Spacerownik 16.10.2008 - Od Olechowa na Chojny cz.3.pdf - Spacerowniki - KAHA35

SPACEROWNIK

OD OLECHOWA

NA CHOJNY

CZWARTEK

16 PAŹDZIERNIKA

2008 r.

CZĘŚĆ 3

TEKST:

RYSZARD BONISŁAWSKI

JOANNA PODOLSKA

REDAKCJA:

JOANNA PODOLSKA

FOTOEDYTORZY:

DARIUSZ KULESZA

TOMASZ STAŃCZAK

PROJEKT GRAFICZNY:

MACIEJ KAŁKUS

OPRACOWANIE GRAFICZNE

ALICJA PUKACZEWSKA

MAPKI:

STEFAN BRAJTER

KOREKTA:

MAŁGORZATA GOŁĄB

BEZPŁATNY DODATEK

DO „GAZETY WYBORCZEJ”

Na zdjęciu:

Dworek Górskich na Chojnach

przy Stawach Jana, pochodzi

z przełomu XVIII i XIX w.

To jedyny przyklad tego rodzaju

architektury na terenach Łodzi.

WIDZEW - GÓRNA

SPACEROWNIK | OD OLECHOWA NA CHOJNY

Dziś przed nami długi spacer trasą, którą łodzianie rzadko pokonują. Wędrować będziemy po

współczesnym przemysłowym Widzewie, gdzie mniej jest zabytków architektury, a więcej potężnych

fabryk. Ta okolica to obecnie jeden z najintensywniej rozwijających się terenów Łodzi. Z jednej strony

powstają osiedla mieszkaniowe, z drugiej - przedsiębiorstwa nowoczesnych technologii. W ostatnich

latach ulokowało się w sąsiedztwie kilka potężnych firm, m.in. Bosch i Siemens, w pobliżu powstała

fabryka Della, do której prowadzi wielopasmowa aleja nosząca imię Ofiar Terroryzmu 11 września.

Ale nie zapominamy o tym, co kiedyś tu było. Przypominamy kilka małych wiosek, które dziś są częścią

Łodzi, opowiemy o jednej z najstarszych pamiątek Łodzi, która znajduje się przy starym kościele pw.

św. Wojciecha. A zaczynamy od nowoczesnej świątyni na Olechowie. Spotykamy się o godz. 12 na

osiedlu Słowiańskim przed kościołem pw. św. Jana Ewangelisty przy ul. Kazimierza Odnowiciela 5.

Niedaleko stąd ma źródła rzeka Olechówka. Zapraszamy do zwiedzania Łodzi razem z nami.

RYSZARD BONISŁAWSKI, JOANNA PODOLSKA

Czekamy na Państwa uwagi, zdjęcia i uzupełnienia.

Listy z dopiskiem „Spacerownik” prosimy kierować na adres:

„Gazeta Wyborcza”, ul. Sienkiewicza 72, 90-318 Łódź

e-mail: spacerownik@lodz.agora.pl

OLECHÓW-JANÓW

Bolesnej. Jest też autorem witraży i polichromii

w olechowskim kościele. Z okazji 40-lecia jego

pracy artystycznej wyszła książka Jana Domini-

kowskiego „Słowo i obraz. Rzecz o sztuce sa-

kralnej księdza Tadeusza Furdyny SDB”, która

pokazuje ogrom dorobku salezjanina: kilkaset

obrazów, witraży i rzeźb dla blisko 130 świątyń,

od Warszawy po Szczecin i Białoruś. „Poza (…)

aluzjami do stylistyki epok historycznych: sztuki

wczesnochrześcijańskiej, bizantyjskiej i średnio-

wiecznej, w twórczości ks. Furdyny dają się za-

obserwować silne fascynacje pracami artystów

XX stulecia, takich jak Marc Chagall, Paul Klee,

Joan Miro, Wassily Kandinsky czy Jerzy Nowo-

sielski”- pisze Dominikowski. Warto zwrócić

uwagę na jego dzieła patrząc na wyposażenie

łódzkich świątyń.

% Niedaleko stąd, na południe od kościoła, pły-

nie rzeka Olechówka.

