to omijanie. Zapraszają gości, wyszukują teksty i audycje stosują różne sztuki. Gdyby połowę tej energii włożyli w opanowanie sztuki gawędzenia byli by na pewno znakomitymi gawędziarzami.

Zapraszam do gawędzenia i życzę wielu zasłuchanych zuchów.

Kuba

Co i po co?

Wszyscy a zwłaszcza dzieci lubią opowieści. Ale nie napuszone mowy, nie wykłady umoralniające, tylko opowieści, ciekawe i pięknie opowiadane historie. Gawęda to opowieść. Jak pisze Aleksander Kamieński „Może to być bajka lub legenda, opowiadanie prawdziwe lub fantastyczne, zawsze jednak – od początku do końca gawędy – musi w niej występować bohater, wokół którego toczy się cała akcja”. Jest, więc gawęda forma przekazu.

Można wiec stwierdzić, że gawęda to opowiadanie- opowieść, wygłaszane (lub przeznaczone do wygłoszenia) i mające na celu wywołanie u słuchaczy planowanej reakcji [1].

We współczesnej metodyce nie zawsze jest już to opowieść. Czasami bywa inaczej, czasami nawet opowiadających. Jak każdy przekaz gawęda służy przekazywaniu informacji. Dzięki niej zuchy i harcerze mogą poznawać różne, pożądane przez nas informacje o ludziach i świecie.

W większości przypadków gawęda jest to jednak nadal opowieścią, która posiada bohatera.

Przykład tego właśnie bohatera ma zachęcić słuchaczy do podobnego postępowania, uznania wartości, które jemu przyświecały lub wręcz naśladowania go. Taką metodę wychowawczą nazywamy modelowaniem lub podawaniem wzorów.

W modelowaniu mamy modela, czyli postać naśladowaną – nasz bohater i naśladowcę – nasi harcerze lub zuchy. Aby model był dobrze przyjęty do naśladowania, (był zaakceptowany do naśladowania) powinien mieć kilka cech, które ułatwiają taką akceptację. Należy tu na pewno wymienić

· bliskość modelu,

· jego podobieństwo do potencjalnych naśladujących

· jego zachowania nie są rażąco sprzeczne z poglądami odbiorców

· to co robi model wydaje się atrakcyjne (np. jest ciekawe, chwalone itp.).

Warto również pamiętać, że gawęda może rozbudzać uczucia u naszych zuchów i znakomicie wprawiać je w odpowiedni dla danej chwili nastrój np. uroczysty czy wesoły.

Zarówno informacje jak i nastrój znakomicie przygotowują harcerzy i zuchy do dalszych gier czy zabaw. Ich wyobraźnia dzięki odpowiedniemu nastrojowi i potrzebnej wiedzy lepiej śluzy grze, ćwiczeniu, pracy czy zabawie, czyni je bogatszymi edukacyjnie i wychowawczo.

Tak wiec możemy stwierdzić, że gawęda spełnia ważne funkcje wychowawcze:

· przekazywać wiedzę o świecie i ludziach,

· rozbudzać pożądane przez nas uczucia i kształtować postawy,

· pobudzać i „uzbrajać” wyobraźnię zuchów do planowanych zabaw.

Gawęda może być znakomitym narzędziem i warto ją stosować.

Nie ma się, czego bać!

Jak powstaje gawęda?

Zanim powstanie dobra gawęda konieczne jest mader i przemyślane jej tworzenie. Każda gawęda podobnie jak bajki i baśnie powinna być małym dziełem literackim dla dzieci a nie „odwaloną gadką”. To czy tak będzie zależy od woli drużynowego. Jeśli przemyśli on swoja prace i potraktuje ją poważnie, jest w stanie to osiągnąć.

Pragnę zaproponować pewien model tworzenia gawędy (rys), który wydaje mi się dość przydatny dla naszych celów.

Pierwszym etapem tworzenia gawędy jest określenie, po co ją wygłaszamy. Na tym etapie określamy cele, jakie przynieść ma wygłoszenie gawędy. Powinniśmy wiedzieć jakie informacje ma ona przekazać i przypomnieć harcerzom lub zuchom. Jaki powinna wytworzyć nastrój? Oznacza to również tyle, że zarówno forma jak treść i sposób wygłoszenia gawędy powinna być dostosowana do jej celów.

Kolejnym etapem jest dobór kształtu i formy. Na tym etapie określamy, jaki typ gawędy i w jakim miejscu zbiórki wygłosimy.

Jeżeli zdecydujemy się np. na gawędę klasyczną to następnym etapem będzie zaplanowanie treści i sposoby wygłoszenia gawędy. O tym jak powinna być zbudowana dobra gawęda piszę dalej. Tu jednak wypada wspomnieć, że nasza gawęda to takie małe dzieło sztuki literackiej. Wszystkie środki jakie w nim użyjemy powinny służyć dwóm celom po pierwsze czynić gawędę miłą słuchaczom, po drugie realizować to co sobie założyliśmy w pierwszym etapie.

Oczywiście ostatni etap to samo wygłoszenie gawędy. Jak to się robi jest opisane w dalszej części poradnika.

Kolejność etapów tworzenia gawędy ilustruje przedstawiony dalej schemat.