5. CHOROBY ZAKAŹNE.doc

LIMFADENOPATIE

Węzły chłonne biorą zawsze udział w procesach, w które jest zaangażowany układ odpornościowy. Szczególna ich rola
w walce z zakażeniem. Razem ze śledzioną i innymi rozsianymi w organizmie elementami układu limfatycznego węzły pełnią funkcję stacji przejściowych dla wędrujących limfocytów.

Są siedliskiem makrofagów i polem kontaktu komórek T i B z antygenem, miejscem aktywacji i transformacji komórek immunokompetentnych w odpowiedzi na antygen.

Bardzo wczesnym objawem reakcji na antygen jest zwiększony przepływ krwi przez zajęte węzły – stymulacja antygenowa i zachodzące reakcje immunologiczne w węźle powodują jego powiększenie nawet 10 – krotne.

U ludzi zdrowych można wyczuć węzły chłonne w różnych typowych miejscach. Wielkość nie przekracza 1 – 2 cm – niebolesne i ruchome. Najczęściej świadczą o przebytych przed laty zakażeniach bakteryjnych i wirusowych.

Przyczyny powiększenia węzłów:

•         Zwiększenie liczby limfocytów i makrofagów w odpowiedzi na antygen

•         Powstanie nacieku zapalnego bezpośrednio w węźle chłonnym

•         Pierwotna złośliwa proliferacja limfocytów i makrofagów

•         Nacieczenie węzłów przez przerzutowe komórki nowotworowe

•         Nacieczenie węzłów przez zmienione makrofagi w zaburzeniach gospodarki lipidowej

W chorobach zakaźnych występują tylko 2 pierwsze przyczyny.

U osób młodych i dzieci obserwuje bardzo często powiększenie węzłów, zwykle przejściowe.

U osób poniżej 30 roku życia w 80% limfadenopatia ma charakter łagodny, z reguły na podłożu infekcyjnym.

Natomiast u osób powyżej 50 roku życia przyczyną powiększenia węzłów tylko w 40 % bywają zakażenia, stąd wymagania szybszego wyjaśnienia przyczyny ich powiększenia.

Wskazówki, co do charakteru limfadenopatii – cechy fizyczne powiększonych węzłów:

•         Konsystencja

•         Bolesność

•         Ruchomość

•         Tendencja do tworzenia pakietów lub ropienia

•         Lokalizacja

•         Stan kliniczny pacjenta

W procesach zapalnych węzły są tkliwe lub bolesne, ruchome, powiększenie ich nie występuje symetryczne.

W chłoniakach węzły są sprężyste, elastyczne, niebolesne przy palpacji i łączą się w pakiety.

W nowotworowych zmianach przerzutowych węzły są twarde, nieruchome, zrośnięte z podłożem.

GRZYBICE

Objawy kliniczne choroby
Reakcje nadwrażliwości – antygeny grzybicze mogą wywołać reakcje alergiczne u gospodarza.
Stany wywołane zatruciem:

Mykotoksykoza – powstaje w następstwie spożycia pokarmów skażonych grzybami wydzielającymi toksyny. Toksyny są produktem ubocznym metabolizmu w komórkach grzybów, którego substratem są związki znajdujące się w pożywieniu.

Zatrucie grzybami mycetysmus – powstaje po spożyciu grzybów zawierających gotowe toksyny np. zatrucie muchomorem.

Zakażenia grzybicze – następstwo bezpośredniej inwazji grzyba do tkanek lub narządów:

Grzybice powierzchowne – skórne ograniczone do zewnętrznej warstwy skóry, paznokci i włosów spowodowane przez dermatofity.

Grzybice podskórne są ograniczone do tkanki podskórnej i bardzo rzadko przechodzą w grzybicę uogólnioną. Zwykle wywołują głębokie, wrzodziejące zmiany skórne i mają przedłużający się przebieg kliniczny. Zakażenia najczęściej są zlokalizowane na kończynach dolnych.

Grzybice uogólnione – głębokie - dotyczą narządów wewnętrznych i są zakażeniami ogólnoustrojowymi.

Grzybice powierzchowne – skóry

Grzybica skóry owłosionej

Dotyczy głównie dzieci, jest zakaźna i może przybierać postać epidemii – występuje w postaci:

Grzybicy strzygącej – owalne lub okrągłe ognisko złuszczania 2-3 cm w obrębie, którego włosy są ułamane, co sprawia wrażenie wyłysienia – mogą dotyczyć znacznej części głowy

Grzybica drobnozarodnikowa – przyleganie zarodników do ułamanych włosów powoduje zmianę ich zabarwienia – w obrębie ognisk stwierdza się drobnopłatowe złuszczanie skóry.

Grzybica woszczynowa – charakterystyczne jest tworzenie tarczek woszczynowych – kolonie grzyba rozwijającego się w otoczeniu torebki włosa – zajęte włosy wypadają a ucisk tarczki powoduje zanik skóry, blizny i ogniska trwałego wyłysienia.

Źródło zakażenia – człowiek chory na grzybicę oraz używane przez niego przedmioty, jak szczotki do włosów, grzebienie, czapki, części odzieży. Zakażenie grzybami zoofilnymi może być przeniesione przez chore na grzybicę zwierzęta, jak kot, pies, bydło domowe.

Leczenie – stosowanie doustne leków p/grzybiczych – flukonazol, itrakonazol

Zapobieganie i zwalczanie – przestrzeganie higieny osobistej, poprawa stanu sanitarnego, indywidualne grzebienie, szczotki, okresowa kontrola dzieci, szybkie wdrożenie leczenia.

Grzybica skóry nieowłosionej

Istnieje wiele postaci – powstają okrągłe lub owalne wykwity szerzące się obwodowo a ustępujące i zanikające w części środkowej. W części obwodowej stwierdza się mierny stan zapalny, zaczerwienienie, nieznaczny obrzęk, a nawet wytwarzanie się pęcherzyków.

Źródło zakażenia – człowiek a rzadziej zwierzęta

Leczenie – środki p/grzybicze miejscowo a w razie potrzeby doustnie

Grzybica stóp

Boczne powierzchnie palców i dno fałdów są pokryte warstwami i łuskami zrogowaciałego naskórka, występuje zaczerwienie i złuszczanie się skóry, a czasami drobne pęcherzyki i krostki.

Źródło zakażenia chory człowiek.

Leczenie – miejscowo leki p/grzybicze, niekiedy doustnie.

Grzybica paznokci

Występuje zazwyczaj łącznie z grzybicą innych okolic skóry.

Paznokcie tracą połysk, stają się łamliwe, powierzchnia jest nierówna, chropowata,. W płytce paznokciowej pojawiają się szare i żółte plamki i prążki – paznokcie mogą być podminowane nawarstwieniem mas rogowych, zmiany postępują od wolnego brzegu paznokcia.

Źródło zakażenia – człowiek

Zapobieganie i zwalczanie - leczenie choroby, używanie osobnego ręcznika do nóg, zachowanie higieny stóp, odkażanie skarpetek przez gotowanie.

Leczenie - flukonazol, itrakonazol

Łupież ostry

Wywoływany przez Pityrosporum ovale nie należy do dermatofitów. Charakterystyczne są plamiste odbarwienia zakażonej skóry, którym może towarzyszyć swędzenie.

Leczenie – ketokonazol.

Zakażenia drożdżakowe

Zmiany zapalne błon śluzowych, skóry, niekiedy paznokci wywołane przez grzyby drożdżopodobne, głównie Candida albicans. W przypadkach załamania odporności mogą mieć charakter układowy (problem u chorych z AIDS), szczególnie często spotyka się u niemowląt, często u dorosłych z niewyrównaną cukrzycą.

Objawy zależne od umiejscowienia zmian chorobowych.
Najczęściej spotykane są wyprzenia drożdżakowe – dobrze odgraniczone, rumieniowo-wysiękowe, czasami swędzące ogniska o różnym kształcie i wielkości w dołach pachowych, okolicach podsutkowych, pępka, pachwin, odbytu, fałdów pośladkowych,
w przestrzeniach międzypalcowych stóp i rąk; czasami kandydoza obejmuje wały paznokciowe i płytki paznokciowe.

Często kandydoza obejmuje srom i pochwę – żółte upławy, stan zapalny, ścian pochwy i sromu z silnym świądem i pieczeniem – rzadziej dotyczy żołędzi prącia i worka mosznowego.

Zmiany w jamie ustnej charakteryzują się białymi, śmietankowymi nalotami dającymi się zeskrobać z zapalnie zmienionej błony śluzowej policzków i języka – pleśniawki – często u niemowląt i dzieci.

Źródło zakażenia chory człowiek, bądź inwazja własnych drożdżaków, zachowujących się dotychczas jako saprofity.

Drogi szerzenia – bezpośredni kontakt, kontakty seksualne.

Zapobieganie i zwalczanie – kontrola jamy ustnej u niemowląt
i leczenie, dezynfekcja zakażonych przedmiotów, zachowanie higieny.

Leczenie - leczenie miejscowe – klotrimazol, nystatyna, ketokonazol.

GRZYBICE UOGÓLNIONE - GŁĘBOKIE

Grzybica kropidlakowa – aspergiloza

Najczęściej wywołana przez Aspergillus fumigatus. Występuje na całym świecie – szeroko rozpowszechniony w przyrodzie.

Objawy kliniczne

Zakażenie może się umiejscowić niemal w każdej tkance, ale najczęściej dotyczy układu oddechowego.

Postać alergiczna – np. astma oskrzelowa – nadwrażliwość na antygeny grzyba
Postać inwazyjna – komórki grzyba naciekają miąższ płucny – najczęściej u chorych z upośledzoną odpornością.

Grzybniak kropidlakowy – aspergolloma - zazwyczaj powstaje w jamach pogruźliczych – charakterystyczny obraz rtg – półksiężycowate kieszenie powietrzne częściowo otaczające okrągłą masę grzybni znajdującą się w jamie.

Leczenie – postać alergiczna unikanie ekspozycji (trudne), odczulanie,

Grzybniaka kropidlakowego leczy się chirurgicznie

Leczenie p/grzybicze amfoterycyną B, intrakonazolem.

Kandydoza głęboka

Zakażenie przez grzyby drożdżopodobne Candida  albicans

Dotyczy osób z neutropenią, po zabiegach chirurgicznych, po oparzeniach rozległych.

Rozpoznanie ustala się na podstawie posiewu z krwi.

Leczenie flukonazol, intrakonazol

KRYPTOKOKOZA
Wywołana przez grzyb drożdżopodobny Cryptococcus neoformans – występuje na całym świecie, często u osób z upośledzoną odpornością.
Objawy kliniczne

Kryptokokowe zapalenie opon mózgowo-rdzeniowych ostre, podostre oraz przewlekłe i rozwija się przez kilka miesięcy – zaburzenia widzenia, bóle głowy, objawy oponowe, śpiączka

Zakażenie skóry i płuc.

Rozpoznanie – badanie płynu mózgowo – rdzeniowego swoisty odczyn aglutynacji lateksu wykrywający antygen grzyba

Leczenie - Amfoterycyna B i 5–fluorocytozyna

Bardzo rzadkie głębokie grzybice

•         MUKORMYKOZA

•         MONOSPORIOZA

•         SPOROTRYCHOZA

•         FUSARIOZA

•         MALASEZJOZA

•         HISTOPLAZMOZA

•         KOKCYDIOIDOMYKOZA

•         BLASTOMYKOZA – drożdżyca północnoamerykańska