E
EFEKTYWNOŚĆ INWESTYCJI
Skumulowana wielkość efektów wyrażonych wartościowo oraz tych korzyści, których nie da się skwantyfikować, a jakie uzyskuje podmiot w wyniku poniesionych nakładów inwestycyjnych. Ekonomiczną e.i. mierzy się stosunkiem uzyskanych wymiernych korzyści do poniesionych nakładów w wyrażeniu pieniężnym. Przykładowo miarą e.i. kapitałowych jest iloraz otrzymanej dywidendy do poniesionych nakładów na nabycie papierów wartościowych.
Waldemar Dotkuś
Zob. ® Inwestycje.
ELIMINACJE
® Wyłączenia konsolidacyjne.
EMITENT WEKSLA
Wystawca weksla, osoba zobowiązująca się do bezwarunkowej zapłaty określonej osobie, w oznaczonym terminie i miejscu, wymienionej na wekslu sumy pieniężnej. E.w. jest głównym dłużnikiem wekslowym. W przypadku weksli trasowanych e.w. wskazuje osobę (trasata), która po akceptacji weksla trasowanego staje się głównym dłużnikiem wekslowym, e.w. staje się natomiast dłużnikiem wtórnym. E.w. może być zarówno osoba fizyczna, jak i osoba prawna.
Hanna Bystrzycka
Zob. ® Trasat; Weksel.
EURIBOR
Euro Interbank Offered Rate, wskaźnik określający roczne oprocentowanie lokat międzybankowych dla krajów Unii Europejskiej posiadających wspólny rynek walutowy euro. Opublikowany został 27 maja 1998 r. na spotkaniu przedstawicieli 2800 banków 15 członków Unii Europejskiej i Związku Rynków Finansowych (ACI). Wtedy też ustalona została lista banków tworzących E. Od 1 stycznia 1999 r. zastępuje lokalne wskaźniki związane z rocznym oprocentowaniem w 11 krajach europejskich. Wykorzystywany jest do ustalania stóp oprocentowania kredytów w bankach. E. publikowany jest każdego dnia pracującego o godz. 11.00 każdego dnia roboczego czasu brukselskiego przez Bridge Telerate. Do obliczenia E. od 1 stycznia 1999 r. wykorzystywane jest oprocentowanie 57 banków, a ponadto uwzględnia się wpływ stóp procentowych czterech innych banków krajów Unii Europejskiej oraz sześciu dużych banków międzynarodowych niewchodzących w skład Unii Europejskiej, których operacje finansowe wpływają na rynek bankowy Europy. Skład banków E. jest regularnie rewidowany, aby uwzględniać tylko najbardziej aktywne banki.E. dostarcza danych do ustalania EONIA (Euro Overnight Index Average), który określa średnią efektywność stopy jednodniowych pożyczek (overnight) dla innych banków na godzinę 18.00 czasu frankfurckiego CET. EONIA ustalana jest przez Europejski Bank Centralny.
British Bankers' Association wprowadził własną odmianę E., tzw. EuroLIBOR. Wynika to z tego, że funt brytyjski nie wchodzi w skład euro. Wskaźnik ten jest średnią arytmetyczną stóp procentowych 16 banków. Przy ustalaniu wskaźnika EuroLIBOR eliminuje się cztery najwyższe i cztery najniższe stopy procentowe.
Robert Kowalak
EUROCZEKI
Zunifikowane blankiety czekowe o randze międzynarodowej, wydawane posiadaczom eurokont i kart płatniczych, noszących znak systemów Eurocard/Mastercard oraz VISA. Instrumenty te tworzą system rozliczeń transakcji, zorganizowany przez takie organizacje międzynarodowe, jak Europay International, Mastercard International i VISA International. Ten system rozliczeń honorowany jest przede wszystkim w krajach Europy.
