Mosur Alicja - Specyficzne trudności w czytaniu i pisaniu. Diagnoza pedagogiczna, psychologiczna, logopedyczna..pdf - Pedagogika i okolice - nowia

Specyficzne trudno ś ci w czytaniu i pisaniu.

Diagnoza pedagogiczna, psychologiczna, logopedyczna.

Opracowanie: Alicja Mosur, logopeda

Specyficzne trudno ś ci w czytaniu i pisaniu s ą to problemy interdyscyplinarne.

Psychologia i neuropsychologia zaliczaj

specyficzne trudno

ci w czytaniu i pisaniu do

prostych funkcjach i ich współdziałaniu, a ich lokalizacja ma charakter układowy i

szych czynno

ci psychicznych, których struktura jest zło

ona, opiera si

dynamiczny. M. Bogdanowicz [M. Bogdanowicz, 2000] ujmuje opisywane zjawisko jako

trudno

ci uczenia si

i w zwi

zku z tym mówi o parcjalnych zaburzeniach rozwoju wy

szych

czynno

ci psychicznych w zakresie porozumiewania si

zykowego.

W pedagogice zalicza si

dzieci ze specyficznymi trudno

ciami i czytaniu i pisaniu do

grupy dzieci ze specjalnymi potrzebami edukacyjnymi. S

to dzieci, które w trakcie nauki

specjalnego programu, metod, nauczyciela o specjalnym przygotowaniu. Dzieci te

ź le funkcjonuj ą w masowej szkole, pomimo prawidłowego poziomu inteligencji, braku wad

zmysłów czy zaniedbania

rodowiskowego i dydaktycznego. Trudno

ci te nazwano

one

istotnymi odchyleniami w nabywaniu umiej ę tno ś ci mówienia, czytania, pisania i

ciami w uczeniu si

” [M. Bogdanowicz, 2000]. Manifestuj

dokonywania operacji matematycznych. S

wyrazem dysfunkcji centralnego układu

nerwowego. Specyficzne trudno

ci w uczeniu si

wywołane czynnikami osobowymi,

tkwi

cymi w jednostce, a nie warunkami zewn

trznymi. Specyficzne trudno

ci w uczeniu si

mog

dotyczy

ró

nych dziedzin wiedzy i umiej

tno

ci szkolnych lub pewnych ich zakresów.

Okre

lenie „specyficzne” wskazuje na ograniczony, w

ski zakres problemów w uczeniu si

oraz na prawidłowy rozwój umysłowy tych dzieci.

Równie ż medycyna równie ż uwzgl ę dnia specyficzne trudno ś ci w uczeniu si ę czytania,

pisania i matematyki – znalazły one osobne miejsce w dwóch klasyfikacjach chorób: DSM-IV

(Diagnostic and Statistic Manual of Mental Disorders, Waszyngton, 1994) i ICD-10

(International Classification of Deseases, Genewa 1992). W klasyfikacji DSM-IV okre ś la si ę

je jako „zaburzenia uczenia si

”, natomiast w klasyfikacji ICD-10 zaburzenia te wyst

puj

ci szkolnych”. W

klasyfikacjach tych wyst ę puj ą zarówno zaburzenia czytania, najcz ęś ciej skojarzone z

zaburzeniami pisania, jak i zaburzenia w przyswajaniu sobie poprawnej pisowni –

„Specyficznych rozwojowych zaburze

umiej

tno

formułowania wypowiedzi na pi

mie oraz opanowania poziomu graficznego pisma.

zaburze

potrzebuj

„specyficznymi trudno

pod nazw

mowy pisanej: w aspekcie odbioru – czytania i nadawania – pisania

Logopedia uznaje je za syndrom zaburze

porozumiewania si

zykowego za pomoc

[L. Karczmarek 1975, w: M. Bogdanowicz, 2000]. Logopedia zwraca szczególn

uwag

zaburzenia funkcji j

zykowych, jako na najistotniejsze zaburzenie w

ród deficytów

u dzieci o prawidłowym

rozwoju fizycznym, intelektualnym i emocjonalnym, pomimo sprzyjaj

sze wyst

puj

cego

rodowiska i

prawidłowej metody nauczania.

1. Przyczyny zaburze

w czytaniu i pisaniu

Etiologia i patomechanizmy powstawania zaburze

dyslektycznych s

gle

przedmiotem docieka

naukowych. Na ogół przyjmuje si

e uwarunkowania ich mog

bardzo ró

ne. Wymienia si

kilka koncepcji [M. Bogdanowicz, 1999].

1.1. Koncepcja genetyczna.

Przyczyn

dysleksji upatruje si

tu w dziedziczeniu zmian w OUN, które le

żą

podstaw trudno

ci w czytaniu i pisaniu. W tym przypadku czynnikiem wywołuj

cym

dysleksj

rozwojow

recesywne geny, przekazywane z pokolenia na pokolenie. Zakłada

e wyznaczniki dziedziczne dotycz

ok. 20-30% dzieci dyslektycznych.

1.2. Koncepcja organiczna.

Przyczyn dysleksji upatruje si ę w tym wypadku w organicznych uszkodzeniach

struktur mózgowia odpowiedzialnych za czytanie i pisanie. Chodzi przede wszystkim o

uszkodzenia zlokalizowane w okolicy zakr

tu k

towego lewego płata skroniowego. Te

patologiczne zmiany mog

wywołane ró

nymi czynnikami (chemicznymi, fizycznymi,

biologicznymi), oddziałuj

cymi na dziecko (szczególnie na jego OUN) w okresie

prenatalnym, a tak

e w trakcie pierwszych dwóch lat

ycia.

1.3. Koncepcja hormonalna.

testosteronu w okresie prenatalnym.

Nadmiar tego hormonu zaburza funkcjonowanie organizmu, powoduj

Wyja

nia przyczyn

dysleksji nadprodukcj

c m.in. spowolnienie

rozwoju lewej półkuli mózgowia, a tym samym - opó

nienie rozwoju mowy w dzieci

stwie, a

rozwojowych funkcji poznawczych. Zaburzenia powy

w wieku szkolnym - dysleksj

. Lepiej natomiast rozwija si

prawa półkula, co mo

prowadzi ć do lewor ę czno ś ci. Zespół ten cz ęś ciej wyst ę puje u chłopców.

1.4. Koncepcja opó

nionego dojrzewania CUN.

Zwolennicy tej koncepcji s

, i

w wyniku spowolnienia dojrzewania CUN (chodzi

puje

fragmentaryczna dysfunkcja tego układu. Owa niedojrzało ść ma charakter wrodzony;

poszczególne struktury nerwowe odpowiedzialne za czytanie i pisanie ró

poł

cze

synaptycznych i migracj

komórek) nast

nicuj

funkcjonalnie bardzo powoli. Nie oznacza to jednak uszkodzenia mózgu, a jedynie jego

nieprawidłowe funkcjonowanie. U dzieci dyslektycznych bardzo cz

sto obserwuje si

pó

niejsze (w stosunku do rówie

ników) ustalenie si

lateralizacji oraz wydłu

ony czas

dojrzewania wielu funkcji psychicznych, np. j

zykowych, percepcyjno-motorycznych a

ci w

czytaniu i pisaniu, bardzo cz ę sto ust ę puj ą samoistnie, w miar ę jak zakłócone funkcje

ce wła

nie trudno

psychiczne osi

gaj

w ko

cu odpowiedni

dojrzało

ść

1.5. Koncepcja psychologiczna.

Zwraca si

tu uwag

na to, i

powa

ne zaburzenia emocjonalne (urazy psychiczne,

długotrwały stres) mogły sta

przyczyn

trudno

ci w czytaniu i pisaniu. Konsekwencj

urazów i konfliktów rodzinnych lub szkolnych mo

e by

przejawianie przez dziecko

ytymi

stresami. Dzieci „psychodyslektyczne” s ą nadmiernie pobudliwe lub te ż zablokowane

w sytuacji, gdy ma ono pisa

lub czyta

wyrazy kojarz

ce si

z prze

emocjonalnie. Mo

e si

to objawia

kaniem podczas mówienia oraz „j

kaniem w pi

mie”

(opuszczaniem liter, skracaniem wyrazów, przestawianiem liter itp.). Koncepcja ta nie jest w

Polsce popularna.