+ RZEKA OLECHÓWKA

jest lewym dopływem Jasienia, wypływa z

lasów wiskickich w pobliżu Olechowa, ma

12,5 km długości. Na całej długości płynie

odkrytym korytem, wśród zielonych łąk i nie-

wielkich pagórków na Chojnach. Tworzy ma-

lownicze stawy, nad którymi od wielu lat od-

poczywają łodzianie. Drogi i ścieżki wiodące

wzdłuż rzeki umożliwiają spacer w bliskim

sąsiedztwie jej koryta. Na naszej trasie kilka-

krotnie będziemy widzieli rzeczkę i utworzo-

ne na niej stawy.

Kościół pw. św. Jana Ewangelisty na osiedlu Olechów

% Dzisiejszy spacer zaczynamy na Olechowie

przed kościołem pw. św. Jana Ewangelisty przy ul.

Kazimierza Odnowiciela 5.

zjanin Tadeusz Furdyna. Do dziś trwają pra-

ce przy wyposażeniu świątyni.

KSIĄDZ TADEUSZ FURDYNA zaprojektował

wystrój około 20 kościołów w Łodzi, m.in. wi-

traże i mozaiki w kościele pw. św. Teresy od

Dzieciątka Jezus, mozaiki na ścianie ołtarzowej

w kościele pw. św. Józefa, witraże i prezbite-

rium w kościele pasjonistów pw. Matki Boskiej

+ Parafia rzymskokatolicka pw. św. Jana Ewan-

gelisty na osiedlu Olechów powstała w 1989

roku. Kościół został wybudowany w latach

1993-1997 według projektu Aleksego Dworcza-

ka. Autorem mozaik i witraży jest ksiądz sale-

OD OLECHOWA NA CHOJNY | SPACEROWNIK

OLECHÓW

była to wieś na terenie włości Kapituły Kra-

kowskiej, powyżej Wiskitna. Jej nazwa po-

chodzi od nazwiska Pawła Olechowskiego,

administratora dóbr biskupich (pełnił tę funk-

cję w latach 1787-1796), który utworzył tu

kolonię. Sprowadził osadników i nadał wsi

pierwotną nazwę Olędry Wiskickie. Po seku-

laryzacji była to wieś rządowa, należąca do

parafii w Mileszkach. Było w niej 55 chałup z

368 mieszkańcami (dane za 1822 r.), głównie

kolonistami niemieckimi.

Kolonia Olechów składała się z dwóch części:

- Olechów Mały - wzdłuż obecnej ulicy Ole-

chowskiej,

- Olechów Duży - wzdłuż obecnej ulicy Zakła-

dowej.

W 1940 roku Olechów został włączony

w obręb Łodzi (ówcześnie Litzmannstadt).

Po 1945 roku osada opustoszała. Niemieccy

mieszkańcy uciekli z Łodzi przed wkraczają-

cą Armią Radziecką, a pozostałych zmuszo-

no do wyjazdu. Dopiero w latach 80. XX

wieku powstały plany budowy na tym tere-

nie osiedla domów wielorodzinnych. Pierwsi

mieszkańcy wprowadzili się do bloków przy

ul. Dąbrówki i Piasta Kołodzieja w 1987 ro-

ku. Tak zaczęło powstawać osiedle Słowiań-

skie, gdzie nazwy ulic nawiązują do historii

Polski średniowiecznej, mamy tu ulice Miesz-

ka I, Bolesława Krzywoustego, księżnej Kin-

gi, Ziemowita. Kolejne osiedle na Olechowie

nosi imię Henryka Sienkiewicza, a ulice za

patronów mają jego bohaterów: Ketlinga,

Zagłobę, Kmicica czy Oleńkę Billewiczównę.

Stary Olechów został częściowo podzielony

na dwie dzielnice. Fragment ul. Olechowskiej

(numery 1-32) został włączony do Chojen,

potem Górnej. Pozostała część należała do

Widzewa, a dziś stanowi część osiedla Ole-

chów-Janów.

Tory kolejowe na Olechowie

% Jadąc ulicą Zakładową w stronę Andrzejowa

po lewej stronie mijamy bloki TBS i osiedle, a za

nimi wielki teren zielony. W tym miejscu w 2007

r. stanęły hale firmy Panattoni - magazyny przed-

siębiorstwa dostarczającego części laptopów do

fabryki Della. Idąc na południe, docieramy do sta-

cji towarowej Łódź Olechów.

go w Konstantynowie. Już wiosną następne-

go roku zaczęto układać tory, w listopadzie

1942 r. ruszyła parowozownia.

Przy budowie stacji zatrudnieni byli Polacy,

Żydzi z łódzkiego getta (dowożeni

codziennie wagonami ze stacji Radegast),

a także jeńcy angielscy oraz rosyjscy.

Utworzono obozy pracy, w których skoncen-

trowano robotników,

przy ul. Zakładowej i w sąsiedztwie

ul. Tomaszowskiej, a takze w pobliskim

Jędrzejowie. Prace budowlane prowadzono

w szybkim tempie, w nieludzkich warunkach,

panowała tu ogromna śmiertelność, ofiary

grzebano w nasypach kolejowych i w wyro-

biskach przy torach.

Na terenie stacji Olechów znajduje się tabli-

ca poświęcona tym wydarzeniom.

+ Jesteśmy przy torach na Olechowie. To

jeden z największych w Polsce kolejowych

terminali towarowych, teren naznaczony

krwią tysięcy robotników przymusowych.

Do dziś przetrwały niemieckie nasypy, te-

raz pokryte drzewami, w których mają być

groby setek więźniów. W skład kompleksu

wchodziła m.in. parowozownia, wieża ci-

śnień, już nieczynna, na której umieszczo-

no w ostatnich latach punkt dostępowy do

bezprzewodowego Internetu i wiele budyn-

ków magazynowych. Na Olechowie był też

przystanek osobowy, zlikwidowany w la-

tach 60. XX wieku.

+ OSIEDLE OLECHÓW-JANÓW

- tak wyodrębnia się ten teren

administracyjnie - obejmuje kilka osiedli

mniejszych: Osiedle Słowiańskie (Olechów),

Osiedle H. Sienkiewicza (Janów), część

Osiedla Widzew-Wschód (na wschód od ul.

Augustów), Osiedle Hetmańskie, Osiedle

70-lecia Odzyskania Niepodległości, a także

tereny przemysłowe (m.in. obszar

elektrociepłowni EC-4) i zielone, wschodnie

granice dzielnicy Widzewa. Powstało

w latach 80. XX w. i należy do

najdynamiczniej rozwijających się w Łodzi,

już w tej chwili mieszka tam na stałe około

20 tys. łodzian. Do centrum trzeba jechać

około 8 km, na miejscu jest rozwinięta

infrastruktura: są szkoły publiczne

i prywatne, przedszkola, urzędy pocztowe,

banki, biblioteki, kościoły, sklepy etc. Oprócz

bloków powstaje tu coraz więcej osiedli

domków jednorodzinnych.

OBOZY PRACY NA OLECHOWIE

W latach okupacji hitlerowskiej Olechów

miał odegrać ważną rolę w rozwoju komuni-

kacji kolejowej prowadzącej z Łodzi Kaliskiej

przez Olechów, Andrzejów do Koluszek. Już

przed 1939 r. dążono do tego, aby zbudo-

wać dużą stację przeładunkową, przede

wszystkim dla celów wojskowych. Opraco-

wano plany, ale brakło pieniędzy na ich re-

alizację. Gdy Niemcy wkroczyli do Łodzi,

przejęli te plany i zaczęli budować najwięk-

szą stację rozrządową w środkowej Polsce.

Najpierw, już w marcu 1940 r., wysiedlono

ludność okolicznych wsi: Olechowa, Augu-

stowa, Feliksina i Jędrzejowa.

Tutejszych Niemców - a teren w znacznym

stopniu był zamieszkany przez niemieckich

osadników - przenoszono do sąsiednich miej-

scowości, a Polaków do obozu przejściowe-

% uu

Tablica dedykowana więźniom na Olechowie

| SPACEROWNIK | OD OLECHOWA NA CHOJNY

- Rocznie spalamy 500-600 tys. ton węgla

oraz około 5 procent biomas. Latem przecięt-

nie pięć wagonów dziennie, zimą - nawet

40-50. Popiół i żużel, które powstają w wyniku

spalania, są sprzedawane - tłumaczył podczas

ostatniego spaceru jeden z pracowników EC-4.

Na najmłodszych największe wrażenie ro-

biło, jak wagon z 60 tonami węgla na ich oczach

był odwracany przez potężną machinę i opróż-

niany.

Komin EC-4, najwyższy w Łodzi, ma 250 metrów wysokości. Podobno przy dobrej pogodzie

widać z niego oddaloną o 50 km elektrownię w Bełchatowie. Jest pomalowany w biało-

-czerwone pasy, aby ostrzegać pilotów. Ostatnio zamontowano na nim nowoczesne oświetlenie,

zgodne z normami ruchu lotniczego

ŁÓDZKIE FABRYKI potrzebowały po 1945 r.

znacznych ilości pary technologicznej.

Konieczne stało się przystosowanie starej

elektrowni do prac ciepłowniczych i

zaprojektowanie dodatkowo trzech dużych

elektrociepłowni. Od 1953 r. popłynęła para

dla przemysłu, a po dwu latach rozpoczęto

wznoszenie zespołu elektrociepłowni EC-2

przy ul. Wróblewskiego 26. W 1957 r.

oddano go do użytku, a w 1960 r. połączono

z EC-1. W tym czasie powstał projekt

kolejnych elektrociepłowni, EC-3 zbudowano

na Bałutach przy ul. Pojezierskiej 70 w 1968

r., a EC - 4 wzniesiono na Widzewie przy ul.

Andrzejewskiej 5 w 1977 r.

W 1993 r. przekształcono przedsiębiorstwo

państwowe w jednoosobową spółkę Skarbu

Państwa. Łódzki Zakład Energetyczny S.A.

(ŁZE S.A.) - to spółka zajmująca się

sprzedażą i dystrybucją energii elektrycznej,

w ostatnim czasie przeszła poważne

przeobrażenia związane z konsolidacją rynku

energetycznego w Polsce oraz zmianami w

prawie energetycznym.

Łódzki Zakład Energetyczny S.A. wraz

z Polskimi Sieciami Elektroenergetycznymi,

z siedmioma innymi spółkami

dystrybucyjnymi oraz z BOT Górnictwo

i Energetyka SA i Zespołem Elektrowni

Dolna Odra tworzy największą polską firmę

- Polską Grupę Energetyczną (PGE).

Obowiązujące od 1 lipca 2007 roku zmiany

w Prawie Energetycznym, które uwolniły

rynek energii w Polsce, spowodowały

wyodrębnienie i utworzenie ze struktur

Łódzkiego Zakładu Energetycznego S.A.

operatora sieci dystrybucyjnej - ŁZE

Dystrybucja sp. z o.o., która zajmuje się

dostarczaniem energii do odbiorców.

Obecnie Łódzki Zakład Energetyczny S.A.

i ŁZE Dystrybucja Sp. z o.o. obsługują ponad

pół miliona klientów.

% Na północny zachód od Olechowa jest teren

kolejnej wsi, którą można dostrzec na mapie.

% Jadąc ul. Zakładową na zachód, docieramy do

EC-4. W tej przemysłowej części Łodzi z każdego

miejsca widać kominy elektrociepłowni.

AUGUSTÓW

Około 1802 r. w sąsiedztwie Olechowa zało-

żono kolejną osadę, także przeznaczoną dla

osadników niemieckich, i nazwano ją Fri-

drichshagen, a po 1807 r. Augustowem.

W 1822 r. żyło tu w 15 domach 118 osób.

W XX w. na jej terenie rozwinęła się

przemysłowa infrastruktura. Niedaleko

dawnej wsi płynie rzeka Augustówka.

Krótki dwukilometrowy ciek sporadycznie

wypełniony jest wodą. Wpada do Olechówki

w pobliżu mostu na ul. Tomaszowskiej.

+ EC-4 (ul. Andrzejewskiej 5) To druga co do

wielkości elektrociepłownia w Polsce. Nad bu-

dynkami produkcyjnymi stanął najwyższy ko-

min w Łodzi. Szare zbiorniki widoczne z dale-

ka są przeznaczone na popiół, w niebieskich bu-

dynkach znajduje się instalacja odsiarczania.

Raz w roku łodzianie mają szansę wejść na

teren EC-4. To jedyna okazja, aby „stanąć oko

w oko z turbiną wielkości lokomotywy i ko-

tłem o gabarytach wieżowca, usiąść <<za ste-

rami>> w nastawni i posłuchać łoskotu wywrot-

nicy wysypującej węgiel z wagonów”.

Sterownia w EC-4

OD OLECHOWA NA CHOJNY | SPACEROWNIK

Roman Sykała, reżyser teatralny, aktor, dy-

rektor Teatru Powszechnego w Łodzi.

Jerzy Brzeziński, wybitny lekarz neuro-

chirurg, żołnierz AK.

W północnej części cmentarza znajduje się

rozległa kwatera żołnierzy i weteranów woj-

ny z bolszewicką Rosją 1919-1920.

W 1975 roku na tyłach cmentarza św. An-

ny powstał cmentarz komunalny Zarzew (ofi-

cjalny adres ul. Przybyszewskiego 325), który

zajmuje ponad 11 hektarów.

Brama wejściowa na cmentarz pw. św. Anny na Zarzewie

NIEKTÓRE OSOBY POCHOWANE NA

CMENTARZU NA ZARZEWIE

Jacek Chmielnik (1954-2007) - aktor

i reżyser.

Andrzej Herder (1937-2002) - aktor.

Witold Leszczyński (1933-2007) - reżyser

i operator filmowy.

Krzysztof Surlit (1955-2007) - piłkarz.

Roman Sykała (1923-1972) - aktor i pedagog.

Ryszard Wyrzykowski (1945-2003) - podróżnik,

scenarzysta, reżyser. Szczególnie znany jako

prowadzący program Klub Pana Rysia.

Wacław Dec (1931-1997) - ginekolog

i położnik.

Za: pl/wikipedia

Z każdego miejsca cmentarza widać potęż-

ne kominy EC-4 górujące nad Widzewem.

Detal z pomnika

Symboliczny grób Sybiraków z ziemią z mogił z Katynia i Archangielska

% Niedaleko stąd jest zarzewski cmentarz. War-

to go przy okazji przypomnieć i odwiedzić.

wa kardynała Stefana Wyszyńskiego, pryma-

sa Polski :

Gdy gaśnie pamięć ludzka, dalej mówią ka-

mienie. 17.09.1998 r.

Fundatorem pomnika był Jerzy Serweja.

W ścianę są wmurowane urny z ziemią przy-

wiezioną z polskich mogił m.in. z Archangiel-

ska, Kazachstanu, Katynia, Uzbekistanu, a

także nazwiska ofiar.

Na zarzewskiej nekropolii są pochowani

m.in. Jerzy Urbankiewicz, dziennikarz i autor

wielu książek o historii Łodzi, rotmistrz Woj-

ska Polskiego, żołnierz AK, więzień łagrów.

Zenon Płoszaj, skrzypek i pedagog, wielo-

letni rektor Akademii Muzycznej w Łodzi.

Piotr Nowalski, uczestnik powstania 1863

r., kierownik placu budowy kościoła staromiej-

skiego NMP.

+ Cmentarz pw. św. Anny (ul. Lodowa 78) utwo-

rzony został w 1898 r. na gruntach wsi Zarzew.

Brama cmentarna ufundowana przez piel-

grzymów na Jasną Górę. Zaraz po wejściu po

prawej stronie stoi pomnik postawiony przez

mieszkańców Zarzewa w 1947 roku „Bogu, Oj-

czyźnie i pokoleniom na chwałę”. Kaplica cmen-

tarna wzniesiona została w 1907 roku. Należa-

ła do parafii św. Anny. Jej budowę sfinansowała

Marianna Stępińska, która zmarła w 1908 ro-

ku w wieku 38 lat i jest pochowana na zewnątrz

kaplicy.

Po lewej stronie przy bramie jest symbo-

liczny grób Sybiraków. Ma formę strzaskanej

marmurowej kolumny. Widzimy na nim sło-

Bogu, Ojczyźnie i pokoleniom na chwałę...

% uu

Spacerownik 16.10.2008 - Od Olechowa na Chojny cz.3.pdf

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika: