LEKI CHEMIOTERAPEUTYCZNE.

SULFONAMIDY.

Sulfonamidami nazywamy pochodne kwasu sulfanilowego.

Zakres działania.

Sulfonamidy działają przeciwbakteryjnie głównie na następujące drobnoustroje:

Ziarnkowce Gram – dodatnie (paciorkowce, dwoinki zapalenia płuc, słabiej gronkowce) i Gram – ujemne (dwoinki rzeżączki, dwoinki zapalenia opon mózgowych),

Pałeczki – czerwonki, dżumy, okrężnicy (słabo),

Laseczki – zgorzeli gazowej, wąglika, tężca, przecinkowca cholery,

Bedsonie (neoriketsje) – ziarniaka wenerycznego, choroby papuziej,

Promieniowce promienicy, nokardie,

Mechanizm działania.

·        W stężeniach stosowanych leczniczo nie działają bakteriobójczo, lecz działają tylko bakteriostatycznie, tzn. hamują rozwój i rozmnażanie się bakterii,

·        Mechanizm bakteriostatycznego działania polega głównie na tym, że zajmują w bakteriach miejsce witaminy bakteryjnej – kwasu para – aminobenzoesowego, który staje się wówczas nieprzyswajalny. Działanie to zależy od obecności wolnej grupy aminowej przy pierścieniu benzenowym cząsteczki sulfonamidu,

·        Poza tym sulfonamidy zmniejszają przepuszczalność otoczki komórek bakterii dla kwasu glutaminowego, który jest niezbędny do syntezy kwasów nukleinowych. Drobnoustroje przestają się wówczas rozmnażać i wytwarzać toksyny,

Farmakokinetyka.

Wchłanianie sulfonamidów z jelit jest różne, zależnie od preparatu.

Możemy wyróżnić sulfonamidy.

Łatwo wchłaniające się z jelit (sulfadiazyna, sulfametazyna, sulfizomidyna, sulfafurazol, sulfafenazol),

Słabo wchłaniające się z jelit (sulfaguanidyna, ftalilosulfatizol, sukcynylosulfatiazol, salazosulfapirydyna),

Sulfonamidy wydalają się z moczem, częściowo nie zmienione, częściowo zaś w nieczynnej postaci zmetabolizowanej (głównie jako acetylopochodne),

Wśród sulfonamidów wyróżnia się 3 podstawowe grupy:

Sulfonamidy krótko działające, szybko wchłaniane i wydalane – sulfafurazol, sulfakarbamid,

Sulfonamidy o długim działaniu – sulfafenazol, sulfalen,

Sulfonamidy słabo wchłaniające się z przewodu pokarmowego – ftalilosulfatiazol, salazosulfapirydyna, sulfaguanidyna,

Toksyczność.

·        Sulfonamidy są względnie mało toksyczne. Niekiedy mogą powodować nudności, wymioty i bóle głowy,

·        Mogą też, zwłaszcza w dużych dawkach, powodować uszkodzenie miąższu wątrobowego,

·        W przypadku wykrystalizowania w cewkach krętych nerek mogą powodować krwiomocz, czasem bezmocz,

·        U niektórych osób z enzymopatiami mogą prowadzić do methemoglobinemi i hemolizy z uszkodzeniem nerek,

·        Wszystkie inne powikłania, pojawiające się podczas leczenia, są wywoływane głównie uczuleniem. Objawia się ono wysypkami skórnymi i zapaleniem skóry,

Przeciwwskazania.

·        Sulfonamidów nie można stosować u osób uczulonych, u osób z niedoborem dehydrogenazy glukozo – 6 – fosforanowej, u chorych z uszkodzeniem nerek i wątroby, u wcześniaków i noworodków (do 3 – go miesiąca życia),

·        Nie należy stosować sulfonamidów łącznie z antybiotykami beta – laktamowymi oraz z mefenaminą,

Zasady leczenia.

·        Sulfonamidy stosuje się najczęściej doustnie (rozpuszczalne w wodzie sole sodowe można wstrzykiwać dożylnie),

·        Dawkowanie sulfonamidów krótko działających – najczęściej, co 4 – 6 godz. Po 0,5 – 1,5 g. Sulfonamidy słabo wchłaniające się lub nie wchłaniające się z jelit podaje się najczęściej: pierwszego dnia 6,0 g, w następnych dniach po 3,0 – 4,0 g w równych porcjach, co 6 – 8 godz. (3 – 4 razy dziennie),

·        Sulfonamidy podaje się po jedzeniu, ponieważ drażnią błonę śluzową żołądka. Zażywa się je z dużą ilością płynów i z zasadami, jak soda oczyszczona, tlenek magnezowy, co zapobiega wykrystalizowaniu ich w drogach moczowych,

Preparaty:

·        Urenil – sulfakarbamid; Tabletki 0,5 g, co, 6 – 8 godz. 0,5 – 1,5 g.

·        Amidoxal – sulfafurazol; Tabletki 0,5 g, zawiesina; 0,5 – 1,5 g, co 4 – 6 godz.

·        Sulfaafenazol – tabletki 0,5 g, co 12 godz.

·        Madroxin – sulfadimetoksyna; Tabletki 0,5 g; Pierwszego dnia w jednej dawce 1,0 g (2 tabletki), przez następne 3 dni, co 12 godz. 0,375 g, później, co 12 godz. 0,25 g.

·        Sulfaguanidinum – sulfaguanidyna; Tabletki 0,5 g; Stosuje się 2 – 4 tabletki, co 4 godz.

·        Merafin – sulfaproksylina + sulfamerazyna; Tabletki, zawiesina; Przez pierwsze 3 dni 1 tabletka, co 8 godz., Następnie 1 tabletka, co 12 godz.

·        Biseptol 120, 480 i 960 (groseptol, bactrim, duoseptol, septrin, apo-sulfatrim) – kotrimoksazol; ampułki 0,96 g/ 3 ml i 0,48 g/ 5 ml podawane i.v. Lub i.m. W dawce 0,96 g co 12 godz. Oraz tabletki 0,12, 0,48, 0,96 g i zawiesina; doustnie w dawce 30 mg/kg/dobę.

·        Sulfasalazin, - EN – salazosulfapirydyna; tabletki 0,5 g stosuje się we wrzodziejącym zapaleniu jelita grubego, chorobie Leśniowskiego – Croha i zapaleniu odbytnicy, początkowo 1,0 g, co 4 – 6 godz., a po uzyskaniu poprawy 0,5 g, co 6 – 8 godz.

·        Sulfacetamidum Natrium – sulfacetamid; krople do oczu 10 %,

·        Irgamid – sulfadykramid; maść do oczu 15 %.

·        Dermazin (flammazine) – sól srebrowa sulfadiazyny, 1 % krem do stosowania miejscowego – zwłaszcza w oparzeniach.

·        Ultrax – sulfametoksydiazyna, tabletki 0,5 g oraz ampułki 0,5 g/ 5 ml; stosuje się doustnie lub we wlewie dożylnym pierwszego dnia 1,0 g a następnie 0,5 g raz dziennie.

·        Plisulfan – sulfafenazol, tabletki 0,5 g; stosuje się początkowo 1,0 g a następnie 0,5 g, co 12 godz.; miejscowo maść 5 %.

·        Argosulfan – sól srebrowa sulfatiazolu, krem 2 % stosuje się zewnętrznie w oparzeniach wszystkich stopni oraz owrzodzeniach poodudzi 1 – 2 razy dziennie.

POCHODNE NITROFURANU.

·        Związki pochodne nitrofuranu działają bakteriostatycznie (częściowo również bakteriobójczo) w stosunku do wielu drobnoustrojów Gram – dodatnich i Gram – ujemnych, poza tym na pierwotniaki i niektóre grzyby,

·        Mechanizm działania nie jest znany,

·        Są stosowane szczególnie w zakażeniach bakteryjnych dróg moczowych, w rzęsistkowicy i kandydiozie pochwy, w lambliozie oraz niekiedy w zakażeniach skóry,

·        Pochodne nitrofuranu nie można stosować z lekami sympatykomimetycznymi i probenecydem (hamuje wydalanie),

·        Nie wolno stosować u kobiet w ciąży, u niemowląt, u chorych z uszkodzeniemn wątroby,

Najczęściej stosowane pochodne nitrofuranu:

·         Nitrofurantoina:

o       Siraliden (nitrofurantoin, nifurantin) – nitrofurantoina; Stosuje się p.o. (Po jedzeniu) w tabletkach i kapsułkach 0,1 g oraz zawiesinie 0,05 g/ 5 ml; Średnio 4 razy dziennie po 1 tabletce lub 5 – 7 mg/kg m.c./dobę w 4 dawkach,

o       Levantin – nitrofuinol; Stosuje się p.o., tabletki 0,4 g, 2 tabletki co 12 godz.

o       Furaginum (furagin) – furazydyna; Stosuje się p.o. w tabletkach 0,05 g; Pierwszego dnia 0,4 g w 4 dawkach (co 6 godz.), następnie 0,3 g dziennie w 3 dawkach (co 8 godz.).

·         Furazolidon – stosuje się w zakażeniach przewodu pokarmowego p.o. W postaci zawiesiny 0,33 % (4 razy dziennie po 1 – 2 łyżki), w leczeniu rzęsistkowicy oraz leczeniu kandydiozy odbytu.

·         Nifuroksazyd (Ercefuryl) – stosuje się p.o. w tabletkach 0,1 g lub zawiesinie (0,2 g/ 5 ml) w dawce do 0,8 g...