Agnieszka Cygan
Album 2124M
EUROSIEROCTWO, PROBLEMEM WSPÓLCZESNEJ SZKOŁY I RODZINY
WSTĘP…………………………………………………………………………………………………2
Rozdział 1. TEORETYCZNE PODSTAWY PRACY……………………………………………….3
1.1 Rodzina………………………………………………………………………………………...3
1.1.1 Pojęcie systemu rodzinnego………………………………………………………….3
1.1.2 Rodzina jako grupa społeczna………………………………………………………4
1.1.3 Rodzina jako instytucja społeczna, funkcje rodziny………………………………5
2.2 System oświaty w Polsce dla dzieci w wieku 6-18 lat………………………………………6
2.2.1 Kształcenie obowiązkowe……………………………………………………………7
2.2.2 Kształcenie ponadobowiązkowe…………………………………………………….8
3.3 Eurosieroctwo ………………………………………………………………………………..9
3.3.1 definicja problemu i rozmiary zjawisk…………………………………………….9
3.3.2 Sieroctwo migracyjne………………………………………………………………10
3.3.3 Skutki eurosieroctwa dla dzieci i ich rodzin………………………………………11
4.4 Szkoła wobec problemu eurosieroctwa…………………………………………………….13
BIBLIOGRAFIA……………………………………………………………………………………..14
WSTĘP
Jednym z powodów pisania pracy na temat eurosieroctwa w Polsce było zetknięcie się z osobami z rodzin, gdzie jedno czy obydwoje rodziców wyemigrowało do pracy poza granice naszego państwa. Sama jestem osobą, którą ten problem dotyczy bezpośrednio.
Zjawisko eurosieroctwa rozwija się szybko i obejmuje coraz większą liczbę osób. Moją uwagę zwrócił fakt, że wiele polskich dzieci zostaje pozbawionych należytej opieki ze strony rodziców, a rodzina nie spełnia tu podstawowych i elementarnych funkcji, skupiając się najczęściej tylko i wyłącznie na kwestii ekonomicznej. Często rodzice decydujący się na prace zarobkową za granicą nie zdają sobie sprawy, jakie konsekwencje tej decyzji ponoszą ich dzieci. Wiele takich rodzin ukrywa fakt, że pozostawia swoje dzieci na utrzymaniu dziadków, wujków, ciotek, a zdarza się, że dziećmi zajmują się sąsiedzi lub niepełnoletnie jeszcze rodzeństwo.
Wychowywanie się w takich warunkach ma ogromny wpływ na dzieci, na ich zachowanie, rozwój psychiczny oraz fizyczny. Nie są zaspokojone ich podstawowe potrzeby. Tzw. eurosieroty muszą same radzić sobie z problemami i uczuciami, których często nie potrafią nawet wyrazić.
Z problemem eurosieroctwa borykają się także polskie szkoły. Brak kontaktu z rodzicami powoduje, że dziecko często nie może korzystać z praw i przywilejów mu przysługujących z powodu nieuregulowanej sytuacji prawnej, ponieważ często brak jest opiekuna prawnego w kraju, pod którego pieczą pozostaje dziecko. Zdarza się, że dzieci pozostawione bez opieki rodziców nie spełniają obowiązku, jakim jest nauka. Do tego dochodzą także kłopoty wychowawcze dzieci i inne problemy z jakimi musi poradzić sobie szkoła.
TEORETYCZNE PODSTWY PRACY
1. Rodzina
1. 1. 1 Pojęcie systemu rodzinnego
Na początku należy zastanowić się czym jest pojęcie systemu. W „Ilustrowanym słowniku języka polskiego” pojęcie systemu oznacza „zbiór jednostek tworzących jakąś zorganizowaną całość, służących jednemu celu”[1] natomiast „Encyklopedia pedagogiczna XXI wieku” podaje, że „wszystkie wyróżnione elementy każdego systemu tworzą twór, który jest pełen przeciwstawnych właściwości” [2]
Należy pamiętać, że same elementy nie tworzą jeszcze zwartego systemu, gdyż musi zaistnieć między nimi jakaś określona relacja. Jakakolwiek zmiana w jednym z elementów może zaburzyć cały system. Natężenie określonych relacji wpływa na siłę i istotę całego systemu, a im te relacje są silniejsze, tym o wiele trudniej dany system obalić. M. Prajsner podaje, że „rodzina jako system to całość, która jest czymś więcej niż tylko sumą części. Kiedy mówimy o rodzinie jako o systemie społecznym, myślimy przede wszystkim o procesie – komunikowaniu się, działaniu i współdziałaniu poszczególnych elementów, a nie o strukturalnych cechach układu. Tak więc rodzina, jeśli rozpatrywać ją w perspektywie systemowej, to grupa współzależnych od siebie osobników, których łączy poczucie historii, więzi emocjonalne oraz strategie działania w celu zaspokojenia potrzeb całej rodziny i jej członków”[3] Koncepcja systemowa rodziny pozwala na dokładne przyjrzenie się człowiekowi poprzez pryzmat jego relacji z innymi członkami rodziny. Pozwala to lepiej zrozumieć i poznać człowieka funkcjonującego w danym systemie społecznym, jakim jest właśnie rodzina, która jawi się tutaj jako system psychospołeczny. Rodzina jako system, to zbiór pojedynczych członków, którzy tworzą całość opartą na wzajemnych relacjach i stosunkach interpersonalnych. Według Tyszki „Współcześnie rodzina występuje w zróżnicowanych formach w zależności od swej struktury. Strukturę rodziny określa: liczba i rodzaj pokrewieństwa członków rodziny (liczba dzieci, liczba innych krewnych), układ ich pozycji i ról społecznych, przestrzeganie ich usytuowania, siła więzi instytucjonalnych i psychicznych łączących poszczególnych członków rodziny, świadcząca o większej lub mniejszej spójności (kohezji) rodziny, podział czynności oraz struktura wewnątrzrodzinnej władzy i autorytetów, łącząca się dość ściśle z układem pozycji społecznych, także wewnątrz rodzinny rozkład miłości i względów” [4]
1. 1. 2 Rodzina, jako grupa społeczna
Rodzina, jako grupa społeczna, pełni istotną rolę w procesie socjalizacji i wychowania. Oparta jest na relacjach między poszczególnymi członkami rodziny. J. Piotrowski definiuje rodzinę, jako „grupę społeczną złożoną z osób połączonych ze sobą więzią pokrewieństwa, małżeństwa, a niekiedy powinowadztwa”[5]. Natomiast Encyklopedia Pedagogiczna XXI podaje, że „Rodzina stanowi integralną część każdego społeczeństwa; stanowi jego najmniejszą, a zarazem podstawową komórkę. Jest najważniejszą grupą społeczną. Rodzina jest dla człowieka tzw. grupą podstawową, to znaczy grupą, z którą on jest bardzo ściśle związany znaczną częścią swej osobowości i ważnymi, pełnionymi przez siebie rolami społecznymi (rola męża, ojca, żony, matki, żywiciela rodziny itp.). Jest także przeważnie dlań tzw. grupą odniesienia, z którą świadomie i mocno identyfikuje się, jako członek i reprezentant, współtworzy i przejmuje kultywowane w niej poglądy, postawy, obyczaje, wzory zachowania i postępowania.”[6] Rodzina stanowiąca najmniejszą grupę społeczną jednocześnie jest najstarszą i najpowszechniejszą formą życia społecznego. Jest także podstawową komórką społeczną, w której tworzą się określone normy zachowania. Każdy z członków rodziny ma do spełnienia określone role społeczne. Podstawą więzi, która definiuje rodzinę, jako grupę stanowi małżeństwo (za: Kodeks Rodzinny i Opiekuńczy) Art. 1. § 1. Małżeństwo zostaje zawarte, gdy mężczyzna i kobieta jednocześnie obecni złożą przed kierownikiem urzędu stanu cywilnego oświadczenia, że wstępują ze sobą w związek małżeński. (w Polsce można zawrzeć także małżeństwo konkordatowe), bądź pokrewieństwo. Pokrewieństwo występuje w 2 liniach:
· Linia wstępna w skład której wchodzą rodzice, dziadkowie i pradziadkowie
· Lina zstępna w skład której wchodzą rodzice, dzieci i wnuki.
Jest to całość pokrewieństwa w linii prostej, natomiast pozostała część rodziny, czyli ciotki, wujkowie, kuzynowie itd. to część rodziny z linii bocznej. W naukach społecznych rodzina, jako grupa społeczna spełnia trzy podstawowe założenia:
1. jest historycznie najstarszą forma życia społecznego,
2. jest najpowszechniejszą grupą społeczną,
3. jest podstawą istnienia społeczeństwa.
Rodzina, jako grupa społeczna jest zaliczana to tak zwanych grup pierwotnych i „stosunki społeczne w grupie pierwotnej nasycone są treściami emocjonalnymi i osobowymi, realizują się w bezpośrednich stycznościach, a także mają charakter podmiotowy. W rodzinie kształtowane są podstawowe cechy osobowości społecznej człowieka” [7]
Droga rozwoju wszystkich społeczeństw na świecie wiedzie przez rodzinę. Kiedyś papież Jan Paweł II powiedział – „ Przyszłość ludzkości idzie poprzez rodzinę”.
1.1.3 Rodzina, jako instytucja społeczna, funkcje rodziny
O rodzinie, jako o instytucji, możemy mówić wtedy, kiedy posiada ona funkcje przypisywane instytucjom czyli:
· jest grupą powołaną do realizacji ważnych spraw dla ogółu zbiorowości,
· tworzy pewną formę organizacyjną zespołu czynności wykonywanych przez członków grupy w imieniu całości,
· jest zespołem ról społecznych członków danej grupy.
Rodzina jest także instytucją formalną, ponieważ odpowiednie przepisy prawa regulują wzajemne obowiązki i uprawnienia jej członków względem nie tylko siebie, ale i względem innych zbiorowości, a jej funkcjonowanie jest zgodne z normami obowiązującymi w społeczeństwie. „Gdy mówimy o rodzinie, jako instytucji społecznej, zawsze mamy na myśli jej formalne ustanowienie i funkcjonowanie według określonych norm społecznych w ramach danego systemu społecznej kontroli”[8] Jednym z wyznaczników instytucjonalnych charakteru rodziny są spełniane przez nią funkcje (za: Franciszek Adamski, Socjologia małżeństwa i rodziny, PWN, Warszawa 1982):
· Funkcja prokreacyjna czyli biologiczno – rozrodcza polega na zapewnieniu biologicznej ciągłości społeczeństwa, niekiedy uznawana jest za podstawową funkcję rodziny. Rodzina jest także tym miejscem, gdzie zalegalizowanych są stosunki seksualne dwojga ludzi. Natomiast zaspokajanie popędu seksualnego ma służyć rozrodczości i dlatego funkcja prokreacyjna bywa łączona z funkcją seksualną. Celem rodziny (w ramach funkcji prokreacyjnej) jest również zaspokojenie rodzicielskich potrzeb emocjonalny tj. macierzyństwo i ojcostwo.
· Funkcja ekonomiczna, czyli gospodarcza. Jej celem jest zaspokojenie materialnych potrzeb członków rodziny. Obejmuje ona wszystkie działania skierowane na zdobywanie materialnych środków zmierzających do utrzymania rodziny, czyli jest to podejmowanie pracy w ramach gospodarstwa domowego, które stanowi warsztat pracy dla członków rodziny lub praca zarobkowa poza domem.
· Funkcja opiekuńcza, czyli zabezpieczająca, do której należą działania związane z zapewnieniem opieki wszystkim członkom rodziny w określonych sytuacjach życiowych. Działania podejmowane w ramach tej funkcji to m.in. pielęgnacją niemowląt i małych dzieci, pomoc materialna dla osób starszych oraz opieka nad zniedołężniałymi i chorymi ludźmi .
· Funkcja socjalizacyjna skierowana jest na wprowadzenie dziecka do danego społeczeństwa czy zbiorowości i przygotowanie go do samodzielnego pełnienia ról społecznych. W ramach socjalizacji odbywa się proces przekazywania dziecku wiedzy o otaczającym go świecie, przekazywanie mu umiejętności instrumentalnych tj. posługiwanie się przedmiotami będącymi wytworem danej kultury, utrwalanie wzorców zachowań, nauka norm i wzorów społecznego zachowania obowiązującego w danej zbiorowości, wprowadzanie w kulturę lokalną, a także globalną, przekazywanie określonego systemu wartości, poprzez motywacje i wzorce zachowań.
· Funkcja religijna, czyli przekazywanie norm, wartości i wzorów zachowań religijnych.
2.2 System oświaty w Polsce dla dzieci w wieku 6-18 lat
W Polsce edukacja podlega dwóm ministerstwom: Ministerstwu Edukacji Narodowej (MEN) i Ministerstwu Nauki i Szkolnictwa Wyższego (MNiSW). Każde dziecko w Polsce ma prawo do nauki, a nawet obowiązek nauki i obowiązek szkolny (o tym piszę poniżej). Gwarantuje to ustawa zasadnicza - Konstytucja RP z dnia 2 kwietnia 1997, a także ustawa o systemie oświaty z 1991 roku. Od września 1999 roku obowiązuje w Polsce nowy model kształcenia, który wprowadza do oświaty zmiany programowe, a także nowe rodzaje szkół:
1. sześcioletnią szkołę podstawową zakończona egzaminem sprawdzającym;
2. trzyletnie gimnazjum, na zakończenie którego uczniowie piszą powszechny i obowiązkowy egzamin, składający się z dwóch części: humanistycznej i matematyczno-przyrodniczej;
3. szkoły ponadgimnazjalne (określa art. 9 ust. 1 pkt 3. Ustawy o systemie oświaty).
· zasadnicze szkoły zawodowe o okresie nauczania nie krótszym niż 2 lata i nie dłuższym niż 3 lata, których ukończenie umożliwia uzyskanie dyplomu potwierdzającego kwalifikacje zawodowe po zdaniu egzaminu, jak również dalsze kształcenie w dwuletnich uzupełniających liceach ogólnokształcących i trzyletnich technikach uzupełniających,
· trzyletnie licea ogólnokształcące, których ukończenie umożliwia uzyskanie świadectwa dojrzałości po zdaniu egzaminu maturalnego,
· trzyletnie licea profilowane kształcące w profilach ogólnozawodowych, których ukończenie umożliwia uzyskanie świadectwa dojrzałości po zdaniu egzaminu maturalnego,
· czteroletnie technika, których ukończenie umożliwia uzyskanie dyplomu potwierdzającego kwalifikacje zawodowe po zdaniu egzaminu, a także umożliwiające uzyskanie świadectwa dojrzałości po zdaniu egzaminu maturalnego,
· dwuletnie uzupełniające licea ogólnokształcące dla absolwentów zasadniczych szkół zawodowych, których ukończenie umożliwia uzyskanie świadectwa dojrzałości po zdaniu egzaminu maturalnego, dla absolwentów zasadniczych szkół zawodowyc...
azzazula