E. to narzędzie umożliwiające pobranie przez posiadacza eurokonta gotówki w bankach oraz urzędach pocztowych. Bank krajowy, którego klientem jest właściciel eurokonta, podaje wykaz krajów akceptujących tego rodzaju transakcje gotówkowe. Jednocześnie taki bank ustala wysokość tzw. kwoty gwarancyjnej, na jaką e. może opiewać, oraz warunki pozostałe tej transakcji, np. okazanie dokumentu tożsamości przez podawcę czeku i jego eurokarty.
Transakcje czekowe zagraniczne są przeliczane z waluty, w jakiej została dokonana transakcja, na walutę stosowaną przez system rozliczeń międzynarodowych z określonym bankiem krajowym wystawcy e. Przeliczenia są dokonywane według kursu obowiązującego w dniu realizacji czeku przez właściciela eurokonta lub osobę trzecią.
System eurokont preferuje obrót bezgotówkowy. E. - nawet za granicą - są instrumentem „awaryjnym”, umożliwiającym pobranie gotówki przez właściciela eurokonta w przypadku awarii zintegrowanego systemu informatycznego. Jeśli wystąpią trudności w połączeniu banku dokonującego wypłaty pieniędzy z bankiem prowadzącym eurokonto, wystawienie e. przez posiadacza eurokonta jest jedyną drogą pozyskania gotówki. Dlatego, z reguły, banki w swoich regulaminach normujących system eurokont określają limit wartości przyznanych e. oraz ich liczbę dokumentującą dokonanie pojedynczych transakcji bankowych.
Zasady wystawiania i posługiwania się e. w kraju regulują odpowiednie przepisy banku - są one podobne do norm regulujących obrót czekowy. Dodatkowo obowiązują pewne zasady obrotu e. za granicą. Posiadacz eurokonta może dokonywać za granicą, przy użyciu e. i karty Maestro/Visa, wypłat gotówkowych z eurokonta oraz płacić za towary i usługi. Z tytułu tych transakcji czekowych bank właściciela eurokonta obciąża je: 1) wartością e. podanych przez zagraniczne centrum rozliczeniowe; 2) kosztami zagranicznego centrum rozliczeniowego; 3) prowizją krajowego centrum rozliczającego e. Obciążenie eurokonta następuje z datą, z jaką bank jego właściciela został obciążony transakcją dokonaną za pomocą e. za granicą.
Maria Gmytrasiewicz
Zob. ® Aktywa finansowe; Czek.
EUROOBLIGACJE
Obligacje denominowane w walucie innej niż waluta kraju emitenta, rozprowadzane przez międzynarodowe konsorcja bankowe poza krajem emitenta. Pod względem formy i treści e. nie różnią się od obligacji krajowych. E. jest papierem wartościowym na okaziciela, rzadziej imiennym, oprocentowanym według stałej lub zmiennej stopy procentowej bądź sprzedawanym z dyskontem. Stanowi ona zobowiązanie emitenta do zapłaty właścicielowi e. kwoty e. wraz z odsetkami po przedstawieniu tego dokumentu oraz do zapłaty kuponów odsetkowych na warunkach w nich podanych do czasu wykupu e. E. zawiera pełne warunki emisji.
Istnieje pierwotny i wtórny rynek e. o zasięgu międzynarodowym. Rynek e. nie podlega kontroli krajowych władz walutowych.
Emitentami e. są: sektor publiczny - rządy, przedsiębiorstwa państwowe i władze terytorialne; sektor prywatny finansowy - banki komercyjne i instytucje finansowe; sektor prywatny niefinansowy - przedsiębiorstwa prywatne, głównie wielkie korporacje międzynarodowe; sektor organizacji międzynarodowych.
Do nabywców e. należą: inwestorzy indywidualni; inwestorzy instytucjonalni (wielkie towarzystwa ubezpieczeniowe, publiczne i prywatne fundusze emerytalne, instytucje ubezpieczeniowe morskie i lotnicze, kluby zabezpieczenia i ochrony, spółki lokacyjne); banki komercyjne.
Rynek e. funkcjonuje od 1963 r. Bezpośrednimi przyczynami powstania i rozwoju rynku e. było wprowadzenie w Stanach Zjednoczonych w 1964 r. (z mocą obowiązującą od lipca 1963 r.) podatku wyrównawczego (Interest Equalization Tax) oraz wprowadzenie w 1965 r. dobrowolnych ograniczeń eksportu kapitału z USA. Spowodowało to efektywne zamknięcie amerykańskiego rynku kapitałowego dla inwestorów zagranicznych. Pośrednio, na rozwój rynku e. wpłynęło umiędzynarodowienie działalności gospodarczej oraz wprowadzenie w 1958 r. przez kraje Europy Zachodniej wymienialności walut. Obecnie rynek e. obejmuje swym zasięgiem cały świat, dlatego przedrostek „euro” nie oddaje już istoty i treści tego rynku.
Polski Skarb Państwa wyemitował po raz pierwszy e. w 1995 r., wystawione w USD, o stałym corocznie płatnym oprocentowaniu równym 7,75% i terminie wykupu 5 lat, natomiast w 1996 r. Międzynarodowa Korporacja Finansowa wyemitowała e. wystawione w walucie polskiej.
Marta Gawart
Zob. ® Aktywa finansowe; Papiery wartościowe.
EWIDENCJA KSIĘGOWA
Dokonywanie zapisów wszystkich danych dotyczących operacji gospodarczych dokonywanych przez konkretną jednostkę. Zapisów tych dokonuje się: chronologicznie - według dat powstawania poszczególnych operacji gospodarczych, syntetycznie - na właściwych kontach syntetycznych w zależności od treści ekonomicznej tych operacji oraz zgodnie z zasadą dwustronnego zapisu. Ponadto część tych operacji rejestrowana jest na urządzeniach (kontach) analitycznych. Zgodnie z ustawą o rachunkowości zapisów chronologicznych dokonuje się w dzienniku, systematycznych - w księdze głównej, a zapisy na kontach analitycznych dokonywane są w księgach pomocniczych.
E.k. można podzielić na: wartościową, ilościowo-wartościową, ilościową i pozamagazynową. Ewidencja wartościowa polega na tym, że majątek przedsiębiorstwa, źródła jego finansowania oraz działalność gospodarcza, a tym samym operacje gospodarcze związane z tą działalnością, wycenia się w jednostkach pieniężnych. Ewidencja wartościowa majątku przedsiębiorstwa i wszystkich operacji gospodarczych dokonywana jest na kontach syntetycznych w ramach zakładowego planu kont. Zbiór tych kont tworzy księgę główną. Ewidencja ilościowo-wartościowa polega na ujmowaniu stanu określonych składników majątkowych oraz operacji gospodarczych z podaniem ilości mierzonej w jednostkach naturalnych, ceny i ogólnej wartości. Ewidencję ilościowo-wartościową stosuje się do prowadzenia kont analitycznych do określonego konta syntetycznego, np. kont: „Materiały na składzie”, „Wyroby gotowe”, „Towary”. Zespół kont analitycznych do konta „Materiały na składzie” określa się jako „księgowość materiałową”. Ewidencja ilościowa polega na prowadzeniu karty (konta) dla każdego składnika majątku rzeczowego w jednostkach naturalnych (kilogram, tona, metr, sztuki itp.) bez uwzględnienia ceny, a tym samym wartości. Ten rodzaj ewidencji nosi nazwę księgowości magazynowej i dotyczy przeważnie ewidencji materiałów, produktów gotowych, półproduktów, towarów itp. Ewidencję tę prowadzi magazynier lub inna upoważniona osoba w formie specjalnych kart zakładanych odrębnie dla każdego asortymentu materiałów, towarów lub innych składników majątkowych. Ewidencja pozamagazynowa dotyczy ewidencji materiałów lub towarów, które znajdują się na zewnątrz magazynów przedsiębiorstwa, np. w drodze, przerobie własnym lub obcym, sprzedaży komisowej.
Zbigniew Messner
Zob. ® Formy techniki ewidencji księgowej; Księgowość.
nie__dla__acta