Wyst

puj

ce u dzieci i młodzie

y zaburzenia mog

uwarunkowane ró

nymi

przyczynami. Z cał

pewno

jednak, du

y wpływ na pot

gowanie si

trudno

ci w czytaniu

i pisaniu maj

zaniedbania

rodowiskowe.

2. Rodzaje zaburze ń czytania i pisania

Zaburzenia czytania i pisania, cho ć istniej ą od wczesnego dzieci ń stwa, spostrzegane bywaj ą

najcz

ęś

ciej w pocz

tkowej fazie nauki szkolnej, albo w jeszcze pó

niejszym okresie edukacji.

m.in. o wolniejsze tworzenie si

zwłaszcza ich integracji. Tym niemniej zaburzenia te, powoduj

zahamowa

M. Bogdanowicz [M. Bogdanowicz, 1993] wyró

nia nast

puj

ce typy zaburze

: zaburzenia

typu wzrokowego, zaburzenia typu słuchowego, zaburzenia typu mieszanego.

2.1. Zaburzenia typu wzrokowego.

Za główn

przyczyn

uznawane s

zaburzenia percepcji wzrokowej, cz

sto powi

zane

z zaburzeniami rozwoju ruchowego oraz koordynacji wzrokowo-ruchowej. Dzieci z

zaburzeniami wzrokowymi typu czytaj ą szybko, lecz z licznymi bł ę dami, co powa ż nie

utrudnia, a niekiedy wr

cz uniemo

liwia im zrozumienie tekstu. Podczas czytania i pisania

opuszczaj

one litery i/lub wyrazy, dodaj

litery (wyrazy), zgaduj

cówki wyrazów lub

cz zniekształcaj

tre

ść

tekstu. Maj

równie

trudno

ci z zapami

taniem liter o

skomplikowanym kształcie ( H, Ł, F ), myl

litery podobne pod wzgl

dem kształtu, lecz

inaczej uło

one w przestrzeni ( p-b-d-g, l-t-ł, m-w, n-u ). Dzieci popełniaj

bł

dy nawet

, z tym

typem zaburze ń zazwyczaj wi ążą si ę trudno ś ci w orientacji na mapie, w geometrii; rysunki

im si

liczne bł

dy ortograficzne. Ponadto za

staj

uproszczone pod wzgl

dem formy, cho

bywaj

bardzo bogate w tre

ci. Dzieci z

problemami tego typu maj

czasem brzydkie pismo.

2.2. Zaburzenia typu słuchowego.

U ich podło

a le

żą

zaburzenia słuchowej percepcji d

ków mowy, cz

sto

powi

zanej z zaburzeniami funkcji j

zykowych. Dzieci maj

trudno

ci z odró

nianiem i

wtedy o zaburzeniach słuchu

fonematycznego), np. pod wzgl ę dem d ź wi ę czno ś ci: p - b; d - t; z - s; w - k - g . Z tego wzgl ę du

głosek podobnych fonetycznie (mówi si

nie odró

niaj

one słuchowo wyrazów (sensownych i bezsensownych), które ró

ni tylko

ci z dokonywaniem analizy i

syntezy sylabowej i głoskowo-fonemowej. Dzieci nie potrafi ą wyodr ę bni ć poszczególnych

trudno

sylab i głosek w wyrazach, ani nie potrafi

ich zsyntetyzowa

. Dlatego podczas czytania i

pisania opuszczaj

, dodaj

, podwajaj

, przestawiaj

litery i sylaby, pisz

wyrazy

bezsensowne. Z reguły czytaj

powoli, zacinaj

, cz

sto nie rozumiej

czytanego tekstu.

Popełniaj

bł

dy przede wszystkim podczas pisania ze słuchu, natomiast potrafi

przepisa

tekst poprawnie. Podobne trudno

ci dzieci słuchowego zaburzeniami typu słuchowego

przejawiaj

w nauce j

zyków obcych. Na skutek zakłóconej pami

ci słuchowej maj

one

równie

kłopoty z zapami

tywaniem wierszy, piosenek, tabliczki mno

enia, nazw dni

tygodnia, miesi

cy, dat, imion, nazwisk, tytułów itp.

podczas przepisywania tekstu. Zdarzaj

identyfikacj

jedna głoska, np. buty - budy; półka - bułka itp. Maj

Zaburzenia funkcji j

zykowych objawiaj

m.in. trudno

ciami w przypominaniu

sobie nazw, terminów.

2.3. Zaburzenia typu mieszanego.

Obejmuj

czne wyst

powanie niektórych zaburze

charakterystycznych dla typu

specyficznych

zaburze ń w nauce czytania i pisania jest bowiem bardzo zło ż ony, a zakłócenia w rozwoju

kilku ró

nych funkcji psychicznych współwyst

puj

ze sob

. Post

powanie terapeutyczne z

dzie

mi dotkni

tymi tego typu zaburzeniami jest bardzo zło

one, a ewentualne jego efekty

obserwowane s

dopiero, po co najmniej dwóch latach terapii.

Zakres zaburze

jest w

ski, gdy dotyczy tylko jednej funkcji uczestnicz

cej w

procesie czytania i pisania, albo szeroki, gdy dotyczy kilku funkcji równocze

nie. Dla

cia: dysleksja,

dysortografia i dysgrafia. Dysleksja jest terminem oznaczaj ą cym specyficzne trudno ś ci w

ci przyjmuje si

na ogół trzy poj

czytaniu i pisaniu, dysortografia to trudno

ci w pisaniu, przejawiaj

ce si

popełnianiem

ró

nego typu bł

dów, w tym ortograficznych, a dysgrafia to zniekształcenia strony graficznej

tekstu.

3. Charakterystyka zaburze ń : dysleksja, dysortografia, dysgrafia

Do najcz ęś ciej wymienianych objawów trudno ś ci w czytaniu i pisaniu nale żą : zbyt

wolne tempo wykonywania tych czynno

ci, analiza jako

ciowa wyra

ana du

żą

ilo

rodzajem popełnianych bł

dów, problemy w realizacji graficznej pisma czy strategii

fonologicznej czytania [E. Górniewicz, 2000].

Podstawowe objawy trudno

ci w czytaniu (dysleksja) ujawniaj

w jego tempie,

technice oraz liczbie popełnianych bł

dów. Trudno

ci w czytaniu ucze

objawia wtedy, gdy

do dwóch klas w stosunku do klasy, do której dziecko

ucz ę szcza. Innym wska ź nikiem jest rodzaj i liczba popełnianych bł ę dów w trakcie czytania.

sze o jedn

Najcz

ęś

ciej s

to takie bł

dy, jak:

onym obrazie graficznym ( m-n, l-t, ł-t, a-o r-n, o-c, itd.),

- rotacje (inwersje statystyczne) – mylenie liter o podobnym kształcie, ale odmiennym

kierunku ( p-d, p-b, d-b, n-u, m-w itd.),

- zamiana liter, których odpowiedniki d

kowe (głoski) s

podobne pod wzgl

dem

brzmieniowym (b-p, d-t, k-g, s-sz, l-r, s-c itd.),

wzrokowego i słuchowego. W tym wypadku patomechanizm kształtowania si

wskazania rodzaju poszczególnych trudno

jego tempo czytania jest ni

- mylenie liter o zbli

Mosur Alicja - Specyficzne trudności w czytaniu i pisaniu. Diagnoza pedagogiczna, psychologiczna, logopedyczna..pdf

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika: