Sokolnictwo. Gatunki, utrzymanie, układanie, polowanie - ebook.pdf - Przyroda - q63

Motto

Dlaczego wspinasz się na szczyty? – zapytano

himalaistę. Bo są góry! – odparł. Dlaczego

pasjonujesz się żeglarstwem? – zapytano

żeglarza. Bo jest i wiatr i morze! Dlaczego jesteś

sokolnikiem? Bo są sokoły i kropka! – odpowiem.

Niniejsza darmowa publikacja zawiera jedynie fragment

pełnej wersji całej publikacji.

Aby przeczytaæ ten tytuł w pełnej wersji kliknij tutaj .

Niniejsza publikacja mo¿e byæ kopiowana, oraz dowolnie

rozprowadzana tylko i wył¹cznie w formie dostarczonej przez

NetPress Digital Sp. z o.o., operatora sklepu na którym mo¿na

nabyæ niniejszy tytuł w pełnej wersji . Zabronione s¹

jakiekolwiek zmiany w zawartoœci publikacji bez pisemnej zgody

NetPress oraz wydawcy niniejszej publikacji. Zabrania siê jej

od-sprzeda¿y, zgodnie z regulaminem serwisu .

Pełna wersja niniejszej publikacji jest do nabycia w sklepie

internetowym e-booksweb.pl .

trochę hiStorii

Trochę historii

Ptaki drapieżne od zarania dziejów ludzkości fascynowały człowieka. Ich odwaga, siła, piękno

i majestat lotu wzbudzały podziw i odwieczną tęsknotę do wzbicia się w przestworza. Być może

sama chęć obcowania z ptakami dała początek sokolnictwu, a nie, jak się powszechnie sądzi,

potrzeba wymyślenia jeszcze jednego sposobu zdobywania pożywienia.

dami sokolnictwo wywodzi się

z centralnej Azji, gdzie ludzie

zaczęli używać oswojonych

ptaków drapieżnych w pierwszym lub

drugim tysiącleciu p.n.e. Ostatnie ba-

dania archeologów wykazały jednak

znacznie wcześniejszą obecność kości

dużych ptaków drapieżnych, wśród in-

nych, liczniejszych, szczątków zwierząt

łownych, w bezpośrednim sąsiedztwie

osad ludzkich. Czyżby początki sokol-

nictwa sięgały nie cztery, ale dwanaście

tysięcy lat wstecz – bo tak są datowane

owe znaleziska?

A może ptaki drapieżne wykorzysty-

wano wtedy do obrzędów religijnych lub

jako źródło piór do wytwarzania ozdób?

Trudno historykom zająć jednoznaczne

stanowisko w tym względzie.

Badacze przeszłości typowe motywy

sokolnicze odnajdują już w starożytnych

tekstach i malowidłach. Jedno z pierw-

szych artystycznych świadectw pochodzi

nie z Dalekiego Wschodu, lecz z Turcji.

Kilka rzeźb datowanych na około 1500

lat p.n.e. przedstawia człowieka z dużym

ptakiem na pięści. Tą samą ręką człowiek

ów trzyma za tylne nogi zająca – prawdo-

podobnie zdobycz.

Następny, nieco późniejszy motyw

odnaleziono w północnym Iraku. Da-

towana na okres panowania króla Sar-

gona II (722–705 p.n.e.) płaskorzeźba

przedstawia małego ptaka drapieżnego

na nadgarstku mężczyzny. Znaczący jest

fakt, że dzieło uwidacznia pęta (skórza-

ne rzemyki użyte do przywiązania pta-

ka do ludzkiej pięści) na nogach ptaka,

przechodzące między kciukiem a palcem

wskazującym sokolnika. Dowodzi to, że

na Bliskim Wschodzie sokolnictwo było

dobrze rozwinięte i znano sprzęt w nim

używany już w ósmym wieku p.n.e.

Na początku piątego wieku p.n.e. Kte-

zjasz z Knidos – nadworny lekarz perskie-

go króla Artakserksesa II – w traktacie

o sokolnictwie opisuje kraj i obyczaje ta-

jemniczych ludów mieszkających gdzieś

w centralnej Azji, dostarczając szczegó-

łów z polowania na lisy i zające przy po-

mocy orłów oraz przedstawia sposoby

układania tych ptaków. Z opisów tych

wynika, że od zawsze przeciętny Kir-

giz wierzył, iż orzeł jest przodkiem jego

szamana, który używa magii do leczenia

chorób i przepowiadania przyszłości.

Kiedy ciężarna kobieta miała trudności

przy porodzie, szaman całą winą za cier-

pienia obarczał złe duchy, wypędzając

je przy pomocy wzroku ułożonego orła,

którego sadowił przy rodzącej. Fakt

schwytania lisa przez orła postrzegano

jako symbol płodności, a samo polowa-

nie było poprzedzone skomplikowanym

rytuałem.

To tylko kilka mniej znanych faktów

z obszernej historii sokolnictwa, którą

można poznać bardziej szczegółowo się-

gając po znakomitą książkę Mieczysława

Mazarakiego Z sokołami na łowy .

Ludy azjatyckie od tysiącleci

nieprzerwanie kultywują tradycję

sokolniczą

Z godnie z tradycyjnymi poglą-

Moje początki

Sokolnictwo zafascynowało mnie wtedy,

kiedy nauczyłem się samodzielnie czytać

i wpadła mi do ręki książka Włodzimie-

rza Puchalskiego Wyspa Kormoranów,

w której znakomity fotograik i miłośnik

przyrody zachwyca się zdolnościami ło-

wieckimi sokołów oraz opisuje tragicz-

ne losy gniazda sokoła wędrownego na

Mazurach. Pozwolę sobie przytoczyć te

najważniejsze fragmenty, których na-

uczyłem się wtedy na pamięć: „Spośród

powietrznych myśliwych do najciekaw-

szych i najpiękniejszych należą sokoły.

Wśród drapieżników zajmują sokoły

pewne odrębne miejsce ze względu na

cechy, które z naszego punktu widzenia

można by nazwać zaletami charakteru.

Polują bowiem i chwytają swe oiary tylko

w ruchu, nie napadają nigdy – w przeci-

wieństwie do wszystkich innych drapież-

ników – na oiary siedzące, na bezbronne

pisklęta. Atakują w locie, a gdy im się atak

nie powiedzie, raczej nie ponawiają go,

pozwalają napadniętym umknąć. Nie ata-

kują też ptasiego drobiazgu, dobierając

przeciwników równie dużych, a nawet

większych od siebie. Ta cecha pozwala

postawić sokoły w rzędzie myśliwców

walecznych i rycerskich. […] Kiedyś jadąc

o świcie ku naszej wyspie, usłyszeliśmy

sygnały ostrzegawcze. Na tle rozpalonego

wschodem nieba płynął klucz gęsi. I na-

gle sokół, ze złożonymi skrzydłami, runął

gdzieś spod nieba w sam środek eskadry.

W powietrzu zakotłowało się i jedna gęś

ukośnym lotem spadła w trzciny, a za nią

sokół, by dokończyć łowu”.

Potem w przekonaniu, że będę sokol-

nikiem, utwierdził mnie prof. Jan Soko-

łowski takimi oto fragmentami z Ptaków

Ziem Polskich: „[…] niegdyś ceniono so-

koły ze względu na ich znaczenie dla ło-

wiectwa i posługiwano się nimi podczas

polowań na ptactwo i drobną zwierzy-

nę. Specjalni hodowcy, tzw. sokolnicy,

studiowali życie tych ptaków z wielkim

Ten raróg pamięta czasy, kiedy nasze łowiska obitowały w kuropatwy i zające

zamiłowaniem. Sokoły były uważane

również za najpiękniejszą ozdobę życia

myśliwskiego i cena jednego ptaka czę-

sto przewyższała cenę najlepszego konia.

[…] Do sokolnictwa nadają się nie tylko

sokoły, lecz również inne ptaki drapież-

ne polujące na większą zdobycz, jak ja-

strzębie, krogulce i orły. Najważniejsze,

aby tresowany ptak drapieżny zechciał

wrócić do człowieka, jeżeli nie uda mu

się niczego schwytać. Tylko odpowiednio

oswojony drapieżnik nadaje się do polo-

wania, który nie ucieka przed człowie-

kiem, a gdy nie złapie zdobyczy lub zo-

baczy sygnał w postaci pęczka piór, sam

wraca do sokolnika. Jedynie tego trzeba

go nauczyć – resztę umie sam”.

Profesora Jana Pinowskiego, ornito-

loga, światowej sławy specjalistę od pta-

ków wróblowatych poznałem osobiście

jeszcze jako student na obozie nauko-

wym na początku lat siedemdziesiątych.

I choć typowych dyskusji akademickich

na tematy ornitologiczne tam nie brako-

wało, to sprawy odradzającego się wte-

dy w Polsce sokolnictwa obawiałem się

poruszać, znając mocno negatywne oi-

cjalne stanowisko gremiów ornitologicz-

nych. Nie wiedziałem jednak, że prof. Pi-

nowski już kilka lat wcześniej w książce

pod tytułem O ptakach wyjaśnia czytel-

nikom w sposób bardzo obiektywny i bez

żadnej niechęci do sokolnictwa, na czym

ono polega. Warto przytoczyć fragment:

„Wyobraźmy sobie teraz sytuację, któ-

ra w wielu krajach nie należy do rzadko-

ści. Słyszymy nagle szum w powietrzu.

Tuż obok nas przeleciał dziki gołąb, a za

nim duży ptak. Zniknęły razem za pa-

górkami. Słychać jakiś dziwny dźwięk,

podchodzimy bliżej, na nieżyjącym już

gołębiu siedzi jastrząb. Mimo że jeste-

śmy blisko, zupełnie na nas nie zważa,

tylko skubie swoją zdobycz. Na jego no-

dze dostrzegamy mały dzwonek. Skąd on

ma ten dzwonek? Podchodzi do nas jakiś

mężczyzna, sądząc po jego stroju jest to

myśliwy, ale bez strzelby. Na prawej ręce

ma wielką rękawicę z grubej skóry. Zbliża

się do jastrzębia, wyjmuje z torby kawa-

łek oskubanego mięsa i podaje ptakowi.

Ten zostawia gołębia, porywa skwapliwie

podany kąsek, siada na rękawicy myśli-

wego i zaczyna w spokoju rozrywać mię-

so. Nieżywego gołębia myśliwy chowa do

torby”.

Profesor Roch Mackowicz, także or-

nitolog, mój nauczyciel akademicki i tro-

chę wychowawca, nie był sympatykiem

sokolnictwa. Potraił celnie wypunkto-

wać jego słabe strony i niektóre wątpliwe

etycznie aspekty. To dzięki Niemu udało

mi się, jak sądzę, uniknąć błędów, przed

którymi mnie przestrzegał.

definicje

Współczesne deinicje sokolnictwa

Czym jest sokolnictwo? Według S. Hop-

pego jest to rodzaj łowiectwa polega-

jący na chwytaniu niektórych ptaków

drapieżnych (orłów, sokołów, gołębia-

rzy, krogulców i in.), układaniu ich do

łowów, utrzymaniu (chowie) oraz polo-

waniu na drobną zwierzynę lotną i czwo-

ronożną z użyciem tych ptaków (ptaków

łowczych). Znakomity znawca historii

łowiectwa Mieczysław Mazaraki podaje

zaś następującą krótką deinicję sokol-

nictwa: „Układanie pewnych gatunków

ptaków drapieżnych do łowów i polowa-

nie z nimi”.

A kim jest współczesny sokolnik? Od-

powiedź jest banalnie prosta. Sokolnik to

osoba zajmująca się sokolnictwem. We-

dług aktualnie obowiązującego w Polsce

prawa sokolnikiem jest myśliwy, członek

Polskiego Związku Łowieckiego, który

uzyskał uprawnienia sokolnicze. W daw-

nych czasach mianem sokolnika określa-

no urzędnika dworu, który był odpowie-

dzialny za królewską sokolarnię.

Sokolnikiem jest osoba polująca za-

równo z sokołem, jak z orłem czy jastrzę-

biem. Dawniejsze próby nazywania ja-

strzębnikiem myśliwego polującego

z jastrzębiem nie przyjęły się, chociaż

o orlarzach słyszy się tu i ówdzie do

dziś. Czerpiąc z historycznych wzor-

ców kształtowania współczesnego języka

polskiego w wydaniu łowieckim można

by jednak istotnie zaryzykować podział

sokolnictwa na trzy główne gałęzie: so-

kolnictwo jastrzębie , orle i sokole. Ta

pierwsza dotyczyłaby używania do polo-

wań jastrzębi, krogulców i myszołowów,

druga oczywiście orłów, a trzecia wszyst-

kich gatunków sokołów.

współczesnego sokolnictwa po-

winna brzmieć tak: Sokolnictwo

to sztuka układania ptaków

drapieżnych do łowów i polowa-

nie z nimi oraz utrzymywanie

ptaków łowczych w warunkach

odpowiadających ich potrzebom.

Ten ptak łowczy jest zadowolony z warun-

ków, jakie stworzył mu sokolnik

W moim odczuciu deinicja

Sokolnictwo. Gatunki, utrzymanie, układanie, polowanie - ebook.pdf

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika: